از هفته گذشته بازار پایه فرابورس ایران شاهد اجرا شدن دستورالعمل جدید بود. برخی از فعالان بازار هنوز درباره این دستورالعمل ابهاماتی دارند که در این راستا ایسنا با بهنام محسنی - معاون بازارهای خارج از بورس فرابوس ایران - گفت‌وگو کرده است. آنچه در ادامه می‌آید شرح کامل این گفت‌وگو است:
- چه اتفاقی افتاد که در نهایت دستورالعمل فعلی بازار پایه اجرایی شد و چرا دامنه نوسان در این دستورالعمل به صورت هفتگی اعمال شد، نه روزانه؟
اینکه مثلا چرا ما دامنه را روزانه نگذاشته‌ایم و اعلام کرده‌ایم که مثلا در تابلوی زرد، سه درصد نسبت به هفته قبل در نظر گرفته شود، به این علت است که در جلسات متعددی که برگزار کردیم و دستورالعمل را سه ماه عقب انداختیم نظرت فعالان بازار را گرفتیم و برآیند پیشنهادها این بود که دستورالعمل به این روش عملی شود. حالا فرض کنید بیشتر پیشنهادها در این جلسات دامنه نوسان روزانه بود و عملی هم می‌شد در آن صورت باز هم عده‌ای با آن مخالفت می‌کردند. این موضوع انتها ندارد، چون هر پیشنهادی را جمع‌بندی کنیم یک عده مخالف و یک عده موافق هستند. جمع‌بندی جلساتی که نظرات فعالان بازار هم در آن لحاظ شد این بود که نوسانات هفتگی باشند. در آن جلسات پیشنهادهای زیادی مطرح شد مثلا پیشنهادی این بود که این دستورالعمل تدریجی اجرا شود به این صورت که اول در تابلوی قرمز، بعد از مدتی نارنجی و سپس در تابلوی زرد این دستورالعمل اجرایی شود اما در نهایت برآیند پیشنهادها این بود که دستورالعمل به شیوه کنونی اجرایی شود.
- عده‌ای از فعالان بازار می‌گویند اکنون تعدادی از سهم‌های بازار پایه صف خرید دارند و تعدادی دیگر صف فروش، برای این موضوع آیا راه حلی وجود دارد؟
ظرفیتی که دستورالعمل برای مقررات و تنظیمات ریز ساختارها دیده امکاناتی بوده برای اینکه تعداد حراج‌های پایانی در هفته که الان حداقل یک روز در هفته (دوشنبه ها) است و میزان دامنه نوسان بسته به شرایط بازار و نماد معاملاتی اگر نیاز بود از طرف فرابورس به سازمان بورس پیشنهاد شود و سازمان بورس آن را تایید یا رد کند.
البته می‌توانیم حراج‌ها را زیاد کنیم حتی می‌توانیم حراج‌های پایانی را هر روز بگذاریم. البته ما باید پیشنهاد دهیم و سازمان بورس می‌تواند تایید یا رد کند. ممکن است ما پیشنهاد دهیم و سازمان موافقت نکند یا اینکه اصلا در فرابورس به این نتیجه برسیم که اصلا نیاز نیست که پیشنهادی در این مورد داده شود.
- این پیشنهادها مورد به مورد امکان دارد از سمت فرابورس داده شود یا با توجه به جو بازار چنین پیشنهادهایی مطرح می‌شود؟
به هر دو حالت می تواند باشد. هم می‌تواند برای یک نماد خاص هم می‌تواند برای یک حالت خاص در بازار باشد. ولی تمرکز بیشتر در نماد است. اکنون نیازمند یک سری داده معنی‌دار هستیم. یعنی ما وقتی بهمن ۱۳۹۷ برای تغییر مقررات تصمیم گرفتیم، داده‌های سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ را بررسی کردیم. در حال حاضر یک هفته است که این بازار راه‌اندازی شده است. باید بگذاریم داده‌ها در بازار معنی پیدا کند تا بتوانیم روی واکنش بازار نظر دهیم.
