برپایی نمایشگاه‌های موقت اشیاء و گنجینه‌های تاریخی یکی از سنت‌های هفته میراث بوده که این بار نیز با همکاری موزه ملی ایران و اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران برگزار شده‌است.
در ادامه مرور کوتاهی خواهیم داشت بر این ۱۰ اثر تاریخی؛ از تاریخ و شناسنامه آنها تا خوابگاه ابدی‌شان در میراث ایران.
جام زرین کلاردشت
یکی از پرابهت‌ترین جام‌های زرین ایران از امروز مهمان موزه بابل است، جامی متعلق به ۱۰۰۰ تا ۶۰۰ سال پیش از میلاد که در سال ۱۳۱۸ شمسی، هنگام کندن پی و ساخت عمارت «اوجابیت» همراه با مجموعه‌ای نفیس از آثار باستانی زرین، مفرغی و سفالی در کلاردشت مازندران کشف و به همین نام ثبت و شناخته شد؛ «جام کلاردشت».
شکوه این اثر علاوه بر زرین بودن آن به ظرافتی است که هنرمند در شیوه ساخت، طراحی و پرداخت جزییات به کار گرفته‌است. روی بدنه این جام سه شیر برجسته و پرچ شده، تصویر هر سه شیر طبیعت‌گرایانه بوده و به شیوه‌ای حکاکی شده که به نظر می‌رسد هیچ جنبنده‌ای از تیررس نگاه آنها در امان نخواهد ماند. روی بدن شیرها نمادهایی کهن مانند چلیپا، گردونه خورشید (سواستیکا) دیده می‌شود، روی بدنه ظرف نیز نقش زنجیره‌ای، طرح ترنج و گل‌های شش‌پر نقر شده‌است. پیشینه جام کلاردشت با آثاری مانند جام مارلیک گیلان، حسنلو آذربایجان و سیلک کاشان برابری می‌کند.
این جام باشکوه ۲۳۵ گرم وزن، ۵.۱۱ سانتیمتر قطر و ۹ سانتیمتر ارتفاع دارد و شماره ۱۶۸۸ در فهرست آثار ملی ایران مزین به نام این اثر تاریخی است.
انگشتر زرین با نگین مشبک گل
تماشای انگشتری ظریف که از اعماق تاریخ سفر کرده و حالا در مقابل چشمان شما می‌درخشد فرصتی است برای آشنایی با روحیه هنرمندانی که بین ما و آنها، هزاران سال تاریخ و تمدن وجود دارد.
اثر بعدی، انگشتر زرینی متعلق به نیمه نخست هزاره اول است که از کاوش‌های کلاردشت به دست آمده، فرم اصلی انگشتر دایره‌ای با صفحه تخت است که در میان آن، دایره کوچک‌تری با نگین مشبک به شکل گل پنج‌پر قرار دارد. برگ‌های این گل شبیه قلب بوده و این شیء از گورستانی کشف شده که براساس اعتقادات رایج آن روزگار، همراه با مردگان اشیایی را دفن می‌کردند.
این اثر تاریخی ۸.۳ گرم وزن دارد و به شماره ۳۲۶۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
شمشیر زرین
شمشیری کوتاه، زرین و با جزییات اندک که بیشتر شبیه به یک اثر هنری مینیمالیستی است، شمشیر موسوم به «آکیناکه» از پس هزاره‌ها، صنعت فاخر فلزکاران عصر هخامنشی را به نمایش می‌گذارد. این اثر تاریخی از کلاردشت کشف شده و ساخت آن به دوران هخامنشی بازمی‌گردد. فرم ظاهری آن شبیه درخت کاج بوده و اندازه این گونه از شمشیرها، از ۳۵ تا ۵۰ سانتیمتر متغیر است.
