کمبود گاز، آلودگی هوا، کیفیت بنزین، خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده و آلاینده، نیروگاه‌ها و صنایع و مازوت سوزی، صرفه جویی و جریمه مشترکان پرمصرف، همه این‌ها واژگانی آشنا برای مردم و مسئولان در فصول سرد سال هستند.

روی دیگر این سکه ماه‌های گرم سال است؛ قطعی برق، تولید و استخراج رمز ارزها، کمبود منابع آبی و ذخایر سدها و از کار افتادن توربین‌های مولد برق، دمای رفاه، توصیه استفاده از کولرها در بالاتر از ۲۴ درجه، مشترکان پرمصرف و باز هم جریمه لغاتی آشنا برای این دوره‌اند.

فارغ از اینکه در تابستان چه مشکلاتی در صنعت انرژی کشور وجود دارد اما سوال مهمی که طی یکی دوماهه اخیر از سوی افکار عمومی مطرح شده این است که چرا کشوری با داشتن دومین ذخایر گازی دنیا برای تامین نیاز زمستانی مشترکان خود درمانده است؟ این پرسش ناخودآگاه یادآور سخنان وزیر نفت در تابستان مبنی بر خواندن زمستانی سخت برای اروپاست.

جواد اوجی ۳۱ مردادماه امسال در برنامه «جهان آرا» صدا و سیما، درباره تامین امنیت انرژی گفته بود: «امسال چه زمستان سختی در پیش است برای دنیا، به‌خصوص کشورهای وارد کننده انرژی، به‌خصوص اروپایی‌ها، دولت‌ها به مردم خودشان ظلم می‌کنند؛ ایران می‌تواند بخشی از کمبود انرژی در جهان را تامین کند». این سخنان با شروع فصل زمستان به نقیضه‌ای بدل شد طوری‌که پیش از بارش اولین برف زمستانی، ایران به تعطیلی رفت. هرچند صنایع کشور قبل از شبکه خانگی وارد بحران گازی شده بودند.

البته وزیر نفت بعدها در حاشیه جلسه دولت در روز چهارشنبه ۲۱ دی‌ماه و در جمع خبرنگاران اعتراف کرد: «به خدا من دمای خانه‌ام را ۲۱ تا ۲۲ درجه بیشتر نمی‌کنم، وارد منزل که می‌شم سریع لباس گرم می‌پوشم به بچه‌ها هم می‌گویم و نمیگذاریم ذره‌ای اسراف بشود». عجیب اینکه به‌رغم استفاده صنایع و نیروگاه‌ها از سوخت جایگزین و حتی تعطیلی برخی واحدها، بازهم مصرف گاز جوابگوی نیاز نبوده و منجر به قطعی گاز در برخی شهرها و نقاط کشور می‌شود.

اما آیا مقصر واقعی کمبود گاز کشور وزیر نفت است؟ ریشه اصلی کمبود گاز در زمستان چیست؟ چرا به سراغ مازوت سوزی برای جبران کمبود گاز می‌رویم؟ اساسا چرا در زمستان قطعی گاز داریم و در تابستان قطعی برق؟ علت اصلی این کمبودهای انرژی چیست و از کجا نشات می‌گیرد.

فوق دکتری مهندسی عمران-هیدرولیک محیط زیست، از موسسه تکنولوژی جرجیاتِک و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل مازندران پاسخ تمامی این سوالات را در نحوه ساخت‌وساز منازل و ساختمان‌های مسکونی و غیرمسکونی کشور می‌داند که بر اساس موازین دنیای مدرن ساخته نمی‌شوند.

عُزَیر عابسّی در گفت‌وگو با ایسنا گفت: اگر دقت کنید عموما درب‌های اصلی و خروجی ادارات دولتی، کارخانه‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و برخی منازل یا باز و نیمه‌باز هستند و یا اساسا پوسته خارجی ساختمان فاقد عایق و یا کنترل ورود و خروج هوا است؛ در همین حالت اما سیستم گرمایش با بیشترین ظرفیت در حال کار است که قطعا جوابگو نیست.

عابسی با اشاره به اینکه در کشور وقتی چنین قاعده ساده‌ای رعایت نمی‌شود چه انتظاری از مصرف انرژی باید داشت، اظهار کرد: اکنون در کشورهای پیشرفته تمامی درب‌های پوسته خارجی ساختمان‌ها نه تنها از شیشه‌های دوجداره بوده بلکه طوری به هم چفت شده که هیچ تبادل دمایی از خارج به داخل انجام نمی‌شود.

وی افزود: رعایت این نکته ساده سوای رعایت نکات الزام‌آوری چون بکارگرفتن شیشه‌های دوجداره در بنا، عایق بودن پوسته خارجی ساختمان، سالم بودن شیشه‌ها و سیستم‌های تهویه است؛ متاسفانه در کشور موازین و دستورالعمل‌های مصرف انرژی هیچ‌گونه رعایت نمی‌شود.

استادیار دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل با تاکید بر اینکه مطابق آمارهای رسمی ۵۰ تا ۷۰ درصد دمای ساختمان‌ها از طریق پوسته سازه به هدر می‌رود، گفت: در ایران هنوز منازلی داریم که با تماس به دیوار و پنجره، سرمای بیرون کاملا ملموس است، چراکه عایق بندی رعایت نمی‌شود؛ در چنین شرایطی هرچقدر سیستم گرمایشی کار کند، ساختمان و اتاق‌ها کاملا گرم نشده و این موضوع به ویژه در اماکن دولتی رعایت نمی‌شود.

