به گزارش ایسنا، "برتراند راسل" ریاضیدان و فیلسوف مشهور انگلیسی می‌گوید: ریاضیات، در جایگاه واقعی خود نه تنها حقیقت را حکایت می‌کند، بلکه در منتهی‌الیه زیبایی است؛ یک زیبایی سرد و تلخ مانند آنچه که در یک تندیس می‌بینیم، بدون هیچ‌گونه نشانه‌ای از طبیعت ضعیف‌تر ما، بدون زیبایی‌های فریبنده نقاشی و موسیقی و همچنان در انتهای خلوص و توانایی در نمایش کمال، چیزی که تنها بالاترین هنر قادر به نمایش آن است. ذات حقیقی سرخوشی و غرور. احساس شکستن محدودیت‌های یک انسان معمولی و بالاتر رفتن، و این چیزی است که نشانه اوج برتری است و تنها در ریاضی و شعر می‌توان آن را جستجو کرد.

با اندکی دقت به محیط پیرامون خود می‌توان دریافت که ریاضیات چه نقش پررنگ و گسترده‌ای در هستی دارد. از اشکال هندسی گوناگون طبیعت و نظم موجود در روند رشد برخی گیاهان تا ساخت بناهای مختلف و پیشرفت فناوری. ریاضی، ابزار دانشمندان رشته‌های مختلف علمی برای گسترش تحقیقاتشان و اطمینان از نتایج فعالیت‌هایشان است و این علم نقش مهمی در پیشرفت تمدن‌های باستانی داشته است. در آثار باستانی به جای مانده از تمدن‌های مصر و روم اهتمام به استفاده از کاربردهای ریاضیات نمایان است. ایرانیان نیز هم‌چون مصریان، بابلیان، یونانیان، چینیان و هندی‌ها بر اهمیت این دانش آگاهی داشتند؛ چُنان که بعد از ورود اسلام، ایران مهد پرورش ریاضیدانان بزرگی مانند ابوریحان بیرونی، خواجه نصیرالدین طوسی، خوارزمی، ابن‌سینا، غیاث‌الدین جمشید کاشانی، عمر خیام و شیخ بهایی بوده است. اما امروزه ریاضیات در ایران شرایط پیچیده‌ای را تجربه می‌کند. ریاضیات در اولویت انتخاب داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها نیست و استادان و دانشجویان این رشته از رخوت حاکم بر دانشگاه‌ها شکایت دارند. این در حالی است که به گفته استادان ریاضیات، حضور دو ریاضیدان ایرانی در فهرست برندگان مدال فیلدز و نتایج المپیادهای دانشجویی و دانش‌آموزی نمایانگر این است که ایران جایگاه خوبی در ریاضیات جهان دارد. طی دو سال اخیر داوطلبان ورود به این رشته در دوره کارشناسی ۱۸ هزار نفر کاهش داشته، دانشجویان رغبت کمتری به انتخاب رشته‌های علوم‌پایه به خصوص ریاضی در دانشگاه دارند و چند سالی است که دانش آموختگان رشته ریاضیات دانشگاه‌های برتر در صف اول مهاجرت هستند. همه اینها باعث شد اداره علمی و دانشگاهی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) از پاییز سال جاری سلسله گفت و گوهایی با استادان برجسته ریاضیات و دانشجویان این رشته داشته باشد تا از دریچه نگاه آنان وضعیت علم ریاضیات در ایران بررسی شود.

