به گزارش ایسنا، روزنامه فراز نوشت: کرونا تجربه تلخ و سختی بود ولی خبرها و گزارش‌ها می‌توانست حال روانی و امید مردم کشورها را بهتر یا بدتر کند و به نظر می‌رسد در طول آن دوران بعضی خبرها بدون سوگیری و بی‌غرض تهیه نمی‌شد. ۲ سال پس از پایان همه‌گیری کرونا، بررسی آمارهای جهانی، تصویر دیگری از وضعیت ایران در مقایسه با سایر کشورها ارائه می‌دهد.

دو سال مرگبار؛ ۳۰۰ هزار نفر در ایران قربانی همه‌گیری کرونا شده‌اند
تعداد مرگ‌های کرونایی زیر تیغ سانسور / ۳۰۰ هزار نفر بیشتر از آمار رسمی
با فوت ۷۰۹ بیمار، بیشترین تلفات روزانه کرونا در ایران ثبت شد

این‌ها فقط بعضی از تیترهای رسانه‌های فارسی زبان خارجی و حتی بعضی از رسانه‌های داخلی در دوره کرونا است. تیترها و متن‌هایی که به مخاطبان می‌گفت وضعیت کرونایی ایران یکی از بدترین‌ها و آمار مرگ‌ومیر در آن جزو بالاترین‌های جهان و فاجعه‌بار است. در این تیترها و خبرها وضعیت ایران و میزان فوتی‌های کرونا در کشور، حتی بدتر و بیشتر از افغانستان و عراق توصیف می‌شد. پس از تولید و توزیع واکسن، نوبت به تیترهایی رسید که به ایرانی‌ها می‌گفت چقدر شرایط‌شان به نسبت کل دنیا بدتر است و بیشتر کشورهای دنیا به نسبت ایران وضعیت بهتری دارند.

حالا و ۲ سال پس از اعلام پایان همه‌گیری جهانی کرونا، بررسی آمارهای جهانی که بر اساس اطلاعات و داده‌های رسمی و علمی گردآوری شده‌اند، تصویر دیگری از وضعیت ایران در مقایسه با سایر کشورها ارائه می‌دهد. هر چند کرونا تجربه تلخ و سختی برای همه مردم بود ولی به نظر می‌رسد تیترها، خبرها و گزارش‌ها بدون سوگیری تهیه نمی‌شدند و می‌توانستند یا شاید می‌خواستند حال روانی مردم درگیر با همه‌گیری را بدتر کنند.
آمار و درصدهای ابتلا به کرونا در ایران

وبسایت جهانی ورد-میترز یک سایت غیروابسته و غیرسیاسی است که آمار پدیده‌های مختلف در جهان را منتشر و به‌صورت ساعتی و لحظه‌ای اضافه می‌کند. این وبسایت آمارهای مربوط به کرونا را نیز منتشر کرده است و همچنان به‌روزرسانی می‌کند.

بر اساس داده‌های این پایگاه، آمریکا با مجموع ۱۱۱ میلیون و ۸۲۰ هزار و ۸۲ مورد ابتلا (تا تاریخ ۲۱ فوریه ۲۰۲۵) بیشترین میزان ابتلا به کرونا در دنیا را داشته است. هند با ۴۵ میلیون و ۳۵ هزار و ۳۹۳ مبتلا در جایگاه دوم قرار دارد و فرانسه با مجموع ۴۰ میلیون و ۱۳۸ هزار و ۵۶۰ مورد ابتلا، سومین کشور است. از نظر تعداد موارد ابتلا آلمان، برزیل، کره جنوبی، ژاپن، ایتالیا در رده‌های بعدی قرار دارند. تعداد کل افراد مبتلاشده به انواع سویه‌های کرونا در ایران تا روز جمعه ۳ اسفندماه (۲۱ فوریه) ۷ میلیون و ۶۲۷ هزار و ۱۸۶ نفر است.