این محقق و پژوهشگر ،می‌گوید: وقتی ساختمان‌های کشور بدون رعایت کوچکترین و کمترین موازین ساخته می‌شوند پر واضح است که پس از گذشت چندسال و یک‌دهه، دیگر مصرف انرژی جوابگو نباشد.

عابسی مقصر اصلی را نه وزارت نفت که معطوف و مربوط به سازمان نظام مهندسی و وزارتخانه‌های مسکن و شهرسازی دانست و با یادآوری تعطیل شدن مناطق به دلیل آلودگی ناشی از مازوت سوزی، تصریح کرد: اینکه مشکل مازوت چیست و چه کاری کنیم تا گوگرد آن کاهش یابد و سوخت پاکتری مصرف کنیم، مسائل ثانویه است؛ مسئله اصلی جلوگیری از هدر رفت گرما است که باعث افزایش مصرف می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه در کشور همیشه ریشه اصلی مشکلات نادیده گرفته می‌شود با ذکر مثالی، گفت: اگر قرار است ضربه چکشی به ما وارد شود، به‌جای اینکه مانع ضربه چکش شویم آمده‌ایم تیزی، اندازه و وزن چکش و شدت ضربه را مسئله قرار داده‌ایم. چرا جلوی ضربه را نمی‌گیریم؟ چرا مصرف انرژی را کنترل نمی‌کنیم؟ این موضوعات به همان داستان تکراری هندوانه کاشتن در اراضی کم‌آب یا زراعت برنج در خوزستان شباهت دارد.

هیات علمی پژوهشی سابق موسسه فناوری جرجیا،تاکید کرد: اکنون و در سال ۲۰۲۳ میلادی برای کشورهای پیشرفته این مسائل اصلا باورپذیر نیست که چرا مقرراتی در مصرف انرژی، آب و ساختمان‌سازی در ایران وجود ندارد و یا موازین رعایت نمی‌شود؛ اینکه چرا شیر آب در اماکن عمومی و دولتی، الکترونیکی نشده و زباله ها تفکیک نمی‌شوند. این برای کشورهای در حال توسعه حتی موضوعی حل شده اما در کشور ما هنوز به شکل مسئله باقی مانده‌ است.

عابسی با اظهار به اینکه امروزه تکنولوژی به کمک جامعه آمده تا مصرف انرژی، آب و باقی منابع کاهش یابند، خاطرنشان کرد: نمونه بارز در مصرف بهینه بکارگرفتن لامپ‌های ال‌ای‌دی (LED) در کشور و مصارف مسکونی و غیرمسکونی بود که در مقایسه با لامپ‌های رشته‌ای و غیره بسیار کم مصرف‌ هستند و باعث صرفه‌جویی چشمگیر در مصرف برق کشور شدند. طبق آمارها ۹۰ درصد مصرف روشنایی کشور به‌وسیله لامپ‌های ال‌ای‌دی کاهش یافت و این یک مثال ملموس استفاده درست از تکنولوژی است.

وی اضافه کرد: بخاری‌های برقی مدرنی اکنون به بازار آمده که با مصرف بسیار کم برق، گرمای فراوان تولید می‌کند. تکنولوژی می‌تواند ادوات کامپیوتری و الکترونیکی باشد تا ادوات و فناوری ساخت نظیر عایق بندی ساختمان و به‌کارگیری پنجره‌های دوجداره با گاز هلیوم و مواردی دیگر.

استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، یادآور شد: در حقیقت سهم عمده آلودگی و اصل ماجرا، اتلاف انرژی است؛ مصرف بالای انرژی به‌طور خاص در اچ‌وی‌اِی‌سی خانگی (HVAC) یا گرمایش-سرمایش خانه‌ها است که در تابستان برق کم داریم و در زمستان گاز؛ درب‌ها و پنجره‌ها به راحتی تبادل دمای بیرون و داخل دارند و هیچ فکری برای این موارد بنیادین نمی‌شود.

عابسی در پایان خواستار صدور و ابلاغ آیین‌نامه‌هایی الزام‌آور به سازمان نوسازی مدارس، وزارتخانه‌های علوم، مسکن و شهرسازی شد تا حداقل با اجباری شدن این قواعد اصلی در حوزه ساخت، حداقل در اماکن دولتی، خصوصی، بانک‌ها و مدارس شاهد هدر رفت انرژی نباشیم.

لازم به ذکر است، پیشتر نیز رسانه‌های داخلی گزارش‌های متعددی از افزایش مصرف گاز در کشور عنوان کرده بودند. در خبرها آمده بود که میزان مصرف گاز در بخش‌های خانگی و تجاری کشور، مرزهای ۷۰۰ میلیون مترمکعبی در روز را هم درنوردیده؛ این میزان مصرف گاز را می‌توان معادل تولید ۶ فاز میدان گازی پارس‌جنوبی ارزیابی کرد. در یک تصویر کلی‌تر، ایران ۶.۷ برابر بیشتر از سرانه مصرف دنیا و سه برابر بیشتر از کل اتحادیه اروپا گاز مصرف می‌کند؛ گفتنی است، این اعداد بیش از آنکه نشان‌دهنده میزان پرمصرفی مشترکان ایرانی باشد نشانگر هدر رفت انرژی در کشور است.

انتهای پیام