دکتر محمد تقی دستورانی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص نقش دانشگاه در محیط زیست اظهار کرد: دانشگاه فعالیت خود را انجام می‌دهد و کارشناس مرتبط با محیط زیست تربیت می‌کند و در بعضی پروژه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی مشارکت و گاهی اوقات موضع‌گیری‌هایی را در ارتباط با محیط زیست و فعالیت‌هایی که صورت می‌گیرد، انجام می‌دهد.
وی افزود: فعالیت‌هایی که دانشگاه در تمام زمینه‌ها انجام می‌دهد، کارهایی است که اثرات آن درازمدت است و این‌گونه نیست که بلافاصله مانند ساخت پروژه یا سد نتیجه آن را مشاهده کنیم. اکنون دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست متخصصانی را در رشته‌های مرتبط با محیط زیست و از جمله خود رشته محیط زیست در مقطع کارشناسی و ارشد تربیت می‌کند.
رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی تصریح کرد: مقولاتی مانند محیط زیست زمانی روی ریل و روال خود می‌افتد که کارشناسان زبده و ماهر با دیدگاه‌های کاربردی حضور داشته باشند یا حتی اگر مشکلاتی مانند آلودگی هوا، ریزگردها، آلودگی خاک و آب، کمبود آب، تخریب پوشش گیاهی، حیات وحش که با مشکل جدی مواجه است به وجود می‌آید، باید کارشناسان زبده و با احساس مسئولیت بالا در جامعه باشند که به مردم هشدار و به مسئولان تذکر دهند. تربیت نیروهای کارشناس و متخصص کار روتین دانشگاه است تا افرادی را آموزش دهد که دیدگاه‌های مناسبی را در این زمینه داشته باشند.
وی عنوان کرد: در کنار چنین فعالیت‌هایی، کارهای پژوهشی انجام می‌شود؛ پایان‌نامه‌هایی که دانشجویان در مقاطع مختلف انجام می‌دهند عمدتا مرتبط با مسائل و مشکلات موجود در زمینه‌های مختلف محیط زیست از آب و خاک گرفته تا مسائلی مانند آلودگی‌های محیط زیست، مباحثی مربوط به ارزیابی مدیریت محیط زیست، تغییرات کاربری اراضی که در کشور ما اتفاق می‌افتد و اراضی نامناسبی دارد. همچنین طرح‌های پژوهشی از بیرون توسط سازمان‌های مرتبط مانند سازمان محیط زیست سفارش داده می‌شود که اساتید با بودجه دانشگاه انجام می‌دهند.
دستورانی بیان کرد: علاوه بر فعالیت‌هایی که انجام می‌شود، مطالعات محیط زیستی در خصوص جاده کمربند جنوبی مشهد انجام می‌شود که از ارتفاعات شهر عبور می‌کرد و سمن‌های محیط زیستی پیگیری کردند و کار متوقف شد. عمده این سمن‌های محیط زیستی دانشجویان و اعضای هیات علمی مرتبط با محیط زیست هستند که آن‌ها را تغذیه اطلاعاتی می‌کنند و توسط دادستانی متوقف شد زیرا مطالعات و پیوست محیط زیستی نداشت. این موضوع پیگیری شد و مطالعات محیط زیستی زیر نظر دانشگاه انجام می‌شود تا کار به صورت مناسب پیش برود و خروجی آن از نظر محیط زیستی به نفع شهر باشد.
وی افزود: همچنین در بحث ریزگردها، اساتید پروژه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی دارند و بررسی می‌کنند که منشا ریزگردها در خراسان، خوزستان و کل کشور از کجاست تا به سازمان‌های اجرایی بتوانند برای کنترل ریزگردها مشاوره دهند که بعضی از آن‌ها منشا داخلی و برخی دیگر منشا خارجی دارد.
بخش‌های اجرایی، توجهی به یافته‌های محققان دانشگاهی نمی‌کنند
رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: مواردی که مطرح شد، بخشی از فعالیت‌های دانشگاهیان است و در این زمینه هم دانشگاهیان در حال فعالیت هستند و مشکل بیشتر از جایی است که در بخش‌های اجرایی، توجهی به یافته‌های محققان دانشگاهی نمی‌شود و گاهی اوقات به بهانه کمبود اعتبارات، پروژه‌ها و پیشنهادات دانشگاهیان اجرا نمی‌شود. بنابراین دانشگاهیان جزو قشری هستند که بیشترین دغدغه را در این زمینه دارند.