اگر حال حاضر را با هفته پایانی منتهی به سیزدهم مقایسه کنید که اعلام شده بود که نمادها قرار است بسته شود، می‌بینید که رفتار معامله‌گران تغییر کرده است. همانطور که اشاره کردید الان برخی از نمادها صف خرید دارند و این یعنی بازار از هیجان یا پیش واکنشی که ناشی از ریزساختارهای جدید بازار بود، آرام آرام خود را به حالت جدید نزدیک می کند. باید صبر کنیم که این اثرات در بازار خود را نشان دهد و بعد بتوانیم روی آن تصمیم‌گیری کنیم. تاکنون هر تصمیمی گرفته شود ممکن است که نیاز باشد در آن تجدید نظر شود.
- آیا یکی از دلایلی که تصمیم گرفته شد دستورالعمل قبلی تغییر کند سفته‌بازی روی سهم‌ها بود که سبب شده بود برخی سهم‌ها قیمت‌های بالای حباب‌گونه داشته باشند؟
در حالت عادی هیچ مشکلی با سفته‌بازی نداریم. سفته‌بازی یکی از رکن‌های مهم در بازار سرمایه است. اگر سفته‌بازی نداشته باشیم نقدشوندگی بازار از دست می‌رود. آنچه ما با آن مشکل داریم «سفته بازی معیوب» است. یعنی کاری که منجر به دستکاری قیمت می‌شود. در سفته‌بازی معیوب هدف فقط این نیست که نقدشوندگی معاملات را بالا ببرد بلکه هدف این است که ظاهری را القا یا افرادی را به فروش یا خرید اقوا کند و از این بین سود ببرد. آنچه در بازار پایه با آن مواجه بودیم این موضوع بود و به همین دلیل به سمت اصلاح دستورالعمل رفتیم.
- آیا دلیل اصلی این موضوع می‌تواند نوسان ۱۰ درصدی باشد که در بازار پایه وجود داشت؟
خیر، عامل اصلی فقط نوسان ۱۰ درصد نبود، چراکه مثلا معاملات تابلوی "ج" بدون محدودیت نوسان قیمت انجام می‌شد. جمیع رفتارها را در نظر داشتیم. دامنه نداشتن تابلوی "ج" هم یکی از دلایل بود. موادی به صورت جمعی باعث شد که دستورالعمل اصلاح شود. دامنه نوسان بخشی از دلیل اصلاح بود مثلا یکی از دلایل دیگر این بود که بازار طبقه بندی مجددی نیاز داشت.
- عده ای از فعالان بازار می‌گویند که سازمان بورس و فرابورس با یک سری قوانین که به ظن برخی از افراد ظاهر پیچیده‌ای دارد برای خود دردسری ایجاد کرد. در حال حاضر برای تابلوی زرد یک حراج شش درصدی و یک دامنه نوسان سه درصد هفتگی وجود دارد. اگر هر دو هم مثبت باشد می شود هفته ای ۹ درصد. عده‌ای معتقدند که این ۹ درصد بهتر بود که با همان نوسان پیوسته روزانه عددی باشد. این حالتِ روزانه و پیوسته بازار «سفته بازیِ معیوب» را به مقدار زیادی کم می کرد و جذابیت را به یکباره از بین نمی برد ولی به مرور سرمایه هایی که برای سفته بازی به بازار وارد شدند خارج می شد و این افراد متوجه می شدند که دیگر عرصه ای برای جولانشان وجود ندارد ولی خیلی ها این سوال را دارند که چرا چنین تصمیمی به زعم برخی پیچیده است اتخاذ شد در حالی که می توانست چنین راه کار ساده تری داشته باشد؟
ما اکنون در مقطعی خاص صحبت می‌کنیم که دستورالعمل اجرا شده است. فرض کنید می گفتیم روزی سه درصد نوسان. یک عده می توانستند بگویند که چرا شما روزانه ۱۰ درصد را به سه درصد تغییر داده اید. این گفته شما برای هر عددی قابل بیان است، چراکه یک عده می گفتند چرا نوسان را یک سوم کردید ما می گوییم درست این بود که نوسان را به یک دوم کاهش می دادید. اگر یک دوم هم می گذاشتیم نظرهایی می آمد که چرا یک سوم نگذاشتید. مثلا اگر فرابورس به جای هفته ای سه درصد اعلام می کرد روزانه شش درصد این چه فرقی داشت؟ این دو که فرقی ندارند. مثلا الان در بازار اصلی روزانه پنج درصد نوسان داریم اما اگر بگوییم هفته ای ۲۵ درصد بیشتر نوسان نشود که با این حالت تفاوتی ندارد. ما داریم درباره مبلغ و عدد صحبت می کنیم. یک سهم ۱۰۰ تومانی چه در روند یک هفته ۱۰۳ تومان شود چه روزی ۰.۶ درصد بالا رود و ۱۰۳ تومان شود، فرقی ندارد.
