دریاچه ارومیه یکی از جاذبه‌های ایران و از آن مهم‌تر یکی از نمادهای مهم کشور شناخته می‌شد که کم‌جان شدن آن در طول سال‌های گذشته واکنش‌های متعددی از سوی آب شناسان بین المللی را دربرداشت اما متأسفانه با گذشت زمان طولانی از نفس زدن های این دریاچه هنوز مشکل به طور ریشه‌ای برطرف نشده است.

قصه پر غصه‌ی دریاچه ارومیه سال‌ها است که مانند زاینده رود و داستان خشکی تالاب‌های کشور از طریق اخبار و یا از زبان محلیان منطقه به گوش می رسد. داستان غم انگیزی که نه تنها تبعات زیست محیطی آن پس از خشک شدن دریاچه جبران ناپذیر است، بلکه خیل عظیم مهاجرت مردم منطقه را نیز بدنبال خواهد داشت.

از زمان آغاز بصدا درآمدن زنگ خطر خشکی دریاچه ستادی بنام ستاد احیاء برای نجات دریاچه تشکیل شد و اقداماتی در قالب پروژه‌های مختلف برای صرفه‌جویی در آب و انتقال آب به دریاچه ارومیه آغاز شد و تا حدودی دریاچه فیروزه‌ای شمالغرب که دومین دریاچه شور دنیا است را از خشک شدن نهایی نجات داد اما مدتی است که خبری از این ستاد و اقدامات آنها نیست و آنگونه هم که گفته می‌شود، دولت هیچ بودجه‌ای برای دریاچه اختصاص نداده است.

شاید اگر تدبیر بیشتری در سال‌های ابتدایی خشک شدن این دریاچه می‌شد، اکنون شاهد شرایط فعلی نبودیم، البته عده‌ای نیز تغییرات اقلیم و کم بارشی کشور را عامل اصلی خشک شدن دریاچه می‌دانند؛ در حالیکه همه‌ی ما میدانیم کشور ما خشک و کم آب است و مردم و مسئولین باید مدیریت کنند و این موضوع یکی دو روز نیست، در کل بدیهی است که مدیریت درستی در این بخش اتخاذ نشده چراکه اگر این اتفاق محقق می‌شد شرایط همچون حال حاضر نبود.

طی روزهای اخیر موضوع خشکی دریاچه ارومیه در مجلس شورای اسلامی مطرح شد و بازخوردهای بسیاری هم داشته است؛

توجه به دریاچه ارومیه ضروری است

رئیس مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی سه‌شنبه و در جریان رسیدگی به گزارش کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مبنی بر تصویب تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه، پس از تصویب این تقاضا توسط نمایندگان مجلس در اظهاراتی تأکید کرد: واقعاً موضوع دریاچه ارومیه موضوعی مهم و ملی است و موضوعی استانی نیست و اگر به احیای این دریاچه توجه نشود و درباره آن چاره اندیشی صورت نگیرد اثرات زیست محیطی ناشی از آن چندین میلیون نفر را تحت تأثیر مسائل اقتصادی، سلامت و بهداشت قرار می‌دهد.

محمدباقر قالیباف  ادامه‌ داد: دریاچه ارومیه نقطه ای کاملاً استراتژیک است و از بین رفتن آن ظرفیتهای اقتصادی و محیط زیستی و کشاورزی کشور را به پتانسیلی منفی تبدیل می کند که قابل جبران نیست و ممکن است زیست را در بخش هایی از سرزمین ما تحت تأثیر قرار دهد.

رئیس مجلس شورای اسلامی با تاکید بر لزوم توجه به دریاچه ارومیه گفت: دریاچه ارومیه نقطه ای کاملاً استراتژیک است و از بین رفتن آن ظرفیتهای اقتصادی و محیط زیستی و کشاورزی کشور را به پتانسیلی منفی تبدیل می کند که قابل جبران نیست و ممکن است زیست را در بخش هایی از سرزمین ما تحت تاثیر قرار دهد.