وی در خصوص کاربردی بودن پژوهش‌های دانشگاهی اضافه کرد: ما انواع مختلف تحقیقات و پژوهش‌ها را داریم که بخشی از آن‌ها بنیادی، توسعه‌ای و کاربردی است. آن‌هایی که بنیادی و توسعه‌ای است، می‌خواهد در آن زمینه اطلاعات و شرایط را بسط و گسترش دهد تا بعدها بتواند کاربردهای مختلف و مناسب را داشته باشد. بعضی تحقیقات هم کاربردی است که عمدتا مسئله محور است. به گونه‌ای که مسئله‌ای مطرح و در مورد آن تحقیق انجام می‌شود.
دستورانی گفت: در زمینه منابع طبیعی و محیط زیست به صورت کلی، عمده تحقیقات کاربردی است و تحقیقاتی هستند که بیشتر اعضای هیات علمی این مشکلات را تشخیص می‌دهند که چنین مشکلاتی وجود دارد و تحقیقات را به این سمت سوق می‌دهند و بخش زیاد آن‌ها تحقیقات تقاضا محور است، به عنوان مثال سازمان محیط زیست پروژه‌هایی را تعریف و اساتید پیگیری می‌کنند و در نهایت این تحقیقات را انجام می‌دهند. کاربرد آن تحقیق را سازمان تشخیص و سفارش می‌دهد که اساتید انجام می‌دهند. متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل شرایط اقتصادی شاید اجرای این پروژه‌ها یا اجرای یافته‌ها از سوی مسئولان خیلی مناسب و جدی نبوده است.
وی در خصوص فعالیت‌های دانشگاه در زمینه آموزش و کار فرهنگی افزود: در این زمینه آموزش‌های رسمی وجود دارد که دانشگاه برای دانشجویان و هیات علمی به صورت منظم انجام می‌دهد. همچنین در آموزش‌های غیر رسمی که در سمینارها، کنفرانس‌ها و وبینارها به صورت مرتب انجام می‌شود. به ویژه در حال حاضر و به دلیل شیوع کرونا به صورت مجازی صورت می‌گیرد و وبینارهای متعددی در سطح کشور برگزار می‌شود که عموم جامعه و علاقه‌مندان می‌توانند شرکت کنند. منتهی ممکن است هنوز این موضوع در میان مردم جا نیفتاده باشد و اطلاعات زیادی ندارند اما تصور می‌کنم که نقطه قوت در زمینه مسائل محیط زیست است که می‌تواند اطلاع‌رسانی خوبی در میان همه مردم داشته باشد.
رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی اظهار کرد: این امر باعث شد تا فضای مجازی نقش خود را به خوبی نشان دهد و نگاه مردم نسبت به محیط زیست افزایش پیدا کرده است. اکنون این دغدغه در میان مردم به وجود آمده و بلافاصله بعد از مشاهده تخریب محیط زیست، آلودگی یا آسیب حیات وحش به سرعت در فضای مجازی اطلاع‌رسانی می‌کنند. مسئولان مربوطه موظف هستند پاسخگو باشند. بخش زیادی از این فعالیت‌ها، حاصل اطلاع‌رسانی است که دانشگاهیان، فارغ التحصیلان محیط زیست و کارشناسان نقش‌آفرینی کردند.
وی عنوان کرد: با توجه به اینکه فضای مجازی وجود دارد و اطلاع‌رسانی‌ها قوی‌تر شده است؛ ارتباط دو طرفه‌ای را میان مردم و دانشگاهیان به وجود آورده و گاهی مردم با عکس و تصویر مشکلات زیست محیطی را اطلاع‌رسانی می‌کنند و موضع‌گیری‌های تخصصی و عمومی به وجود می‌آید و بخش‌های مربوطه موظف می‌شوند بررسی و علت‌یابی کنند. بنابراین این ارتباط دو طرفه بسیار موثر است و می‌تواند در موارد مختلف محیط زیست که عمدتا از سوی مردم است، در سطح گسترده اطلاع‌رسانی و به بررسی موضوع توسط کارشناسان منجر شود.