داستان تکراری اشتغال

یکی از مشکلات پیش‌روی ریاضیات در ایران تعداد بالای فارغ‌التحصیلان آن و نبود جایگاه شغلی مناسب برای آن‌هاست و همین مساله یکی از مهم‌ترین عوامل مهاجرت دانش آموختگان است. در حال حاضر یک فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی ریاضیات و کاربردها نمی‌تواند وارد حوزه تدریس شود؛ چرا که آموزش و پرورش نیاز خود به معلم را از دانشگاه‌های فرهنگیان تأمین می‌کند و از طرف دیگر دانش‌آموختگان ریاضی برای کار در شرکت‌ها به عنوان برنامه‌نویس باید با مهندسان کامپیوتر و دانش‌آموختگان علوم کامپیوتر که برنامه‌نویسی را به صورت تخصصی‌تر آموخته‌اند، رقابت کنند. یکی دیگر از موقعیت‌های شغلی برای فارغ‌التحصیلان ریاضی استخدام در سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف به عنوان تحلیل‌گر "داده" است که در صورتی امکان حضور فارغ‌التحصیلان ریاضی در آن فراهم می‌شود که این دانشجویان در طول دوره تحصیلی خود کار با نرم‌افزارهای مختلف را آموخته باشند و در رقابت با دانش‌آموختگان علوم کامپیوتر و آمار در تصاحب شغل موفق باشند. استادان ریاضی در گفت‌وگوهایی که با ایسنا درباره دلایل افت ریاضیات داشتند، راهکارهای مختلفی برای حل بحران اشتغال دانش‌آموختگان ریاضی داشتند.

در گفت‌وگوهای انجام شده ایسنا با استادان ریاضی، اغلب استادان بر معرفی راه‌حل‌های ریاضی و کاربردهای آن به مسئولان، شناساندن قابلیت‌های ریاضی و ترغیب به استفاده از آن‌ها تاکید کردند. دکتر مژگان محمودی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در این باره گفت: اگر سیاستمداران متوجه اهمیت ریاضی شوند، شاهد سیاست‌گذاری‌های مناسب در حوزه ریاضیات خواهیم بود و دانش‌آموزان هم اگر ببینند حاصل این سیاست‌گذاری‌های مناسب اشتغال دانش‌آموختگان ریاضی است، این رشته را انتخاب می‌کنند. هم‌چنین دکتر محمد صالح مصلحیان، عضو هیات‌علمی دانشگاه فردوسی هم مهم‌ترین چالش پیش‌روی ریاضیات را اعتقاد نداشتن سیاستمداران به نقش علم دانست و گفت: مسئولان به علم و فناوری به عنوان ابزار استراتژیکی که می‌تواند اسباب آرامش و آسایش مردم را فراهم کند، بها نمی‌دهند و به علم صرفاً به چشم راهکار جزئی و حاشیه‌ای و یک ابزار تجملی نگاه می‌کنند. این در حالی است که ریاضیات می‌تواند کاربردهای گسترده‌ای در بخش‌های مختلف داشته باشد، چنانکه دکتر هرمزی، محقق ریاضیات در گفت‌وگو با ایسنا گفت: ریاضی و آمار در مدیریت بحران، تکیه‌گاه‌های مهمی هستند. به کمک آن‌ها، می‌توان زمان و میزان گردوغبار را پیش‌بینی کرد. فساد اقتصادی و اداری را کاهش داد. احادیث جعلی را از معتبر تشخیص داد. نیروی انتظامی را در جرم‌شناسی کمک کرد و با به‌کارگیری در صدها مورد مشابه، زمینه اشتغال شمار بالایی از متخصصان ریاضی را فراهم کرد تا انگیزه بالایی برای گرایش به این دانش فراهم شود.