این اثر تاریخی به شماره ۱۶۸۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
ظرف به شکل برگ مو
تصور کنید اواخر قرن چهارم میلادی است و شما هنرمندی ساکن کرانه‌های جنوبی دریای خزر هستید، شاید برگ‌های زیبای درخت مو گزینه مناسبی باشد تا شما هنر و مهارت فلزکاری‌تان را به آیندگان نشان دهید. اثر بعدی ظرفی مکشوفه است از ساری به شکل برگ مو و از جنس نقره مرغوب.
بر روی این ظرف نفیس که از نمونه‌های بسیار نادر نقره‌های ساسانی به شمار می‌آید، تکنیک چکش‌کاری و صیقل به صورت بسیار ماهرانه‌ای انجام شده‌است. به علت خلوص بالای فلز نقره، آسیب شیمیایی و زنگ‌زدگی در آن به حداقل رسیده و آثار طلاکاری در قسمت‌هایی از ظرف دیده می‌شود.
مشخصات ظاهری این اثر تاریخی طول ۵.۲۲ سانتیمتر، عرض ۲.۱۸ سانتیمتر و ارتفاع ۵.۵ سانتیمتر با وزن ۲. ۵۵۴ گرم است که به شماره ۱۲۷۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده‌است.
بشقاب سیمین
در سال ۱۳۳۳ کسانی که حوالی کوره آجرپزی انتهای خیابان میرزازمانی ساری پاتوق‌شان بود هرگز تصور نمی‌کردند روزی روزگاری یکی از زیباترین آثار سیمین دوران ساسانی از محدوده همین کوره کشف شود، در یکی از روزهای سال ۱۳۳۳ به شکل کاملا اتفاقی سه شیء نقره در این محدوده کشف شدند که از آن تعداد، بشقاب منقوش با صحنه شکار به عنوان یکی از اولین و زیباترین آثار سیمین دوره ساسانی شناخته می‌شود.
تصویر منقور روی این بشقاب، به رسم روایت‌گری‌های تصویری آثار ساسانی، صحنه شکار شاهی سوار بر اسب با کمانی بر دوش را نشان می‌دهد. شاه در این اثر در حال تیراندازی به یک شیر بوده و شیر دیگری هم زیر پای اسب او به خاک افتاده‌است.
شخص سوار به نظر می‌رسد که به پشت نشسته و پشت‌اش به سمت سر اسب باشد. تاج شاه عیناً شبیه به هیچ یک از تاج‌های ضرب‌شده روی سکه‌های ساسانی نیست اما، شبیه‌ترین گزینه به آن، تاج اردشیر دوم است. تکنیک ساخت ظرف به روش قلم‌زنی و ریخته‌گری بوده و برای ساخت آن، هنرمند ابتدا جزئیات را به‌صورت جداگانه قالب‌ریزی و سپس به سطح ظرف لحیم کرده‌است. پایه این بشقاب نیز جداگانه ساخته و سپس به ظرف متصل شده که در حال حاضر تنها بخش کوچکی از آن سالم مانده است.
این اثر تاریخی که به شماره ۱۲۷۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته، به نوعی روایت‌گر شیوه شکار در دوران ساسانی نیز است و ۶.۲۸ سانتیمتر قطر، ۶ سانتیمتر ارتفاع و ۱۳۰۲ گرم وزن دارد.
بشقاب سیمین
اثر بعدی بشقاب نقره مکشوفه از ساری و متعلق به اواخر قرن چهارم میلادی، برابر با دوره ساسانی است. در ساخت این ظرف از روش چکش‌کاری استفاده شده و در بخش‌هایی از آن، آثار طلاکاری دیده می‌شود.
این ظرف سیمین با خلوص به‌نسبت بالا ۳۰ سانتیمتر قطر و ۶۳۵ گرم وزن دارد و در فهرست آثار ملی به شماره ۱۲۷۶ ثبت شده‌است.
