سرنگونی یک جنگنده روسی در نزدیکی مرز با سوریه توسط نیروی هوایی ترکیه و کشته و اسیر شدن خلبانان این جنگنده تنشی جدی میان این دو کشور ایجاد کرده است. پوتین با عصبانیتی شدید این اقدام را به «خنجر از پشت زدن» تعبیر کرده و گفته است که ترکیه پشیمان خواهد شد.

با اینکه مناسبات ترکیه و روسیه همواره از حساسیت بالایی برخوردار بوده، اما از دهه 1990 تا کنون چنین تنشی را تجربه نکرده است.

مرور تاریخ و جزئیات روابط روسیه و ترکیه، رفتار این دو بازیگر مهم منطقه‌ای و بین‌المللی را به خوبی توضیح می‌دهد.

* مناسبات ترکیه و روسیه در سده‌های هجده و نوزده میلادی در قالب امپراطوری‌های عثمانی و روسیه، همواره تیره بوده و در این سالها درگیری و جنگ‌های خونین و طولانی میان دو کشور رخ داده است.

پس از فروپاشی شوروی و در آغاز دهه 1990، شرایط برای بهبود روابط این دو کشور فراهم شد.

* روابط روسیه و ترکیه از دوران به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 میلادی، روندی مثبت و افزایشی داشته است تا جایی که مقامات ترکیه توسعه روابط روزافزون خود با روسیه را مشارکتی استراتژیک نامیدند.

* گسترش مناسبات دو کشور آنچنان رضایت بخش بود که روسیه و ترکیه ویزای مسافرتی به کشورهای یکدیگر را لغو کرده‌اند.

* ترکیه هفتمین شریک تجاری بزرگ روسیه است و روسیه نیز در صدر لیست تجاری ترکیه قرار دارد.

در سال 2013 و در پی تیرگی روابط قاهره و آنکارا پس از عزل محمد مرسی توسط نظامیان، روسیه تلاش کرد تا با میانجی‌گری میان این دو کشور روابط آنها را بهبود بخشد.

* نزاع طولانی و تاریخی میان عثمانی و روسیه در افکار عمومی مردم ترکیه و روسیه کنونی تاثیرات عمیقی داشته است تا جایی که در جریان سفر پوتین به استانبول نشریات این کشور از مناسبات جدید با عنوان «دشمنان قدیمی دوستان خوبی شده اند!» یاد کرده بودند.

* از زمان آغاز ریاست جمهوری پوتین در روسیه و تقویت نگاه آسیا محوری این کشور در سیاست خارجی‌اش، تقابل بیشتری میان اهداف منطقه‌ای ترکیه و روسیه شکل گرفت و ترکیه در مقابل قدرت نظامی و امنیتی روسیه همواره عضویتش در ناتو را برجسته کرده است.

* با آغاز بحران در سوریه، جهت‌گیری و مواضع بسیار متفاوت مسکو و آنکارا دو کشور را در دو جبهه مخالف قرار داد.

* «رجب طیب اردوغان» از هواداران سرسخت مخالفان سوریه، و «ولادیمیر پوتین» از هواداران رئیس‌جمهور سوریه است.

* در سال‌های گذشته استقرار موشک‌های ناتو در ترکیه بارها از سوی مقامات روسیه مورد انتقاد قرار گرفته بود. روسیه بلافاصله پس از اعلام توافق هسته‌ای ایران و 1+5 خواستار لغو استقرار موشک‌های ناتو شد اما تمایل ترکیه برای ادامه حضور آنها خشم روسیه را برانگیخت.

روسیه در واکنش به استقرار موشک‌های ناتو در ترکیه موشک‌های اس400 را در مرزهای جنوبی خود مستقر کرد و چند ناو از ناوگان دریای سیاه را به بندر طرطوس در سوریه فرستاد. علاوه بر این ارتش خود را به موشک‌های جدید با برد 200 کیلومتر مجهز کرد.

* ترکیه و روسیه مذاکراتی برای ساخت نیروگاه هسته‌ای « آکویا » در ساحل مدیترانه به ارزش 20 میلیارد دلار داشتند اما با بالا گرفتن تنش‌ها در چند ماه گذشته اردوغان اعلام کرد ممکن است کشورش، سازنده دیگری برای نیروگاه هسته‌ای‌اش پیدا کند.

* دو کشور با ساخت خط لوله ای که سالیانه 63 میلیارد متر مکعب گاز روسیه را به اروپا می رساند موافقت کرده بودند اما ماه گذشته و در پی تشدید تنش‌ها شرکت گازپروم روسیه از تعویق اجرای پروژه خط لوله ترکیه خبرداد.

* آخرین سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به ترکیه به یک سال قبل بر می‌گردد و دو طرف در آن به گسترش و توسعه روابط سیاسی و اقتصادی تاکید کرده بودند. قرار بود پوتین پاییز 94 سفر دیگری به ترکیه داشته باشد که لغو شد.

* اواخر سپتامبر 2015 ، اردوغان در حاشیه افتتاح یک مسجد در مسکو اعلام کرده بود میزان مبادله تجاری میان دو کشور در سال گذشته به 31 میلیارد دلار رسیده، در حالی‌که این میزان در سال 2002 که حزب عدالت و توسعه به قدرت رسید، 5 میلیارد دلار بود. دو کشور برای سال 2020 هدف 100 میلیارد دلار را تعیین کرده بودند.

روسیه بزرگترین منبع تأمین کننده گاز طبیعی ترکیه است. اوایل آبان 1394، اردوغان در واکنش به حملات هوایی روسیه به سوریه، به دولت پوتین هشدار داد که ممکن است دوستی ترکیه و خریداری گاز از این کشور را از دست بدهد.

* آنکارا پیش از این یک هواپیمای حامل مسافران روس را به مقصد سوریه به بهانه وجود اسلحه وادار به فرود اجباری در فردوگاهی در ترکیه کرده بود. روسیه به دلیل این تفتیش چند ساعته، بازرسی و بدرفتاری با مسافران این هواپیما به شدت به ترکیه انتقاد کرد.

* ترکیه و روسیه علاوه بر سوریه، بر سر مسائل اوکراین، مصر و قبرس اختلاف مواضع بسیاری با یکدیگر دارند.

* تنش در روابط ترکیه و روسیه، مشتریان اروپایی گاز روسیه را با توجه به فرارسیدن فصل سرما به شدت نگران کرده است.

* پیش از این ترکیه به دلیل ورود جنگنده روسی دیگری به خاکش سفیر روسیه را احضار و به شدت به وی اعتراض کرده بود.

* درگیری میان جنگنده‌های ترکیه و روسیه اولین درگیری نظامی یک عضو ناتو با روسیه از زمان آغاز جنگ سرد است.

* جنگنده روسی سقوط کرده در مرز ترکیه دومین هواپیمایی است که از زمان حمله نظامی به داعش سرنگون می‌شود. اولین هواپیما به دست داعش سقوط کرده بود.

انتهای پیام