برخی دیگر از استادان ریاضی بر تعداد بالای فارغ‌التحصیلان ریاضی به عنوان یکی از دلایل نبود مشاغل مناسب برای آن‌ها هم‌نظرند. دکتر عبادالله محمودیان، عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعتی شریف در این باره در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: «نیازی به این همه فارغ‌التحصیل ریاضی نداریم، چراکه هم‌اکنون جامعه از فارغ‌التحصیلان ریاضی اشباع شده است.» استادان ریاضی یکی از راهکارهای خود برای بهبود وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان ریاضی را افزایش مهارت‌های این فارغ‌التحصیلان می‌دانند. دکتر اسلام‌زاده استاد ریاضی دانشگاه شیراز جایگاه دانش‌آموختگان ریاضی در بازار کار را متناسب با ذوق، سلیقه، مهارت‌های فرد و کارآفرینی در راستای آن دانست و گفت: «اگر مسئولان موانع بوروکراسی ورود دانشگاه‌ها به صنعت را بردارند، کمک بزرگی به فارغ‌التحصیلان همه رشته‌ها می‌شود، هم‌چنین مسئولان الزام ایجاد کنند که تا آن‌جا که ممکن است از دانش‌آموختگان ریاضی هم در کنار مهندسان استفاده شود.» رئیس بخش ریاضی دانشگاه شیراز هم با اشاره به اینکه یک تغییر رویه در دانشجویان ایجاد شده که خودشان به دنبال کسب مهارت برای ورود به بازار کار هستند، گفت: «سعی کرده‌ایم در حد خودمان فعالیت‌هایی در راستای کارآفرینی برای دانش‌آموختگان ریاضی داشته باشیم.»

توانایی دانش‌آموختگان ریاضی در حل مشکلات صنایع

بحث ارتباط صنعت و دانشگاه احتمالاً به طول عمر دانشگاه قدمت دارد، اما شاید کمتر به امکان همکاری دانش‌آموختگان ریاضی و آمار با صنایع در راستای حل مشکلات صنعت اشاره شده باشد. دکتر علی رجالی، عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان از تجربه خود و دانشجویانش برای همکاری با صنایع چنین می‌گوید: چند سال پیش مرحوم دکتر علی‌مرادی و دوستانشان به همراه من، مرکزی را در دانشگاه صنعتی اصفهان ایجاد کردیم به نام مرکز پژوهشی آمار؛ کار ما این بود که به صنایع مراجعه می‌کردیم و مسائلی که در رابطه با آمار داشتند یا مسائلی که به وسیله آمار قابل حل بود را میافتیم، با دانشجویان در میان می‌گذاشتیم و تلاش می‌کردیم آن مسائل را حل کنیم. زمانی ما این کار را کردیم که هیچ‌کس نمی‌دانست آمار می‌تواند برای صنایع مفید باشد. خیلی از دانشجویانی که با این روش تربیت شدند، الان در همان صنایع مشغول به کار هستند، یعنی این مرکز جنبه کارآفرینی هم داشت؛ البته این مرکز حدود سیزده چهارده سال پیش به دلیل این‌که رئیس وقت دانشکده معتقد بود کار استاد صرفاً تدریس و پژوهش‌های دانشگاهی است و این مرکز متناسب با کارهای دانشگاهی نیست، تعطیل شد. دکتر محمودیان هم در صحبت‌های خود به موفقیت صنایعی که از حضور فارغ‌التحصیلان ریاضی استفاده می‌کنند، اشاره کرد. هم‌چنین دکتر اسلام‌زاده، استاد دانشگاه شیراز درباره تجربه سوئد در خصوص استفاده از فارغ‌التحصیلان ریاضی گفت: من یک دوره فرصت مطالعاتی در کشور سوئد گذراندم و آن‌جا دیدم که دانشگاه صنعتی «چالمرز» کنار کارخانه مرکزی ولوو ساخته شده است و آن کارخانه با هر کدام از دانشکده‌ها که می‌توانستند، ارتباط برقرار می‌کردند و از دانشجویان در پروژه‌های خود استفاده می‌کردند؛ مثلاً از دانشجویان ریاضی در مباحث پیش‌بینی‌های آماری برای آینده یا تحلیل داده‌ها استفاده می‌کردند.