بشقاب زراندود
«بشقاب زراندود قائم‌شهر» اثر بعدی از جنس نقره و مکشوفه از قائم‌شهر است که در مرکز آن، تصویر فردی را می‌بینیم که به سمت چپ می‌نگرد و تلاش می‌کند تا اسب سرکشی را به کمند بکشد. این بشقاب سیمین، زراندود بوده و از تکنیک قلم‌زنی برای ثبت تصویر در آن استفاده شده‌است.
شماره ثبت ملی این اثر ۱۴۱۹۴ بوده و با ارتفاع۸.۴ سانتیمتر، قطر دهانه ۵.۲۲ سانتیمتر و وزن ۱.۵۶۱ گرم بر پایه‌ایی حلقوی به ارتفاع ۲.۱ سانتیمتر و به قطر ۷ سانتیمتر قرار گرفته‌است.
کاسه
کاسه‌ای نقره که به روش چکش‌کاری، قلم زنی و ریخته‌گری ساخته شده و در مرکز آن، مدالی بزرگ با شمایل نیم‌تنه یک مرد با ریش صاف و نوک تیز از نیم رخ راست دیده می‌شود. موهای فر خورده و بلند مرد از بالای سر آغاز شده و تا روی شانه ادامه پیدا می‌کند. روی پیشانی او یک نوار باریک با تزیینات مرواریدی بسیار ریز دیده می‌شود که ادامه آن، در پشت سر به اهتزاز در آمده است. از دیگر زیورهای این مرد می‌توان به گوشواره بزرگ او اشاره کرد. در سطح خارجی کاسه خطوطی ایجاد شده که از مرکز شروع و به کناره‌های ظرف ختم می‌شود.
کاسه نویافته نقره ۲۱ سانتیمتر قطر، ۸.۶ سانتیمتر ارتفاع و ۵.۵۹۶۱ گرم وزن دارد و قطر مدال مرکزی آن ۹ سانتیمتر است، ۱۴۱۹۲ شماره ثبت ملی این ظرف سیمین است.
کلاه‌خود
اثر بعدی کلاه‌خودی متعلق به دوران ساسانی است که با مفرغ و آهن ساخته و برای تزیین آن از نقره استفاده شده‌است. کلاه‌خود سیمین توسط یگان حفاظت میراث فرهنگی از قائم‌شهر به دست آمده اما متعلق به شرق استان مازندران است.
این اثر تاریخی که به شماره ۱۵۱۵۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، ۱۸ سانتیمتر ارتفاع و قطر دهانه‌ای برابر با ۵.۲۱ و ۵.۱۸ سانتیمتر دارد.
بشقاب نقره
عصر ساسانی دوران درخشانی برای هنرمندانی بود که از مهارت کافی برای ثبت و روایت صحنه‌های شکار برخوردار بودند. بشقاب نقره کشف‌شده از قائم‌شهر صحنه شکار مرد ساسانی و همچنین صید خرگوش توسط عقاب را حکایت می‌کند. در نزدیکی لبه داخلی ظرف، هنرمند فضای بیرونی و درونی را به کمک نواری از میوه و برگ‌های انگور مجزا کرده، در بخش داخلی سوار بر اسب، تیر را از چله کمان به سمت عقابی پرتاب می‌کند که خرگوشی را صید کرده‌است. روبه‌روی سوار، درختی قرار دارد که به نظر می‌رسد خرگوشی در پشت آن خود را از تیررس شکارچیان پنهان کرده و در بخش پایینی، عقابی دیگر دیده می‌شود.
این ظرف سیمین فاخر و مصور با قطر ۵.۲۲ سانتیمتر و ارتفاع ۵.۴ سانتیمتر و ۵۵۸ گرم وزن، به شماره ۱۵۱۴۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.
موزه گنجینه بابل، ۲ خرداد تا نخستین روز تیر ماه امسال از ساعت ۹ صبح تا ۷ عصر میزبان علاقمندان بازدید از نمایشگاه موقت آثار تاریخی منتخب زرین و سیمین خواهد بود.
انتهای پیام
نظرات