در این سایت نسبت میان تعداد افراد مبتلا بر مبنای کل جمعیت نیز محاسبه شده است. بر این اساس کشور برونئی بیشترین ابتلا را داشته است که از هر یک میلیون نفر جمعیت آن، ۷۷۱ هزار و ۶۵۵ نفر سویه‌ای از کرونا را گرفته‌اند. جزایری مانند برونئی، سن مارینو، فارو، در این نوع دسته‌بندی بدترین وضعیت را دارند. از بین کشورهای بزرگ‌تر می‌توان کره‌جنوبی را نام برد که ۶۷۳ هزار و ۵۲۳ نفر در یک میلیون نفر بیمار شده‌اند. در اسلوونی ۶۵۲ هزار و ۸۰۳ نفر در میلیون، فرانسه ۶۱۲ هزار و ۱۳ نفر، یونان ۴۱۲ هزار و ۵۹۱ هزار نفر، سوئیس ۵۰۷ هزار و ۵۴۹ نفر در میلیون، آمریکا ۳۳۳ هزار و ۹۸۵ نفر در یک میلیون ابتلا دارد.

ایران با میزان ابتلای ۸۸ هزار و ۶۶۵ نفر در هر یک میلیون نفر، در جایگاه ۱۳۳ این جدول قرار دارد که نشان می‌دهد نرخ میزان ابتلای بیماری به نسبت کل جمعیت در کشور ما بالا نبوده است و شرایط قابل قبولی در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان دارد.

نرخ و آمار مرگ‌ومیر بر اثر کرونا

تعداد افرادی که بر اثر کرونا جان خود را از دست‌ داده‌اند لزوما نسبتی با میزان ابتلا ندارد. ایران از نظر نرخ ابتلا وضعیت بهتری نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر داشت ولی تعداد کل مرگ‌های کرونایی در ایران، آمار بالایی نشان می‌دهد.

در حالی‌که هندوستان با ۵۳۳ هزار ۵۷۰ نفر بیشترین تعداد کشته‌های کرونایی در دنیا را دارد، روسیه ۴۰۲ هزار و ۷۵۶ مرگ اعلام کرده و مکزیک ۳۳۴ هزار و ۹۸۵ فوتی داشته است؛‌ انگلستان، پرو، ایتالیا آلمان، فرانسه، اندونزی در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. ۱۴۶ هزار و ۸۱۱ نفر از هم‌وطنان ما از زمان شروع همه‌گیری کرونا تا الان جان خود را به دلیل ابتلا به این بیماری از دست داده‌اند و ایران دوازدهمین کشور از نظر  تعداد کل فوتی کروناست.

اما آمار فوتی‌های کرونایی در نسبت با کل جمعیت هر کشور نیز سنجیده و بررسی شده است که از این نظر ایران در رتبه ۶۹ جدول ورد-میترز قرار می‌گیرد چون از هر یک میلیون نفر جمعیت کشورمان، هزار و ۷۰۷ نفر به دلیل ابتلا به کرونا جان خود را از دست داده‌اند. در این جدول پرو بدترین آمار را دارد که در هر یک میلیون نفر از جمعیت آن، ۶ هزار و ۵۹۵ نفر بر اثر ابتلا به کرونا فوت کرده‌اند. کشورهای بلغارستان با ۵ هزار و ۶۶۱ نفر، مجارستان ۵ هزار و ۱۰۶ نفر، بوسنی‌هرزگوین ۵ هزار و ۴۴ نفر در یک میلیون نفر تا ردیف چهارم قرار دارند.

کشورهای چک با ۴ هزار و ۵۳ نفر در رده نهم، آمریکا با ۳ هزار و ۶۴۲ نفر رده چهاردهم، انگلستان با ۳ هزار و ۳۸۹ نفر در رده هجدهم، ایتالیا با ۳ هزار و ۲۶۱ نفر در رده ۲۲ قرار دارند. اسپانیا، فرانسه، اتریش، آلمان، فنلاند و هنگ‌کنگ نیز جزو کشورهایی هستند که نسبت تعداد فوتی‌ها با کل جمعیت‌شان از ایران بیشتر اعلام شده است.

در چارت زیر وضعیت واکسیناسیون ایران از ۲۸ دسامبر ۲۰۲۰ تا دسامبر ۲۰۲۳ با سه کشور ترکیه، ایتالیا و آلمان قابل مقایسه است که تفاوت فاحشی به چشم نمی‌خورد.

رتبه‌بندی ایران در واکسیناسیون کرونا

بر اساس اطلاعات منتشرشده در پایگاه سازمان جهانی بهداشت، تا پایان دسامبر سال ۲۰۲۳ از کل جمعیت دنیا ۶۷ درصد یک دوره کامل واکسن کرونا داشته‌اند و ۳۲ درصد حداقل یک دوز بوستر (تکمیلی) دریافت کرده‌اند.

