به گزارش ایسنا، «خبرآنلاین» فصل گرم انتخابات آغاز شده، تنور شایعات و حدس و گمان ها هم بیشتر از هر زمان دیگری داغ شده است. حدس و گمان‌هایی که تا نزدیک شدن به روز برگزاری انتخابات گاهی تغییر کرده یا تشدید می‎شود، اما آنچه در این میان بیشتر از هر زمان دیگری خودنمایی می‌کند، عادت مألوف نظرسنجی‎هاست. نظرسنجی‌هایی که سال‌هاست جای خودشان را در میان رسانه‌ها پیدا کرده‌اند. در آستانه هر انتخاباتی اگر سری به خبرگزاری‎ها و سایت‌های خبری بزنید با باکس‌های کوچکی در کنار صفحات روبرو می‎شوید که نظر شما را به عنوان مخاطب این سایت‎ها از شما پرسیده‎اند.

آنها می‌خواهند بدانند شما به چه کسی رأی می‎دهید؟ شانس کدام کاندیدا را بیشتر می‌دانید؟ اگر کاندیدای مورد نظرتان کناره‌گیری کند کاندیدای دومتان چه کسی است؟ عملکرد کدام کاندیدا به نظرتان بهتر است؟ و قس‎علی‎هذا.

علاوه بر اینها نظرسنجی‎هایی تلفنی، پیامکی، اینترنتی، میدانی یا خیابانی هم در آستانه هر انتخاباتی منتشر می‌شوند که البته معمولاً چگونگی انتخاب جامعه آماری و شرکت افراد در آنها مجهول است. تا جایی که در آستانه هر انتخاباتی از انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری گرفته تا انتخابات ریاست جمهوری و شوراها مشکل است بفهمیم در پس پرده روش‌شناسی این تحقیقات چه می‌گذرد؟ ما هرگز نمی‌دانیم نمونه مورد بررسی در انواع نظرسنجی‌های موجود کیست یا برگزارکنندگان نظرسنجی‎های گوناگون چه روش‌های دقیقی را برای انجام این نظرسنجی‌ها به کار برده‌اند؟ به همین دلیل هم نمی‎توان آنها را قابل تعمیم دانست.

نتایج نهایی با ۱۸۰ درجه اختلاف!

گذشته از تمام این اما و اگرها، فصل انتخابات بیشتر از آنکه با نظرسنجی‌هایی دقیق، حساب شده و مورد اعتماد همراه باشد به میدانی برای نظرسازی‎هایی تبدیل می‌شوند که که بسته به گرایش سیاسی هر رسانه با سوگیری‌هایی همراه است. این رسانه‎ها معمولاً مخاطب‌های خاص خودشان را دارند و عموماً نتایجی منطیق با خاستگاه حزبی - جناحی خودشان را منتشر می‌کنند و نتایج نظرسنجی‌هایشان به نفع خودشان و کاندیدای مورد حمایتشان است!

به خاطر همین هم هست که در انتخابات‌های گذشته دیده‌ایم که نتایج نظرسنجی هر رسانه با رسانه‌ای دیگر تفاوت آشکار دارد. البته گاهی بعضی رسانه‌ها با گسترش این نظرسنجی‎ها جنگ روانی انتخاباتی هم به راه می‎اندازند. نمونه اخیرش انتخابات ریاست جمهوری در سال ۹۲ است. در آن سال رسانه‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان از جمله ایسنا، انتخاب و عصر ایران محمدرضا عارف را فرد برگزیده مردم برای ریاست جمهوری در نظرسنجی‌هایشان اعلام کردند. رسانه‌هایی همچون تابناک و مهر نیز محمدباقر قالیباف را فرد برگزیده مردم معرفی کردند. البته در نهایت نتیجه چیزی نشد جز پیروزی حجت‌الاسلام حسن روحانی که در نظرسنجی‎های خبرآنلاین، فرارو، انتخاب و پارسینه رئیس‌جمهور آینده ایران معرفی شده بود.

جای خالی مراکز نظرسنجی مستقل

مراکزی همچون مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران ایسپا (وابسته به جهاد دانشگاهی)، مرکز تحقیقات صدا و سیما، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، وزارت اطلاعات و مرکز افکارسنجی نهاد ریاست‌جمهوری از شناخته‌شده‌ترین مراکز نظرسنجی در ایران هستند. اما این مراکز معمولاً نتایج نظرسنجی‌های خود را به صورت رسمی و عمومی اعلام نمی‌کنند و به همین خاطر است که نظرسنجی های انتخاباتی معمولا به دست رسانه های خصوصی با سلایق گوناگون سیاسی سوق داده می شود.