پس از اشتغال دانش‌آموختگان ریاضی که به نظر، مهم‌ترین دغدغه دانشجویان ریاضی است، استادان ریاضی به مراودات علمی بین‌المللی ضعیف میان استادان و دانشجویان، تأثیر کنکور بر آموزش ریاضی و بسته‌شدن راه ورود دانشجویان ریاضی به حوزه تدریس اشاره کردند. دکتر زهرا گویا، عضو هیات‌علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به تبلیغات مؤسسات کنکوری و بیلبوردهای این مؤسسات در سطح شهرها و جاده‌ها، این حجم تبلیغات را علامت هشداردهنده‌ای خواند که آموزش عمومی و رایگان را به سُخره گرفته و باید به آن توجه شود. همچنین دکتر زنگنه عضو هیأت علمی دانشگاه شریف هم درباره تأثیر تبلیغات گسترده مؤسسات کنکور بر آموزش ریاضی می‌گوید: پرتکرارترین تبلیغ‌ها، مربوط به درس ریاضی است! این تکرار، یک نوع حساسیت، ترس و تنفر در دانش‌آموزان ایجاد کرده که نمی‌دانند چرا باید آنقدر برای درس ریاضی زحمت بکشند؟

وضعیت آموزش ریاضیات چطور است؟

اما نباید از نقش آموزش ریاضیات در میزان علاقه‌مندی دانش‌آموزان و دانشجویان به این علم غافل شویم. تعدادی از استادان ریاضیات معتقدند آموزش ریاضیات در سطح دانشگاه ضعفی ندارد؛ اما تعدادی دیگر معتقدند تعامل صحیحی بین استادان و دانشجویان و حتی میان استادان وجود ندارد. دکتر بیژن ظهوری زنگنه، استاد دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه تدریس ریاضی در دانشگاه‌های ایران چندان استاندارد نیست، گفت: «در دانشگاه صنعتی شریف، اغلب اوقات، استادان خوب و با تجربه دروس عمومی ریاضی را تدریس می‌کنند. اما در بسیاری دانشگاه‌های دیگر، الزاماً چنین نیست. گاهی مسئولیت دروس عمومی به مدرسانی سپرده می‌شود که ساعت‌های تدریسشان زیاد است و حتی تدریس درس‌های عمومی و پایه را، نوعی مجازات و کوچک‌انگاری خود تصور می‌کنند. زیرا می‌بینند که استادان باتجربه و قوی درس‌های دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری را ارائه می‌کنند و آنها باید منتظر تدریس در این دوره‌ها بمانند! این نظام طبقاتی، انگیزه‌بخش نیست، بلکه انگیزه‌کش است! وقتی پایه خوب ایجاد نشود، چگونه انتظار دارید که ساختمان خوب بالا برود؟ نمی‌شود دوره کارشناسی را سرسری گرفت و توقع داشت که دانشجویان تحصیلات تکمیلی قوی داشت؟! این هم یک فاجعه دیگر است که نشان می‌دهد تدریس ریاضی در دانشگاه‌های ما، خیلی استاندارد نیست.» دکتر فاطمه شریفی، استاد دانشگاه شیراز هم با اشاره به اینکه برخی از استادان ایرانی بین خودشان تبادل علمی ندارند و دانش روز را با یکدیگر به اشتراک نمی‌گذارند، گفت: دروس در تعدادی از دانشگاه‌های کانادا بر اساس مسائل جدید و در قالب کارگروهی و با استفاده از وسایل کمک‌آموزشی تدریس می‌شود. استادان دانشگاه‌هایی که من با آنها در تماس هستم، خیلی به‌روز هستند و وقت زیادی را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهند و دانشجو هم در ازای زمانی که می‌گیرد، دقیقاً می‌داند که قرار است چه کار کند.

