سنگ قبرها، قبرهای تاریخی و قطعاتی که بعضا می‌توان قدمت‌شان را به صد سال پیش هم نسبت داد، ساکنِ این امامزاده‌اند.  اما آن همه نشانه، طرح، اسلیم و ایده‌ای که از سال‌ها قبل رویِ سنگِ قبرها نقش بسته‌اند به نظر می رسد امروز برای هیچ کس اهمیت و نشانه‌ای ندارد.

به گزارش ایسنا، نخستین بار نیست که متولیان امامزاده عبدالله بدون اطلاعِ میراث فرهنگی، طرح تهیه می‌کنند، نقشه می‌کشند و سنگ‌قبرهای قدیمی را می‌کَنند. سطح قبرها را بالا و پایین‌تر می‌کنند تا به گمان خود قبرستان را ساماندهی کنند. اما کسی نمی‌فهمد در این میان چه قبرها و سنگ قبرهایی که تخریب می‌شوند، جابه‌جا می‌شوند و بعضا می‌شکنند، چه مدفنِ "عمادالکتاب" باشد و چه خانواده‌های قدیمی ساکن شده در این قبرستان ... .

اما قبرستانِ تاریخی "امامزاده عبدالله" شهرری که فقط همین یک قبر را ندارد. این امامزاده را یکی از گورستان‌های معروف تهران می‌دانند که مدفون شدگان در آن"کم" نیستند؛ "عبدالحسین تیمورتاش"، "وحید دستگردی"، "صولت‌الدوله قشقایی"، "یدالله سحابی"، "شیخ خزعل" یا "مهدی شریعت رضوی" و حتی "توران میرهادی".

آرامگاه‌های خانوادگی در محوطه‌ی این گورستان - امامزاده هم خود داستان دیگری از سال‌ها بی‌توجهی تا امروز دارد و هر سال و بعد از پایان هر برف و بوران می‌توان از وضعیتِ آن‌ها قصه‌ی ناتمامی نوشت که هر بار چند آرامگاه خانوادگیِ چند صد ساله را با خاک هم‌آغوش می‌کند و هیچ چشمی آن‌ها را نمی‌بیند!

آرامگاه‌هایی که قدمت برخی از آن‌ها را حتی به پهلوی اول هم نسبت می‌دهند، با وجود این‌که گفته می‌شود بقعه‌ی داخلی امامزاده از دوره صفویه باقی است.

و در آخرین طرحِ ساماندهی این قبرستان، که از حدود ده روز گذشته آغاز شده، نه تنها سنگ قبرها را زیر و رو کرده و کاملا شکسته‌اند، بلکه با کشیدن یک کانال عمیق به نظر می‌رسد قصد دارند حوضی مستطیل شکل از مقابل قبرستان به ورودی امامزاده بکشند.

سیداحمد محیط طباطبایی، پژوهشگر تهران قدیم و عضو شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران که این وضعیت را از نزدیک دیده است، به ایسنا می‌گوید: یکی از سنت‌های قدیم جامعه ایرانی مربوط به مکانِ دفن افراد است که به عنوان یک مکان مهم و مورد تقدس محسوب می‌شده. در گذشته‌های بسیار دور نخست خانه‌ی هر کس مکان دفن او بوده، اما به مرور این رسم عوض شده و یکی از مکان‌های دفن در جوار زیارتگاه‌های مانند مقبره "حافظ" یا "امامزادگان" بود.

او با بیان این‌که "امامزاده عبدالله" در شهر ری یکی از قبرستان‌های دارای قدمت و با اصالت قدیمی از قرون اولیه اسلام در ایران است که در شهر ری به وجود آمد، اظهار می‌کند: از گذشته‌های دور این قبرستان یکی از مکان‌های بسیار مورد احترام مسلمانان شیعه بوده. آن بعد از دولت صفویه از اهمیت بالایی برخوردار می‌شود و از زمانی که تهران در دوره‌ی قاجار پایتخت می‌شود به عنوان مکانِ دفنِ افراد در اولویت بالاتری قرار می‌گیرد.

وی اضافه می‌کند: این ویژگی از زمان مشروطه به بعد تا ساخت قبرستان بهشت زهرا از اولویت درجه اولی برخوردار است و افراد، خانواده‌ها و شخصیت‌های مهمی در این قبرستان دفن می‌شوند، که تدفین این افراد خاص حتی تا امروز و به دفن شخصیت‌های مهمی مانند "توران میرهادی" نیز رسیده است.

او با اشاره به وجود بخش‌های قدیمی در این قبرستان تا امروز ادامه می‌دهد: این مکان هنوز آن‌قدر اهمیت و جذابیت دارد که برای لوکیشن گورستانِ سریالی مانند "شهرزاد" به این نقطه می‌آیند.

