اضطراب واکنش طبیعی به فشارهای روانی است که دارای تأثیرات رفتاری، جسمی و ذهنی است. عقیده بر این است که اضطراب کم برای حیات و زندگی روزمره ضروری بوده اما با افزایش میزان اضطراب، زیان‌های جدی بر جسم، روان، روابط اجتماعی، حرفه و تحصیلات وارد می‌شود و فرد را از دارا بودن یک سلامت کیفی طبیعی در زندگی محروم می‌کند.

محققان در پژوهشی که با عنوان «بررسی تاثیر گیاه گل گاوزبان بر اضطراب دانشجویان» آورده‌اند، گفته‌اند اختلالات اضطرابی باعث علائمی مانند خستگی زودرس، تحریک‌پذیری، انقباض عضلات، آشفتگی خواب و تخریب عملکرد اجتماعی و شغلی، بی‌علاقگی، عدم لذت، عدم تمرکز و توجه، گوشه‌گیری و بی‌قراری‌های مکرر می‌شود.

اضطراب همچنین باعث واکنش‌های پرخاشگری و عصبانیت، اختلال گوارشی، بی‌اشتهایی یا پرخوری، غمگینی و تمایل به تنهایی، هراس و وحشت‌های کاذب، کاهش درک و حافظه، تمایل به مصرف دخانیات، سرگیجه و حملات قلبی، دردهای پراکنده جسمی، سرماخوردگی و عفونت‌ها را در پی دارد.

این پژوهش توسط سمیه سلطانی‌نژاد، مریم ضیغمی، اشرف بیرامی و احمدعلی امیری‌فر، اعضاء هیات علمی گروه پرستاری دانشگاه آزاد اسلامی کرمان، انجام شده که نشان می‌دهد اضطراب پاره‌ای مواقع موجب سازندگی، خلاقیت و در مواقعی دیگر شکل مرضی می‌یابد و نیاز به مداخله‌های جانبی برای کنترل و کاهش اثرات مخرب آن است. مداخلات متعددی برای کنترل اضطراب مطرح شده که از بین آن‌ها می‌توان به استفاده از گیاهان دارویی اشاره کرد.  

مصرف گیاهان در درمان بیماری‌ها سابقه‌ای طولانی دارد؛ به گونه‌ای که امروز نیز به روش‌های مختلف در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. گیاه گاوزبان با نام علمی Echium amoenum به عنوان یک گیاه دارویی با اثرات متفاوت به خصوص جهت کاهش اضطراب و مشکلات عصبی کاربرد دارد و دارای پیشینه تاریخی مصرف بین رومیان باستان برای آرامش‌بخشی و برطرف کردن مشکلات عصبی است؛ به گونه‌ای که ابوعلی سینا در کتاب قانون، از این گیاه به عنوان داروی نشاط‌آور و همچنین کاهنده تپش قلب و آرامش‌بخش نام برده است.

گیاه گاوزبان، گیاهی سرشار از ترکیباتی مانند فلاونوئیدها، ساپونین‌ها، ترپنوئیدهای غیراشباع و استرول‌هاست که فلاونوئیدها اثرات متوسط آرامش‌بخشی و ضداضطرابی دارند. مشتقات فلاونوئیدها به گیرنده‌های بنزودیازپینی متصل شده و خواص مشابه بنزودیازپین‌ها را از خود نشان می‌دهند. اثرات فارماکولوژیکی وکاربردهای درمانی گیاه گاوزبان روی انواع میکروارگانیسم‌ها و حیوانات آزمایشگاهی، نشان از تأیید ویژگی‌های ضدباکتری و ضد ویروسی این گیاه دارد.

همچنین این گیاه دارای اثرات کاهندگی درد، تب، اضطراب و افسردگی، آنتی‌اکسیدان و تقویت‌کننده سیستم ایمنی است. گل‌ گیاه گاوزبان بین مردم ایران در زمره داروهای فرح‌بخش و شادی‌آور قرار گرفته و از آن برای درمان‌های اضطراب، افسردگی، سرفه و ذات‌الریه استفاده می‌شود.

 نتایج حاصل از پژوهش عده‌ای از محققان نشان داد که تزریق عصاره آبی گاوزبان ایرانی به موش‌های صحرایی سوری نر در دُزهای ۱۲۵ و ۸۰ سبب اثرات ضداضطرابی در آن‌ها شده است؛ همچنین هیچ مورتالیتی در دُزهای مختلف تزریق گزارش نشده است.

گرچه امروز داروهای گیاهی به طور سنتی مورد استفاده بخشی از عموم جامعه قرار می‌گیرند و در مورد اثربخشی آن نیز اتفاق نظر وجود دارد ولی باید برای اثبات اثربخشی آن مطالعات و پژوهش‌های علمی دقیقی صورت پذیرد زیرا استفاده هرچه بیشتر از این مواد دارویی طبیعی نسبت به مواد صناعی با توجه به عوارض ناخواسته و جانبی آن و مقاومت‌های دارویی، منطقی به نظر می‌رسد.

از سوی دیگر با گستردگی جوامع و بروز مشکلات متعدد در زندگی روزمره بشری و در نهایت ایجاد اضطراب با اثرات ناخوشایند و آزاردهنده نیاز به کنترل آن، ایجاد و افزایش آرامش و در نتیجه بالا بردن کیفیت زندگی افراد ضرورت دارد.

بنابراین طی تحقیقاتی که در زمینه این گیاه انجام شد، نشان داده است که ترکیبات موجود در عصاره گل گاوزبان دارای ارزش دارویی و در تنظیم رفتارهای حیوانات و درمان اضطراب ایجاد شده در آن موثر است. با توجه به این مساله که عموم جامعه در معرض عوامل اضطراب‌زا هستند، با فراهم‌سازی امکانات مناسب جهت به کارگیری روش‌های درمانی از جمله گیاه‌درمانی می‌توان در جهت ارتقاء سلامت روان جامعه گام برداشت و استفاده از گیاهان دارویی می‌تواند تا حد زیادی موجب کاهش اضطراب در بیماران شود.

این پژوهش در مجله طب مکمل منتشر شده است.

انتهای پیام