وضعیت تدریس ریاضیات در دوران مدرسه را در گفت‌وگو با تعدادی از دانشجویان ریاضی دانشگاه‌های تهران و شریف جویا شدیم؛ تعدادی از دانشجویان دانشگاه شریف به معرفی نادرست علم ریاضی در مقاطع پایین تحصیلی اشاره کردند و می‌گویند: «بچه‌ها وقتی می‌خواهند ریاضیات بخوانند، چندان دیدگاه مشخصی درباره این رشته ندارند و از آن جایی که پارادایم آموزشی در مدارس موفقیت در کنکور است، تصور می‌شود آمادگی در کنکور می‌طلبد که آنچه ریاضیات واقعی است، آموزش داده نشود و صرفاً به بچه‌ها تکنیک‌های تست‌زنی یاد داده شود.» سخنی که بی‌ارتباط با دغدغه استادان درباره تأثیر تبلیغات گسترده مؤسسات کنکوری بر آموزش ریاضیات نیست. اغلب این دانشجویان از تصمیم جدی خود برای ادامه تحصیل در خارج از کشور می‌گفتند و دلیل این تصمیم را نبود مشاغل مناسب و استفاده نکردن از دانشی که برای کسب آن در دانشگاه تلاش کرده‌اند، عنوان کردند. یکی از دانشجویان ریاضی دانشگاه تهران در گفت‌وگوی خود با ایسنا به فراهم نبودن زیرساخت‌های کشور برای استفاده از دانش ریاضی اشاره کرد و افزود: «ریاضی رشته‌ای است که برای استفاده از آن باید برخی زیرساخت‌ها فراهم باشد. این زیرساخت‌ها در حال حاضر در کشورهای پیشرفته وجود دارد، مثلاً سیستم‌های بانکی آن‌ها بر علم ریاضیات مالی استوار است یا مراکز تحقیقاتی گسترده‌ای برای پژوهش ریاضیدانان وجود دارد، اما در ایران چنین نیست؛ به همین دلیل دانشجویان به مهاجرت فکر می‌کنند.» یکی دیگر از دانشجویان ریاضی دانشگاه صنعتی شریف که تجربه حضور در دانشگاه‌های خارج از ایران را هم دارد، درباره تفاوت فضای آموزشی ایران با خارج از کشور در ریاضیات، گفت: «در خارج از ایران ریاضیدانان ارتباط و تعامل بیشتری با یکدیگر دارند، من در مدت کوتاهی توانستم افرادی را پیدا کنم که علاقه‌مندی‌های مشترکی داشتیم، اما در ایران خود دانشجوها چندان علاقه‌ای به تعامل با یکدیگر و استادان نشان نمی‌دهند. فضای علمی فعالی در دانشگاه وجود ندارد، فکر می‌کنم دلیل آن هم به دوران دبیرستان باز می‌گردد که بچه‌ها وقتی می‌خواهند ریاضیات بخوانند، چندان دیدگاه مشخصی درباره این رشته ندارند. به طور معمول در دوران مدرسه این‌طور القا می‌شود که محور ریاضیات محاسبه است. الان هم شرایط جوری است که اغلب دانشجویان ریاضی برای این به سراغ این رشته می‌آیند که بعدتر در مقطع فوق لیسانس به سمت علوم کامپیوتر بروند.» دانشجوی دیگر این دانشگاه هم گویا هم‌نظر با این دانشجو است. او درباره میزان تعامل دانشجویان با استادان می‌گوید: «به نسبت دانشکده‌های علوم پایه دیگر، تعامل دانشجویان با استادان کمتر است و با توجه به چیزهایی که شنیده‌ام، چنین چیزی دقیقاً برعکس دهه‌های ۷۰ و ۸۰ است. به نظر من بخش زیادی از این تعامل نداشتن، به عدم رغبت بچه‌ها بازمی‌گردد.»

