یک استاد رشته‌ی علوم ارتباطات معتقد است: باید حساسیت‌های مردم در نظر گرفته شود و توازنی میان حق مردم برای دانستن و سلامت و امنیت روانی مخاطب برقرار شود.

دکتر اکبر نصراللهی در گفت‌وگو با خبرنگار رسانه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، یکی از راه‌های انتقال اطلاعات خبری را استفاده از ظرفیت‌های مولفه‌های تصویری از جمله فیلم و عکس دانست و اظهار کرد: همان‌گونه که بخشی از اطلاعات از طریق اخبار مکتوب و بخش دیگر از طریق گفتار به اطلاع مخاطبان می‌رسد، ضرورت دارد برای بیان واقعیت‌ها، در صورت امکان و با رعایت برخی ملاحظات، از ظرفیت تصاویر نیز استفاده شود.

او با اعتقاد به این‌که تأثیری که یک شات عکس یا یک فریم فیلم دارد، چند صفحه مطلب ندارد، گفت: به همین دلیل لازم است استفاده از فیلم‌ها و عکس‌های خبری در رسانه‌ها، هم‌سطح اخبار باشد و حتا در اولویت قرار گیرد.

وی با بیان این‌که ممکن است برخی فیلم‌ها و عکس‌ها با توجه به جنس و نوع خبر، مملو از تصاویر خشونت‌آمیز باشند، بر ضرورت دروازه‌بانی و مدیریت مولفه‌های تصویر در رسانه‌ها تأکید کرد.

به گفته‌ی نصراللهی، همان‌گونه که خبرنگاران از میان رویدادهای بی‌شمار، برخی موضوعات، جملات و واژه‌ها را برای انتشار انتخاب می‌کنند، درباره‌ی تصاویر خبری نیز باید از میان آن‌ها، متناسب با ویژگی‌های مخاطبان، دست به انتخاب بزنند. همان‌گونه که خبر بد و خبر خوب وجود دارد، تصاویر همراه با خشونت یا بدون خشونت نیز هستند. بنابراین ضرورت دارد انتشار این‌گونه عکس‌ها و تصاویر همراه با مدیریت و رعایت اصول حرفه‌یی، اخلاقی و حقوق مخاطبان باشد.

وی با اشاره به این‌که در لزوم انعکاس عکس‌های خشن و حق مردم برای دانستن، تردیدی وجود ندارد، بیان کرد: برخی مواقع اگر تصویری که همراه با خشونت است، نشان داده نشود، نمی‌توان عمق فاجعه را نشان داد. بنابراین چاره‌ای به‌جز انتشار این‌گونه عکس‌ها نیست. در برخی مواقع نیز انتشار عکس‌های خشن برای بهره‌برداری سیاسی است. یک رسانه ممکن است بپذیرد که برای انتشار یک تصویر مشکلاتی وجود دارد، اما در مجموع، به این نتیجه می‌رسد که می‌تواند با انتشار یک تصویر خشن هم اطلاع‌رسانی کند و هم با توجه به منافع خود از آن بهره‌برداری کند.

این استاد دانشگاه با اشاره به این‌که یک روزنامه‌نگار همراه با وظیفه‌ی اطلاع‌رسانی باید مسئولیت‌پذیر نیز باشد، اظهار کرد: یک روزنامه‌نگار باید سنین و مشکلات مخاطبان را در نظر داشته باشد و ملاحظاتی را رعایت کند. البته ملاحظات و دستورالعمل جامع، دقیق و واحدی برای همه‌ی رسانه‌ها وجود ندارد؛ اما اگر به منشور‌های اخلاقی و فرهنگ مخاطبان توجه شود می‌توان به این اطمینان رسید که هم مسئولیت اطلاع‌رسانی به‌درستی انجام شده و هم به نیاز مردم پاسخ داده شده است.

او با تأکید بر این‌که قبل از دیده شدن تصویری خشن، باید به مخاطب هشدار داده شود، بیان کرد: در این هشدار باید به مخاطب گفته شود که این تصاویر دلخراش‌اند تا خود او تصمیم بگیرد که آن‌ها را ببیند یا خیر.

وی با بیان این‌که این نوع تصاویر باید در حد ضرورت انتشار یابند، تأکید کرد: وقتی می‌توان یک واقعیت را با یک شات عکس یا چند ثانیه فیلم منتقل کرد، لزومی ندارد با زمان زیاد یا تعدد عکس این کار را انجام داد. تصاویر خشن نباید بیش از حد تکرار شوند. بارها منتشر کردن این‌گونه تصاویر با هر هدفی، موجب می‌شود که این تصاویر عادی شوند و آسیب‌هایی را نیز در پی خواهد داشت.

او ادامه داد: زمان انتشار عکس‌های خشن نیز بسیار مهم است برای مثال انتشار این عکس در ابتدای صبح خوشایند نیست، مگر این‌که به قدری اهمیت داشته باشد که برای رعایت ملاحظات حرفه‌یی چاره‌ی دیگری نباشد.

نصراللهی با بیان حرمت خانواده و کشته‌شدگان در انتشار عکس‌ها باید مورد توجه قرار گیرد، تصریح کرد: در زمان جنگ، سیل، زلزله و ... که تعدادی از مردم کشته می‌شوند، عکس گرفتن به شیوه‌ای که تمام اعضا و جوارح فرد معلوم در آن است، مجاز نیست، چراکه از لحاظ اخلاقی در مقابل خانواده‌های این افراد مسوول هستیم و باید حرمت احساسات خانواده‌ها نگه داشته شوند.

