وحید نواداد در گفت‌وگو با ایسنا، درباره آخرین وضعیت کتیبه اورارتویی نشتِبان که در سال‌های اخیر بارها مورد تعرض و حفاری‌های غیر مجاز قرار گرفته است، توضیح داد: کتیبه اورارتویی نشتِبان در منطقه‌ای واقع شده است که خالی از سکنه بوده و مردم بومی و محلی در آنجا زندگی نمی‌کنند و این موضوع باعث آسیب‌هایی به این اثر شده است؛ چرا که در مناطقی که آثار تاریخی وجود دارند و مردم ساکن هستند، به حفاظت این آثار کمک می‌شود. واقعیت این است که در استان آذربایجان شرقی بیش از دو هزار اثر ثبتی داریم که حدود ١٢٠٠ اثر از آن‌ها تپه، گورستان و محوطه است و امکان اینکه بتوانیم به صورت فیزیکی و با حضور نیروهای انسانی از آن‌ها حفاظت کنیم، وجود ندارد.  

او افزود: متاسفانه در نشتبان‌ در طول سال‌های اخیر حفاری‌هایی غیرمجاز صورت گرفته است، از این‌رو گزارش کاملی از آسیب‌هایی که به کتیبه اورارتو نشتبان وارد شده بود، توسط معاونت میراث فرهنگی تهیه شد و در شورای فنی اداره کل استان آذربایجان شرقی این گزارش را ارائه کردیم. حال درباره حفاظت از این کتیبه دو دیدگاه وجود دارد؛ یکی این‌که در خودِ محل، این کتیبه را حفاظت کنیم که نیازمند یکسری اقدامات است و در حال بررسی هستیم ببینیم که آیا این اقدامات می‌تواند به اندازه کافی مانع آسیب شود یا خیر. دومین دیدگاه این است که آیا این امکان وجود دارد که کتیبه رو جدا کنیم تا به یکی از موزه‌های استان منتقل شود. البته این اقدام در همه جای دنیا انجام می‌شود.  

معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی گفت: اگر کتیبه را به موزه منتقل کنیم، در محل آن، کتیبه‌ای مشابه ساخته خواهد شد و در جای آن جاگذاری می‌شود. حتی اطلاعات کامل در محل گذاشته می‌شود تا بازدیدکنندگان عین به عین  کتیبه اورارتو را ببینند. این موضوع با هماهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی در شورای فنی اداره کل استان بررسی و مقرر شد که مطالعات لازم درباره این دو گزینه توسط میراث فرهنگی استان انجام شود. این مطالعات باید با مجوز و نظارت پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام و در نهایت برای نوع حفاظت کتیبه تصمیم‌گیری شود. همچنین برای جابجایی کتیبه، باید مطالعات زمین‌شناسی، سنگ‌شناسی و زیست‌شناسی انجام شود و به لحاظ اجرایی هم این اقدام بررسی شود؛ چراکه کتیبه بخشی از یک صخره است و باید یکجا جابجا شود تا آسیبی به اثر وارد نشود.  

نواداد درباره وضعیت دیگر کتیبه‌های اورارتو در آذربایجان شرقی، اظهار کرد: به طور کلی چهار کتیبه اورارتو در آذربایجان شرقی وجود دارد که سه کتیبه دیگر وضعیت بهتری دارند اما برنامه ما این است مطالعاتی که قرار است برای نوع حفاظت کتیبه نشتبان‌ انجام دهیم، درباره سه کتیبه دیگر هم انجام شود. البته سال گذشته فاز اول مطالعه حفاظت و مرمت «کتیبه ورزقان» توسط دانشگاه هنر انجام شد و الان مطالعات فاز دوم این کتیبه را در برنامه داریم. در مطالعه اولیه وضعیت کامل کتیبه بررسی و آسیب‌شناسی شده و کلیاتی برای ساماندهی این مجموعه در نظر گرفته شده است. در این مطالعه راهکاری تحت عنوان اینکه کتیبه را جدا و جای دیگری نگهداری کنیم، پیشنهاد نشده است، چون در خود محل حفاظت قابل انجام است. سال گذشته هم اقداماتی در حوزه حفاظت اولیه و نصب تابلوهای راهنما صورت گرفته بود.  

معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی همچنین درباره طرح «تعیین عرصه و حریم ۵۰ درصد از آثار ثبت شده هر استان در ۱۱ سال آینده» که از سوی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مطرح شده است، اظهار کرد: این تکلیف برنامه توسعه هفتم است. وقتی تکلیفی مشخص می‌شود، سازوکار آن هم باید پیش‌بینی‌ شود. ما در سال اول برنامه توسعه هفتم هستیم و باید برای پیش‌ بردن اهداف این برنامه در هر استان، اعتبارات لازم در نظر گرفته شود. این تکلیف در برنامه توسعه ششم، ثبت آثار تاریخی بود که استان آذربایجان شرقی هم بر اساس شاخص‌هایی که برنامه توسعه ششم داشت، همیشه پیشرو بود و بیش از آن تعداد شاخص در حوزه ثبت آثار عملکرد داشت. برای امسال نیز برای ثبت و تصویب حریم‌ها شاخص‌هایی را برای استان‌ها مشخص کردند، بر همین اساس هم برنامه‌ریزی‌هایی انجام دادیم. حالا اینکه ما در طول مثلاً ۱۰ سال آینده بتوانیم به حریم‌گذاری ۵٠ درصد آثار برسیم، به لحاظ فنی امکان‌پذیر است اما به میزان بودجه‌ و اعتبار تخصیصی هر استان هم بستگی دارد. باید با توجه به اعتباری که داده می‌شود، بتوانیم این تکلیف را عملیاتی کنیم و پیش ببریم.  