خانه‌های ریاضی در جست‌وجوی منابع مالی

در میان فضای ایجادشده حاصل از تأثیر منفی کنکور و تبلیغات گسترده مؤسسات کنکوری بر آموزش ریاضیات، خانه‌های ریاضی می‌توانند تأثیر مهمی در هدایت دانش‌آموزان مستعد و علاقه‌مند به ورود به حوزه ریاضیات داشته باشند. در این مراکز که به گفته دکتر علی رجالی، یکی از بنیان‌گذاران خانه‌های ریاضیات که اولین بار در اصفهان تأسیس شده، فضایی برای دانش‌آموزان دوره دبستان ایجاد شده که به جای روبه‌رو شدن با ترس از ریاضی با ابزارهای ریاضی و بازی‌های ریاضی آشنا شوند؛ هم‌چنین در این مراکز در سطح دانشگاهی دانشجوها برای فعالیت‌های گروهی و کارهای بین‌رشته‌ای آموزش داده می‌شوند، اما تعدادی از خانه‌های ریاضیات در حال حاضر وضعیت مطلوبی ندارند. خانه ریاضیات شهر اصفهان به دلیل پاره‌ای از مشکلات مالی موقتاً تعطیل شده و مدیران برخی دیگر از این مراکز در گفت‌وگوهایی که با ایسنا داشتند به کمبود منابع مالی و کاهش علاقه‌مندی دانش‌آموزان دبیرستانی به شرکت در فعالیت‌های این خانه‌ها اشاره کردند. مدیران خانه‌های ریاضیات اصفهان، کرمان، بروجن، بابل، نیشابور، یزد و قزوین در گفت‌وگو با ایسنا به بیان نظرات خود در خصوص جایگاه فعلی ریاضیات و مشکلات خانه‌های ریاضیات پرداختند. دکتر علی رجالی، مؤسس اولین خانه ریاضیات ایران، هدف از تأسیس این مراکز را عمومی‌سازی ریاضی، تصحیح روش‌های آموزش ریاضی، انجام کارگروهی، آموزش جانبی و کارهای بین‌رشته‌ای می‌داند. او در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: «هدف خانه‌های ریاضیات آموزش کلاسیک نیست. خانه‌های ریاضیات، دانش‌آموزان را از کودکی به کمک بازی و ریاضی با مفاهیم ریاضی آشنا می‌کنند. بعد از آن هم در دبیرستان، دانش‌آموزان را با مفاهیم اساسی ریاضی آشنا می‌کنند و به آن‌ها چگونه مطالعه کردن و چگونه تحقیق کردن را می‌آموزند.»

مدیر خانه ریاضیات بروجن هم یکی از دغدغه‌های خود را کم‌طرفدار شدن رشته ریاضی میان دانش‌آموزان عنوان کرد و علت آن را با مشکل روبه‌رو شدن تأمین شغل برای دانش‌آموختگان ریاضی دانست. رئیس هیأت مدیره خانه ریاضیات نیشابور هم یکی از آفت‌های آموزش ریاضی را ترس از آزمون معرفی کرد و به ایسنا گفت: «هدف ما این است که مفاهیم ریاضی را به همه افراد جامعه منتقل کنیم و ترس آموختن و آزمون ریاضی را از بین ببریم. ریاضی یکی از شیرین‌ترین علم‌هاست؛ به شرط این‌که درست و بدون ایجاد نگرانی آموزش داده شود.» هم‌چنین مدیر خانه ریاضیات کرمان هم ضمن تشریح برنامه‌های این مرکز علمی مهم‌ترین دغدغه خود را کاهش علاقه‌مندی دانش‌آموزان دبیرستانی به حضور در خانه‌های ریاضیات به نسبت سال‌های گذشته عنوان کرد.

این مدیران در ادامه گفت‌وگوهای خود به بیان مشکلاتی که خانه‌های ریاضیات سرگرم دست و پنجه نرم کردن با آن‌هاست، پرداختند. مدیر خانه ریاضیات قزوین مهم‌ترین دغدغه خود را داشتن فضای کافی برای برگزاری کارگاه و ایجاد کتابخانه دانست؛ هم‌چنین مدیر خانه ریاضیات یزد هم درخصوص تأمین منابع مالی این مرکز علمی گفت: «بارها با ارگان‌ها از جمله شهرداری یزد صحبت کردیم که بتوانیم مانند خانه ریاضیات اصفهان کمک مالی بگیریم، ولی تاکنون موفق نشده‌ایم.» مدیر خانه ریاضیات بابل هم مهم‌ترین دغدغه خود را مسائل مالی معرفی کرد. هم‌چنین رئیس شورای خانه‌های ریاضیات ایران هم کمبود بودجه، نبود فضای مناسب و ضعف ارتباط با دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش را سه مشکل عمده خانه‌های ریاضیات دانست.