اما وضعیت ایران در تهیه و تزریق واکسن کرونا چگونه است و چه نسبتی با سایر کشورهای دنیا دارد؟

بر اساس اطلاعات همین وبسایت، از کل جمعیت ایران ۷۸ درصد حداقل یک دوز واکسن دریافت کرده‌اند، این آمار با عربستان برابر و از ترکیه (۶۹ درصد)، عراق (۲۸ درصد)، پاکستان (۷۵ درصد)، ترکمنستان (۷۷ درصد)، روسیه (۶۱ درصد) بیشتر است. در منطقه غرب آسیا ۱۰۰ درصد جمعیت امارات و ۸۱ درصد از مردم کویت، علیه کرونا واکسینه شده‌اند و همچنان آمار ایران از کشورهایی مانند اردن، عمان، افغانستان، لبنان، ازبکستان، یمن و... بالاتر و بهتر است.

بر اساس اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، غیر از امارات چند کشور کوچک دیگر کل جمعیت خود را واکسینه‌ کرده‌اند: پورتوریکو، توکلائو، نائورا، پالائو و برونئی. قطر ۹۹ درصد، نیکاراگوئه ۹۷ درصد، نپال و ساموئا ۹۶ درصد، جزایز کایمن، کوبا و پرتغال ۹۵ درصد و...

از بین کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته اروپایی و خود آمریکا هیچ کدام واکسیناسیون بالای ۹۰ درصد ندارند. فرانسه، انگلستان، ایتالیا، اسپانیا جایگاه بهتری از ما دارند و میزان واکسیناسیون آلمان و اتریش به اندازه ایران و ۷۸ درصد حداقل یک دوز است. هلند با ۷۷ درصد، سوئد با ۷۳ درصد، سوئیس ۷۰ درصد پس از ایران قرار دارند. لازم به یادآوری است که هیچ کدام از کشورهای نام‌برده شرایط تحریمی و اقتصادی ایران را در دوره کرونا نداشته‌اند یا حتی جمعیت بسیاری از آن‌ها کمتر از ایران است.

آیا آمارهای ایران درمورد کرونا واقعی بود؟

در زمان شیوع کرونا بارها اعلام شد اعداد و ارقامی که وزارت بهداشت ایران به‌عنوان تعداد مبتلایان و کشته‌ها ارائه می‌دهد، واقعی نیست و دولت عددهای کمتری اعلام می‌کند. رسانه‌های داخلی و خارجی از پنهان‌کاری و سانسور درمورد کرونا می‌نوشتند.

به‌عنوان مثال بی‌بی‌سی فارسی مرداد ۱۳۹۹ نوشت:‌ «آنچه اکنون با داده‌های درزکرده فاش می‌شود، این است که کم‌شماری درگذشتگان در آمار رسمی به دلیل فقدان اطلاعات ناشی از مشکلاتی مانند کمبود ظرفیت آزمایشگاهی نبوده، بلکه مقام‌های ایرانی با وجود گردآوری متمرکز داده‌های تمام درگذشتگان احتمالی کرونا، عامدانه آماری کمتر ارائه کرده‌اند. مقام‌های وزارت بهداشت‌ودرمان ایران تا هنگام انتشار این گزارش پاسخی به تماس‌های بی‌بی‌سی فارسی نداده‌اند.

اما سازمان جهانی بهداشت، اردیبهشت ۱۴۰۱ (۵ می ۲۰۲۲)  گزارشی منتشر کرد و نوشت: «از اول ژانویه ۲۰۲۰ تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱، نزدیک ۱۴ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در سراسر جهان بر اثر ابتلا به کووید-۱۹ جان خود را از دست دادند. این آمار ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بیشتر از آمارهای اعلامی تاکنون است چون در آمار جدید مرگ‌های مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با همه‌گیری در نظر گرفته شده‌اند.» 

کارشناسان این سازمان اختلاف آماری را «مرگ اضافی» نام‌گذاری کردند و توضیح دادند: «تفاوت بین تعداد افراد فوت شده و تعداد مورد انتظار -اگر همه‌گیری پیش نیامده بود- محاسبه شده و مرگ اضافی نام گرفته است. منظور از مرگ اضافی، تعدادی از مرگ‌های کووید۱۹ که دولت‌ها شمارش یا گزارش نکرده‌اند و مرگ‌هایی که دلیل اصلی آن کرونا نبوده، اما به خاطر مشکلات بهداشتی و اجتماعی ناشی از همه‌گیری رخ داده است.»