او با بیان این‌که پخش تصاویر اراذل و اوباش به‌صورت واضح نه‌تنها مجازات کردن خود آن‌هاست، بلکه مجازات کردن خانواده‌شان نیز هست، تأکید کرد: متأسفانه با پخش تصاویر این افراد، خانواده‌های آن‌ها نیز نابود می‌شوند. قرار است جلوی بزهکاری گرفته شود؛ اما اگر در مدرسه فرزند یکی از این افراد به آن بچه سرکوفت بزنند، او عقده‌یی می‌شود و بعید نیست در بزرگسالی به بزهکاری رو آورد.

وی جایگزین کردن تصاویری را که نگرانی کمتری ایجاد می‌کنند، به جای تصاویر خشن، یکی از راه‌های انتشار و انعکاس حقایق دانست و اظهار کرد: اگر می‌توانیم باید تصویری را که نگرانی کمتری ایجاد می‌کنند و ما را به هدف‌مان می‌رسانند، جایگزین تصاویر حاوی صحنه‌های دلخراش کنیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به شیوه‌ی انتشار عکس و فیلم از حوادث در کشورهای غربی، ادامه داد: در سال‌های اخیر شاهد اتفاقات فراوانی در کشور آمریکا بوده‌ایم، طوفان‌ها و تیراندازی‌هایی که موجب کشته شدن افراد بسیاری شده‌اند، اما همین کشورهایی که بر آزادی رسانه و خبرنگاران، حق مردم برای دانستن و جریان آزاد اطلاعات تأکید می‌کنند، عکس و تصویری از کشته‌شدگان این حوادث منتشر نکرده‌اند. به‌عنوان مثال، در طوفان کاترینا یک‌میلیون نفر آواره و 1850 نفر کشته شدند یا اخیرا در تیراندازی مدرسه‌ی «سندی هوک» 28 نفر جان باختند، اما در رسانه‌های آن‌ها هیچ جسد و حتا لکه‌ی خونی چاپ و پخش نشد.

وی گفت: چگونه می‌شود در کشوری که ادعای آزادی رسانه‌ها را دارد، با این میزان امکانات، هیچ تصویر دلخراشی منتشر نمی‌شود؟ آن‌ها حتما ملاحظاتی را رعایت می‌کنند و یکی از این ملاحظات این است که نمی‌خواهند مخاطبان‌شان را نگران کنند، چون این حوادث به میزان کافی نگران‌کننده‌اند. اگر با دقت این طوفان‌ها و حوادث بررسی شوند، می‌بینیم که تصاویر امدادرسانی، کنترل پلیس، تصاویر هلی‌شات، همدلی مردم و مسئولان، شات‌های ثابت و آرام، تصاویر غالب هستند.

او با انتقاد از پخش و انتشار فیلم‌ها و عکس‌هایی از حوادث مشابه در کشورهای اسلامی و همچنین ایران، افزود: متأسفانه در حادثه‌ی آتش‌سوزی در مدرسه‌ی شین‌آباد یا در زلزله‌ی آذربایجان شرقی و سایر حوادث داخلی، رسانه‌ها و بویژه سایت‌ها، عکس‌هایی را منتشر کردند که بسیار فجیع، آزاردهنده و دارای آثار زیان‌بار روانی برای مردم بودند.

نویسنده‌ی کتاب «مدیریت پوشش اخبار بحران» با تأکید بر این‌که تکرار کردن پخش و انتشار فیلم‌ها و تصاویر خشن موجب عادی‌سازی می‌شود، گفت: متأسفانه در مسائل سیاسی نیز از مدیریت عکس و فیلم غفلت می‌شود؛ برای مثال ما در مقابل آرمان فلسطین مسئولیت داریم، اما با پخش زیاد از حد تصاویر خشن از جنایات صهیونیست‌ها یا اقدامات موهن دشمنان نسبت به پیامبر (ص) و آخرین کتاب آسمانی، بدون واکنش متناسب و هم‌اندازه با این اقدامات، ممکن است سبب عادی‌سازی و حساسیت‌زدایی از مسلمانان شود.

او با اشاره به این‌که فرهنگ و حساسیت‌های مردم در نقاط مختلف دنیا متفاوت است، یادآوری کرد: همان‌طور که در مدیریت رسانه به سنین مختلف توجه می‌کنیم، باید به تفاوت فرهنگ‌ها نیز در انتشار تصاویر دقت کنیم. برای مثال، مردم افغانستان، عراق و سوریه هر روز با صحنه‌های خشنی مانند بمب‌گذاری روبه‌رو می‌شوند، امکان دارد بخشی از تصاویر خشن برای‌شان عادی تلقی شود، اما اگر همان تصاویر در جای دیگری که ثبات و آرامش بر آن حکم‌فرماست، پخش شود باید همراه با ملاحظات خاص باشد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: ممکن است برخی از این تصاویر برای روزنامه‌نگاران و پلیس عادی باشد، اما پخش این تصاویر برای مردم عادی و کودکان مضر است.

انتهای پیام