تلاقی ریاضیات با علومی چون زیست‌شناسی و اقتصاد

به نظر می‌رسد آشنا نبودن مسئولان، متخصصان علوم دیگر و حتی اغلب دانشجویان در بدو ورود به رشته ریاضی با کاربردهای گسترده ریاضی در علوم دیگر بر آن‌چه که برخی رخوت حاکم بر جامعه ریاضی می‌نامند، تأثیر دارد. احتمالاً شما هم مانند خیلی‌های دیگر تصور نمی‌کردید ریاضیات در علوم زیستی و حتی پژوهش‌های مربوط به درمان سرطان کاربرد داشته باشد. ریاضیات زیستی یکی از رشته‌های جوان و بنابر گفته متخصصان آینده‌دار علم ریاضیات است که در صورت توجه مسئولان می‌تواند فرصت‌های شغلی مناسبی را برای دانش‌آموختگان فراهم کند. عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه فعالیت‌های محققان ریاضیات زیستی در حوزه سرطان عموماً مربوط به بررسی ژنتیکی است، درباره نقش ریاضیات در تشخیص و درمان سرطان گفت: کارهای مختلفی هم برای توصیف و در نتیجه شناخت بهتر سرطان، انجام شد که یک نمونه از این کارها، مدل‌سازی سرطان بود. طبیعتاً وقتی بحث مدل‌سازی مطرح می‌شود، مدل‌ها عموماً مدل‌های ریاضی هستند بسته به میزان سادگی مدل، قابلیت تحلیل آن برای ما بیشتر است؛ یعنی هر چه بتوانیم مدل‌های ساده‌تری طراحی کنیم، بهتر می‌توانیم آن مدل را تحلیل کنیم؛ مثلاً ما می‌خواهیم پیش‌بینی کنیم که چند درصد انسان‌ها دچار سرطان می‌شوند، کاری که به طور طبیعی می‌توان انجام داد، این است که یک مدل ریاضی، به همراه معادله‌های ریاضی، برای پدیده رشد سلول‌های سرطانی، طراحی و جواب معادله را محاسبه کرد. به طور طبیعی ریاضیدانان باید تلاش کنند مدل‌های درستی طراحی کرده و سپس مدل‌ها را تحلیل کنند.

یکی دیگر از زمینه‌های کاربرد ریاضی، حوزه ریاضیات مالی است که از آن به عنوان پیوندگاه علم اقتصاد و ریاضی نام می‌برند و به گفته دکتر آرین، استاد ریاضیات مالی دانشگاه خاتم، ورود ریاضیدانان به این حوزه فرصت مناسبی است که دانشجویان و دانش‌آموختگان این رشته دانش خود را به کاربرد نزدیک‌تر کنند. به گفته این استاد ریاضیات مالی: «یکی از زمینه‌های استفاده از ریاضیات در مسائل اقتصادی قیمت‌گذاری مشتقات مالی است. ما در مبحث مالی یک‌سری مشتقات داریم که این‌ها سهام یا اوراق مشارکت نیستند، بلکه درواقع اوراقی هستند که روی اوراق اصلی شکل می‌گیرند. قیمت‌گذاری این مشتقات کار ساده‌ای نیست و بسیار هم نیازمندیم که در کشور این‌ها را به صورت دقیق قیمت‌گذاری کنیم. معمولاً وقتی شخصی انتظار دارد در آینده یک ریسکی را متقبل شود، در صورت داشتن نیاز مالی می‌تواند به سمت مشتقات مالی بیاید و با وارد شدن به این قراردادها ریسکی که دارد را پوشش دهد؛ یعنی بحث پوشش ریسک مطرح است. ریاضیات برای پوشش ریسک دو ابزار جلوی پای ریاضیدانان مالی گذاشته است که از این ابزارها استفاده کنند و قیمت مشتقات مالی را تخمین بزنند. یکی از این روش‌ها معادلات با مشتقات جزئی است و دیگری آنالیز تصادفی یا قیمت‌گذاری ریسک خنثی است. این یک نمونه از کاربردهای ریاضیات برای قیمت‌گذاری مشتقات مالی است.» آرین استقبال از این رشته را هم خوب توصیف کرد و افزود: «این را در نظر بگیرید که بچه‌ها ممکن است توانایی خیلی بالایی داشته باشند، اما در نهایت می‌خواهند ببینند چقدر آورده برای خود و خانواده‌هایشان دارد. مهم‌ترین دغدغه افرادی که در حوزه ریاضیات مالی مشغول فعالیت هستند، این است که چندان آورده مالی برایشان ندارد.»