نواداد با بیان این‌که در حوزه تعیین حریم محوطه‌های تاریخی وضعیت مطلوبی نداریم، گفت: تقریبا دو هزار و ٢٠ اثر ثبتی در استان وجود دارد که حدوداً پنج درصد این آثار تعیین حریم شده‌اند، اکثر آن‌ها هم در حوزه ابنیه تاریخی بودند و در حوزه محوطه‌های تعیین حریم به مراتب کمتر اتفاق افتاده است. البته حریم‌گذاری محوطه‌های تاریخی اولویت ما قرار دارد. بر این اساس در تاریخ هشتم آبان ۱۴۰۲ تعیین حریم آثار «الله قلی تپه سی لیلان»، محوطه تاریخی «آغچه ریش چاراویماق»، «مسجد میر محمود آقا»، «بقعه سید ابراهیم»، «خانه امیر فاطمی» انجام شده است. در سال جاری چهار تعیین حریم انجام شده و در انتظار طرح در جلسه کمیته شورای حریم استان است. همچنین بازنگری حریم «ارگ علیشاه تبریز» در دست اقدام است.  

او درباره علت بازنگری حریم «ارگ علیشاه تبریز» توضیح داد: یکسری از حریم‌گذاری‌ها در گذشته انجام شده است مثلاً دوره پیش از انقلاب، زمانی که این تعیین حریم انجام شد، دیدگاه حفاظتی متفاوتی با امروز وجود داشت، برای مثال در ضوابط حریم مسجد کبود یا ارگ علیشاه در دهه ۵۰ میزان ارتفاعی که در حریم آثار دیده شده است به مراتب بیشتر از ارتفاع ساخت و سازی است که در مطالعات بافت تاریخی به آن رسیدیم، یعنی ضوابط بافت تاریخی ما سختگیرانه‌تر از ضوابط حریم آثاری است که در دهه ۵۰ حریم‌گذاری شده‌ است. همین موضوع سبب ایجاد تناقض شده و باید بازنگری حریم انجام شود. موضوع بعدی که موجب تناقض است نقشه‌های هوایی است که وجود دارد. این موارد موجب شده است در بناهایی چون «ارگ علیشاه» یا «مسجد کبود» بازنگری حریم انجام شود.  

نواداد همچنین درباره کاوش‌های باستان‌شناسی این استان در یک سال اخیر گفت: در سال ۱۴۰۲ مطالعات باستان‌شناسی محوطه تاریخی «آغچه ریش شهرستان چاراویماق» به منظور لایه‌نگاری و تعیین عرصه و حریم و در سال جاری مطالعه «آغ کند» شهرستان میانه به منظور تعیین حریم انجام شده است.

به گفته معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی، تکمیل مرمت و ساماندهی مسجد انبار «حاج غفار»، تکمیل تجهیز و مرمت موزه آذربایجان، ساماندهی خانه پدری استاد شهریار، ساماندهی پایگاه ملی اوجان، مرمت و ساماندهی مسجد جامع تسوج، مرمت و ساماندهی پل سنگی تبریز، مرمت و ساماندهی مسجد قلعه جوق سراب، مرمت و ساماندهی کلیسای سهرل، مرمت و ساماندهی مسجد قانلی تبریز، مرمت و ساماندهی مقبره پیرسلطان سردرود، مرمت و ساماندهی مجموعه باغ کمال تبریز، مرمت و ساماندهی مسجد کبود تبریز، مرمت و ساماندهی پل ۲۳ دهنه میانه، تکمیل مرمت و ساماندهی و تعمیر مسجد جامع علیشاه، ساماندهی محوطه پایگاه ربع رشیدی تبریز، پروژه ساماندهی و نورپردازی مسجد کریم خان، پروژه مرمت و ساماندهی مسجد جامع هشترود، مرمت و ساماندهی کلیسای سنت استپانوس جلفا، مرمت و ساماندهی سایت موزه عصر آهن تبریز، پروژه مطالعه و طرح حفاظت و مرمت معماری صخره بافت تاریخی روستای کندوان، پروژه مرمت و ساماندهی و جداره‌سازی روستای تاریخی اشتبین، پروژه بافت تاریخی شهر مراغه (ساماندهی ابنیه موجود عرصه مقبره اوحدی)، ساماندهی بافت تاریخی کندوان، بافت تاریخی اسکو (مرمت و ساماندهی حمام میلان اسکو)، ساماندهی و مرمت مسجد سید حمزه تبریز، ادامه عملیات ساخت مخزن امن موزه منطقه‌ای آذربایجان شرقی، پروژه مرمت و حفاظت بافت تاریخی وینق (عمارت تومانیانس)، پروژه مرمت و ساماندهی محوطه‌های گورستانی روستای ترپ و روستای موجومبار صوفیان و محوطه آغجه قلعه ورزقان، ایجاد زیرساخت سیستم حفاظتی ساخت مخازن موزه مردم‌شناسی بخشایش، مرمت و ساماندهی مسجد جامع شبستر وحمام دوقلو شبستر، مرمت و ساماندهی بافت روستای ملک طالش، ساماندهی و مرمت تپه یالدور مرند، مرمت و استحکام‌بخشی دبیرستان فردوسی و ادامه عملیات اجرایی موزه فرش تبریز در یک سال اخیر انجام شده است.  

انتهای پیام