همین موضوع بیش از پیش جای خالی مراکز نظرسنجی مستقلی که بتوان به نتایج آن اعتماد کرد، آن را تعمیم داد و به نتایجش اتکا کرد، به رخ می کشد. مرکز پژوهش های مجلس نیز در اظهار نظری کارشناسی در گزارشی اعلام کرد که عدم بهره‌گیری از روش‌ها و تکنیک‌های مختلف علمی در سنجش افکار عمومی، عدم بررسی مقایسه‌ای داده‌ها در طرح‌های واحد و یک شورای مشخص در پس طرح‌های انتخاباتی از جمله کاستی‌های موجود در انجام نظرسنجی‌ها است. فقدان بانک اطلاعاتی درباره نظرسنجی‌ها، فقدان استراتژی مشخص میان مردم برای رای دهی و نوع مشارکت‌شان در انتخابات، عدم رفتارشناسی اجتماعی در نظر سنجی‌ها و اینکه نتایج نظرسنجی‌ها «ابزار تبلیغات روانی» قرار می‎گیرند را نیز باید به این فهرست افزود.

نظرسنجی‎های غربی بهترند اما ...

اگرچه نظرسنجی‌های انتخاباتی - سیاسی در ایران وضعیت قابل اتکایی ندارند اما در کشورهای اروپایی یا آمریکایی مراکز مستقلی برای افکار سنجی وجود دارند که در سال‎های گذشته با اندک اختلافی نتایجشان قرین به واقعیت بوده است. البته انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا و ماجرای جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا را باید از این کلیت مستثنی دانست. چرا که نظرسنجی‎های آمریکایی مراکز رسانه‎ای همچون چون ان.بی.سی، سی.ان.ان، واشنگتن پست و نیویورک تایمز و حتی مرکز نظرسنجی گالوپ کلینتون را پیروز انتخابات می‎دانستند، اما واقعیت چیز دیگری شد. مراکزی چون رویترز، واشنگتن پست، وال استریت ژورنال و ای بی سی، پیروزی کلینتون بر ترامپ را با اختلاف ۴ تا ۱۲ درصد پیش‌بینی کرده بودند. تنها فاکس‌نیوز، راسموسن و لس‌آنجلس تایمز بودند که برتری ترامپ بر کلینتون را به درستی حدس زده‎ بودند. این در حالی است که تمامی مراکز مذکور در انتخابات‎های پیشین ریاست جمهوری عموماً نتایج را به درستی حدس زده بودند.

در همین حال مراکزی همچون fop، Ipsos، Opinionway Csa، Harris interactive از مراکز مستقل نظرسنجی اروپایی هستند که نتایج قابل قبولی تا کنون در موارد مختلف ارائه داده‎اند که البته نتایج نظرسنجی اغلب این مراکز هم در موضوع Brexit یا همان جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا منطبق با واقعیت نبود.

فضای مجازی و افزایش نظرسازی‌ها

هرچه به زمان تایید صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری و انتخابات نزدیک‎تر می شویم، بازار آمارسازی‎هایی تخیلی و نظرسازی‎هایی که از سو ی هواداران نامزدها منتشر می‎شوند نیز داغ‎تر می‎شود. مانند آنچه در انتخابات سال ۹۲ از سوی رسانه‎های هوادار قالیباف و سعید جلیلی بیشتر دیده شد و نهایتا هم نتایجی با فاصله معنی‎دار از آنها را شاهد بودیم.

گسترش فضای مجازی بیش از هر زمان دیگری بیم رواج بازار نظرسنجی‎های گوناگون و بعضا دروغین را آفریده است. از این رو می توان پیش بینی کرد که در آستانه دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری شاهد انتشار گسترده نتایج نظرسنجی‎های بی‎هویت باشیم. نظرسنجی‎هایی که اگر چهار سال پیش از سوی رسانه‎ها دنبال می‎شدند؛ امسال حتی در کانال‎های تلگرامی و صفحات فیس بوک نیز دیده می‌شوند. بی‌آنکه از جمعیت شرکت‌کننده در آن، مشترکات آنها و همپوشانی‎هایشان اطلاع موثقی در دست باشد. در چنین فضایی بیش از پیش جای خالی مراکز معتبر نظرسنجی احساس می‎شود. مراکزی برای ارائه آمارهای درست سیاسی و نه جایگاهی برای انجام عملیات روانی و بالابردن هیجانات کاذب انتخاباتی.

انتهای پیام