ایران کشوری در حال توسعه است و مهم‌ترین ابزار توسعه در حال حاضر اهتمام به علم و دانش است. ریاضیات به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخه‌های دانش می‌تواند نقش پررنگی در علمی‌سازی فرآیندهای مختلف کشور داشته باشد. از صحبت‌های استادان ریاضی می‌توان دریافت که تا هنگامی که به پرداختن به علم به عنوان تنها راه پیشرفت و توسعه کشور توجه نشود، وضعیت آموزش ریاضی، استفاده از کاربردهای آن و به خدمت گرفتن دانش‌آموختگان این رشته تغییری نمی‌کند؛ اما تا هنگام ایجاد این نگاه جدید به علم و دانش می‌توان با راهکارهایی همچون پذیرش تعداد کمتری از دانشجویان در مقطع کارشناسی، حذف رشته ریاضیات از دانشگاه‌های کوچک و آموزش مهارت‌های مختلف و مرتبط با دانش ریاضی به دانشجویان در دانشگاه‌ها فضای غبارآلود پیش‌روی دانش‌آموختگان این رشته را تا حدودی روشن کرد که این مهم بدون هماهنگی و برنامه‌ریزی‌های کارشناسانه تأثیرگذار نخواهد بود. علاوه بر آن، فراهم آوردن فرصت مناسب و فراغ‌بال برای پژوهشگران و استادان ریاضی در جهت فعالیت‌های پژوهشی و تشویق دانشجویان به روی‌آوردن به فعالیت‌های دانش‌بنیان و حمایت از تجاری‌سازی ایده‌های آنان از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود شرایط شغلی دانش‌آموختگان ریاضی کمک کند. هم‌چنین نمی‌توان از نقش آموزش ریاضی در دوران مدرسه غافل شد؛ عموماً دانش‌آموزان از ریاضی به عنوان سخت‌ترین درس یاد می‌کنند و این دیدگاه را تا سال اول دبیرستان و هنگام انتخاب رشته حفظ می‌کنند. البته در سالیان اخیر، آمار بیکاران بالای رشته‌های مهندسی و علوم پایه به این طرز تفکر دامن زده و باعث کاهش داوطلبان رشته ریاضی شده است. از طرف دیگر موج تبلیغات کتاب‌های کمک آموزشی کنکور که بخش مهمی از آن‌ها را کتاب‌های ریاضی‌ای تشکیل می‌دهند که از نمایش زیبایی‌های ریاضیات را با توجه به کارکرد خود دریغ می‌کنند، به بی‌رغبتی دانش‌آموزان برای انتخاب این رشته در دانشگاه کمک کرده است. اصلاح سیستم کنکور، استفاده از روش‌های خلاقانه در آموزش ریاضی و کنترل اضطراب ریاضیات در کلاس‌های درس می‌تواند از شدت بی‌علاقگی فعلی دانش‌آموزان به رشته ریاضیات بکاهد.

انتهای پیام