سازمان بهداشت جهانی در این گزارش می‌گوید نمی‌توان اختلاف آمار اعلامی دولت‌ها را لزوما به تلاش برای پنهان‌کاری مرتبط دانست. اکونومیست نیز در گزارشی مفصل تمامی آمار و اعداد دوره کرونا را بررسی و صحت‌سنجی کرده بود که نشان می‌داد آمار اعلامی تمامی کشورها با واقعیت تفاوت داشته است و یک بازه برای این اعداد مشخص کرده است. بر اساس آمار و بررسی‌های اکونومیست، دولت ایران تعداد فوتی‌های کرونا در ایران ۱۴۶ هزار و ۸۳۷ نفر اعلام کرده که برابر با ۱۶۵.۸ نفر در هر صدهزار نفر است. این تخمین با نتایج سایت ورد-میترز ( ۱۷۰۷ نفر در میلیون) قرابت دارد. اکونومیست تعداد واقعی آمار مرگ‌های کرونایی ایران را دو برابر و بین ۲۷۰ تا ۳۷۰ هزار نفر تخمین می‌زند و همان دلایلی را می‌آورد که سازمان جهانی بهداشت مطرح کرده است.

همچنین بر این مسئله تاکید می‌کند که هرچند مرگ‌های غیرمستقیم کرونایی از دید بسیاری از سیستم‌های بهداشت‌ودرمان دنیا پنهان مانده‌اند و از نظر درستی آمار و پایین‌تر بودن خطا، کشورهایی مانند چین، مصر، هند، بلاروس، تایلند، مراکش، عراق اندونزی، عربستان، ترکیه، آرژانتین و حتی ژاپن و نروژ وضعیت بدتری از ایران داشتند. یعنی خطاهای آماری آن‌ها بیشتر بود و تعداد مرگ‌ومیر تخمینی بر اساس داده‌های جهانی از آمار رسمی دولتی خیلی بالاتر بود. به عنوان مثال، تخمین مرگ‌های کرونایی برای کویت، قطر، کره جنوبی، ترکیه و هلند ۳۰۰ درصد ، برای عربستان و روسیه ۳۰۰ درصد، ژآپن، سنگاپور، فیلیپین ۴۰۰ درصد، عراق، امارات، مراکش ۵۰۰ درصد، هند ۱۰۰۰ درصد، مصر ۱۴۰۰ درصد، چین ۲۱۰۰ درصد خطا داشته و بیشتر بوده است.

این گزارش اکونومیست به دلیل نیاز به پرداخت دلاری در دسترس همگان نیست ولی سایت آمار جهان ما نیز چنین بررسی داشته است که نمودار آن‌را می‌بینید.

بررسی آمارها و گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد با وجود تمام کاستی‌ها و مشکلاتی که دوران کرونا وجود داشت، ایران نمره خوبی در مدیریت شرایط می‌گیرد یا دست‌کم در زمره کشورهای با نمره بد قرار ندارد؛ به‌ویژه با توجه به شرایط تحریمی و بحران اقتصادی.

اما سه موضوع باعث نگرانی می‌شود؛ اول شیوه اطلاع‌رسانی، خبررسانی، صحبت‌ها و اظهارنظرهای سیاسی و مدیریت افکار عمومی که به جای ایجاد اعتماد و اطمینان به سیستم بهداشت‌ودرمان، نتیجه معکوس داشت. دوم این‌که از همان دوران کرونا افراد ضدعلم و واکسن‌ستیز فرصت و امکان زیادی برای اثرگذاری بر جامعه و توده مردم داشتند. در همین شرایط، بی‌توجهی به شرایط سخت و حتی حق و حقوق مالی و استخدامی کادر درمان، میزان نارضایتی را در میان این گروه افزایش داده و حتی کادر درمان را به سمت مهاجرت سوق داده است.

مجموع این عوامل در یک همه‌گیری دیگر می‌تواند برای جامعه، دولت و سیستم بهداشت و درمان کشور چالش‌های زیادی ایجاد کند.

*بازنشر مطالب دیگر رسانه‌ها در ایسنا به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان می‌باشد.

انتهای پیام