- آن‌ها معتقدند در سرمایه گذاری در بورس به درست یا نادرست هیجان هم دخیل می شود و این هفته‌ای کردن، نوسان معاملات را کم می‌کند و معامله‌گر می‌گوید که امروز نخریم بگذاریم فردا یا پس‌فردا خریداری کنم.
با توجه به مالی رفتاری چنین اتفاقی نمی‌افتد چون معلوم نیست که آن شخص فردا بتواند سهم مورد نظر را خریداری کند. امروز ممکن است شما بتوانید در مثبت سه خرید را انجام دهید اما پس‌فردا صف شده باشد و نتوانید این خرید را انجام دهید. یک معامله‌گر نمی تواند بگوید که چون در بازار دامنه نوسان ثابت است تا یکشنبه هفته آینده صبر می‌کنم. چون این تصمیم یک ریسک است، چرا که امکان دارد فردا صف خرید شود و شما نتوانی خرید کنید.
ما نوسان روزانه داریم اما دامنه مجاز ثابت است، مثلا اگر قیمت پایانی سهمی در بازار زرد روز دوشبه ۱۰۰ تومان باشد این سهم در هفته تا دوشنبه بعدی می تواند از ۹۷ تومان تا ۱۰۳ تومان نوسان کند اگر فردای آن روز (سه شنبه) قیمت سهم ۹۹ تومان شود ما یک درصد نوسان داشته ایم و اگر در روزی قیمت سهم از ۹۸ تومان به ۱۰۳ تومان برود پنج درصد نوسان داشته ایم. در هفته گذشته دربازار پایه سهمی داشتیم که نوسانش منفی ۵.۲ درصد داشت، مشخص است که این سهم دیروز مثبت خورده و امروز منفی شده است.
پس نوسان روزانه وجود دارد و دوم اینکه در بازار مالی اگر فردی متوجه شود که سهمی ارزنده است نمی تواند مطمئن باشد که اگر امروز خریداری نکند فردا می تواند بخرد، چراکه شاید فردا نماد متوقف شد، شاید صف شد، شاید فردا فرشنده ای نبود. این ها همه جزو فروض آن مدل است. اگر این طور باشد که این منتقدان می گویند بعد از روز دوشنبه مثلا سه شنبه و چهارشنبه معامله‌ای نمی شد. پس چرا در هفته گذشته معامله گران معامله کردند؟ اگر این استدلال درست بود همه باید تا ساعت ۱۱:۳۰ دوشنبه هفته بعد باید صبر می کردند.
در بازار سرمایه معاملات بر اساس انتظارات افراد است، یعنی همان زمانی که یک نفر تصمیم به خرید می گیرد شخص دیگری تصمیم به فروش می گیرد، چرا که انتظارات و تحلیل های متفاوتی دارند. در عین حال ما هر پیشنهادی که به سمت‌مان بیاد را بررسی می کنیم. البته هر پیشنهادی که در چهارچوب ظرفیت‌های دستورالعمل فعلی باشد مثلا حراج های پایانی.
انتهای پیام