حال محیط زیست ما خوب نیست
دستورانی خاطرنشان کرد: شرایط محیط زیست در حال حاضر خوب نیست و بخش زیادی از مشکلات محیط زیست که اکنون با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم حاصل مدیریت‌ها و برخوردهای نامناسب خودمان است. در نتیجه باید برخورد خود را با محیط زیست بهتر از این کنیم، به عنوان مثال اگر دریاچه ارومیه خشک می‌شود به دلیل پروژه‌های غیر مناسبی است که در بالادست ایجاد شد. اگر تالاب‌های ما با مشکل مواجه می‌شود به این صورت است. بخش بسیار کوچکتر آن طبیعی است و خشکسالی‌های اخیر روی زمین‌های مختلف محیط زیست از پوشش گیاهی، آب حیات وحش، بحث ریزگردها تاثیر داشته اما بخش زیادی از آن‌ها مدیریت‌های نامناسبی است که بایستی جدی گرفته شود.
وی اضافه کرد: متاسفانه در کشور ما محیط زیست جدی گرفته نشده است؛ اینکه اکنون ما به صورت تزئینی و ویترینی از آن صحبت می‌کنیم و مسئولان ما در این زمینه صحبت می‌کنند چون یک مسئله ویترینی شده و مردم برای آن اهمیت قائل هستند، در مورد آن صحبت می‌کنند اما در عمل برعکس آن دیده می‌شود.
رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی تصریح کرد: اکنون بودجه سازمان‌های مرتبط با محیط زیست ناچیز است و قابل مقایسه با بودجه‌هایی که در کشورهای دیگر صرف می‌شود و هیچ بازدهی ندارند، نیست در نتیجه بیشتر حمایت از محیط زیست به صورت شعاری بوده و واقعی نیست و اگر می‌خواهیم تاثیرگذار باشد باید واقعی باشد. باید برای محیط زیست هزینه شود، قوانین و مقررات مناسبی وضع و تبلیغات مناسبی صورت گیرد.
وی بیان کرد: اکنون در رادیو و تلویزیون از چیپس و پفک بیشتر تبلیغ می‌شود تا محیط زیست. رسانه‌ای که از بودجه بیت‌المال تغذیه می‌کند باید به این مسائل بپردازد زیرا بخش عمده‌ای از مشکلات محیط زیست با فرهنگ‌سازی حل می‌شود، به عنوان مثال استفاده مناسب از آب، تمیز نگه داشتن محیط زیست باید فرهنگ‌سازی و روی آن کار شود. باید تبلیغات و اطلاع‌رسانی مناسب صورت گیرد و اکنون بسیار محدود است. این امر نشان دهنده این است که ما هنوز در سطح کلی و کلان به محیط زیست اهمیت نمی‌دهیم.
دستورانی در خصوص همکاری شهرداری و نهادهای مربوطه با دانشگاه خاطرنشان کرد: تفاوتی بین شهرداری و نهادهای دیگر نداریم و شهرداری هم نهادی است مانند دیگر نهادها و به صورت کلی در سطح جامعه ما ضعیف است. معمولا در دنیا تمام نهادها و سازمان‌ها باید مسئله خود را استخراج کنند و سپس به دانشگاه‌ها برای حل این مسئله مراجعه کنند. در کشور ما این موضوع جا نیفتاده است. نه مسئله‌ای به آن صورت استخراج می‌شود و نه راهکارهای علمی اتخاذ می‌شود. در دانشگاه‌ها تحقیقات علمی صورت می‌گیرد اما در جامعه تاثیر چندانی ندارد و به این دلیل است که به آن بها داده نمی‌شود. شاید عمده کشورهای جهان سوم این‌گونه هستند.
وی گفت: ذهن مسئولان ما درگیر مسائل دیگری است که شاید اهمیت آن مسائل به اندازه محیط زیست باشد اما آن‌ها مشکلات روزمره را در نظر دارند. وقتی در جامعه‌ای که مشکلات روزمره این قدر زیاد می‌شود که همه حتی مردم درگیر مسائل روزمره هستند، آن وقت به مسائل محیط زیست که موضوع جدی است اما روزمره نیست، کمتر توجه می‌شود.
رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی افزود: اگر جامعه بدون مشکل و بدون دغدغه‌ای داشته باشیم و مسائل حل شوند، قطعا به مسائل با بُرد بیشتر و گسترده‌تر به مسائل محیط زیست و توجه به تحقیقات در دانشگاه‌ها و حل اساسی مسائل و مشکلات بیشتر توجه می‌شود. در غیر این صورت تا زمانی که درگیر مسائل روزمره هستیم نمی‌توانیم به مقولات محیط زیست و کاربرد تحقیقات در جامعه و پیشرفت علمی بپردازیم.
انتهای پیام