محیط طباطبایی همسطح کردن قبرهای این قبرستان تاریخی را به حدود سال‌های ۸۹ تا 92 مربوط می‌داند و قبرهایی که تدفین‌ِ آن‌ها در حدود ۱۳۱۵ – ۱۳۱۶ انجام شده است وبیان می‌کند: بار دیگر پروژه‌ی ساماندهی قبرها را از سر گرفته‌اند و می‌خواهند قبور را همسطح کنند.

همسطح کردن قبور در قبرستان‌ها هیچ‌گاه در ایران رسم نبوده

او بهانه‌ی انجام این کار را از زبان متولیان این امامزاده "گیرکردن پای مردم به سنگ‌ها" عنوان می‌کند و می‌گوید: قصد دارند در این طرح قبرها را یکسان و همسطح کنند، بحثی فرهنگی که هیچ‌گاه در ایران رسم نبوده است.

وی با تاکید بر اهمیت نشانه‌ها و طرح‌هایی که روی هر کدام از سنگ قبرهای قدیمی وجود داشته است ادامه می‌دهد: هر کدام از این سنگ قبرها؛ هویت، ارزش و مقامی شخصی که در آن قبر آرمیده را نشان می‌دهد. این کار از گذشته‌های دور وجود داشته و حتی شغل مردگان را مشخص می‌کرده است. این کار ابتدا در گرافیک بالای سر درِ خانه‌ها و مغازه‌ها بود و بعد از آن، بار دیگر این طرح را در گورستان‌ها و روی سنگ قبرها می‌بینیم.

محیط طباطبایی می‌گوید: معمولا قبرستان‌های هم سطح و یکسان برای قبرهای دسته جمعی و مواقع بحرانی مانند زلزله یا جنگ ایجاد می‌شود، زمانی که مجبور می‌شوند همه را با هم خاک کنند.

سوء تفاهم شده است

او حتی با اشاره به این‌که مسیحیان نیز گورستانی متفاوت داشته‌اند و در زمان جنگ ده هزار قبر صلیبی متعلق به جنگ از کشته‌شدگان آن‌ها ایجاد شده است، تاکید می‌کند: سوتفاهم شده، متولیان فکر می‌کنند این کار قشنگ است که همه را این‌طور یک شکل و هم‌طرح ایجاد کنند کنند. نباید در مواقع عادی این کار را انجام دهند.

به اعتقاد وی هر قبر شکل، شمایل و وضعیت فرد دفن شده، خانواده و علایق او را نشان می‌دهد.

او اضافه می‌کند: یکی در بخشی از روی سنگ قبر خود می‌خواهد گودی باشد تا برای پرندگان آب بریزند، یا هر کس به فراخور خود چیزی روی سنگ قبر می‌نویسد یا احترام می‌گذارد.

آن‌چه گورستان‌ها نیاز دارند

این پژوهشگر تهران قدیم، معتقد است: در ساماندهی قبرستان‌ها باید در فضاهای مختلف آن آب موجود باشد، نقشه‌ی راهنما برای قطعات مختلف تهیه شود و محوطه تمیز باشد، نه این‌که فقط به این فکر کنیم که همه‌ی قبرها یک شکل ایجاد شوند.

این عضو شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران می‌گوید: مطلع هستم که اعضای شورای فنی میراث فرهنگی استان تهران در جریان این پروژه‌ی متولیان گورستان امامزاده عبدالله نبوده‌اند. در واقع طرح، ایده و اجرای این پروژه توسط اداره‌ی اوقاف در حال انجام است.

او می‌گوید: قطعا این موضوع به میراث فرهنگی نیز مرتبط است چون تولیتِ تاریخی و فرهنگی دارند  و باید درباره‌ی این کار اعمال نظر کنند.

امیر مصیب رحیم‌زاده، رئیس اداره میراث فرهنگی شهرری اما در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا از این اتفاق خبر ندارد و می‌گوید: متولیان امامزاده قبل از انجام هر کاری موظف به اطللاع‌رسانی به میراث فرهنگی بوده‌اند. این قضیه را بررسی می‌کنیم.

در طول یک سال گذشته و براساس سه بار مشاهدات خبرنگار ایسنا از این امامزاده تاریخی، تا کنون هیچ توجه و رسیدگی به آرامگاه‌های خانوادگی در این قبرستان انجام نشده است و وضعیت بیشتر آرامگاه‌های خانوادگی رو به تخریب کامل می‌رود و حتی قبرهای قدیمی که بخشی از تاریخ این امامزاده و قبرستان محسوب می‌شوند یا شکستگی دارند یا علف‌های هرز، آن‌ها را احاطه کرده‌اند و حتی بخشی از قبرها به طور کامل تخریب شده‌اند.

گزارش و عکس؛ سمیه ایمانیان - ایسنا

انتهای پیام