وی یادآور شد: توجه به دریاچه ارومیه موضوعی ضروری است و خواهش من از دولت محترم این است که چنانچه اقداماتی که درباره دریاچه ارومیه انجام شده اشکالاتی دارد آنها را مرتفع کنند چرا که اگر امروز هزینه‌ها در طرحی مدون و درست انجام نشود بعدها با چند برابر هزینه های امروز باید خسارت های ایجاد شده را جبران کنیم و این سرمایه نیز چنانچه امروز دریاچه را حفظ نکنیم، قابل بازگشت نخواهد بود.

قالیباف اظهار کرد: با توجه به در پیش بودن رسیدگی به برنامه هفتم توسعه در مجلس کاملاً آماده هستیم تا چنانچه دولت هر پیش بینی که برای احیای دریاچه ارومیه لازم است، داشته باشد، در برنامه هفتم پیش بینی کنیم تا دچار یک فاجعه زیست محیطی در آن منطقه مهم کشور نباشیم.

تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه الزامی است 

چندی روز پیش نیز نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی از تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه خبر داده و گفته بود: این طرح بزودی در صحن علنی مجلس به رأی گیری گذاشته خواهد شد و در صورت همراهی نمایندگان و تصویب، فرایند آن آغاز می‌شود.

روح اله متفکر آزاد اظهار کرده بود: طراح طرح تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه، این دریاچه را نگین آذربایجان دانست و افزود: تراز آبی این دریاچه به دلیل خشکسالی‌های متوالی به شدت کاهش یافته ولی ستاد احیا هم میلیاردها تومان در راستای احیای دریاچه هزینه کرد که اکنون ثمره خاصی از این هزینه‌ها را شاهد نیستیم؛ لذا معتقدیم باید نحوه عملکرد و هزینه کرد این ستاد مورد ارزیابی قرار گیرد. 

وی با تاکید بر اینکه خشکیدن دریاچه ارومیه به دغدغه جدی مردم شمالغرب تبدیل شده است، خاطرنشان کرده بود: خشک شدن این دریاچه علاوه بر استان‌ها و شهرهای حاشیه دریاچه، بیشترین تأثیر منفی را در سمت شرق این دریاچه خواهد داشت چراکه بیش از ۱۴ میلیون نفر از تبریز تا نزدیکی تهران از ریزگردهای نمکی آن در امان نخواهند بود.

وی خواستار اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام و بعضاً رها شده احیای دریاچه ارومیه توسط دولت سیزدهم شد و ادامه داد: اتمام و افتتاح تصفیه‌خانه‌های فاضلاب تبریز، آذرشهر برای رهاسازی پساب تصفیه شده به دریاچه و تونل انتقال آب کانی سیب باید در اولویت قرار گیرد تا پیکر نیمه‌جان دریاچه دوباره جان دیگری بگیرد.

موضوع دریاچه ارومیه سیاسی، قومی و امنیتی نیست

روز سه‌شنبه نیز متفکر آزاد در جلسه‌ی علنی مجلس شورای اسلامی در نطق میان دستور خود گفت: ما خوشبختانه در نظام جمهوری اسلامی برای محیط زیست پول خرج می‌کنیم اگر خرج نمی‌کردیم امروز عصبانی و ناراحت نبودیم.

وی با تأکید بر اینکه موضوع دریاچه ارومیه نه سیاسی، نه قومی و نه امنیتی است، افزود: اگر تکان نخوریم ستاد احیای دریاچه ارومیه که اکنون تبدیل به ستاد نجات شده تبدیل به ستاد تدفین خواهد شد.

نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس تأکید کرد: تغییر اقلیم محلی، گرم شدن پیرامون و مشکلات بارشی، همگی محصول خشکی دریاچه ارومیه است.

وی اضافه کرد: این صدای مردم با فرهنگ آذربایجان است که با افتخار به جای کف خیابان از تریبون مجلس شنیده می‌شود.

متفکرآزاد اظهار کرد: دولت که در سفر به استان دستورات خوبی برای اتمام پروژه کانی سیب و انتقال آب و اتمام تصفیه خانه‌های شهرستان‌های پیرامون دادند، نیاز است در اسرع وقت مورد توجه قرار گیرد.

اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه خروجی جدی نداشته است

متفکر آزاد همچنین پس از اتمام جلسه در گفت‌وگو با خبرنگاران با اشاره به تصویب تقاضای تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: ستاد احیای دریاچه ارومیه از دولت قبل یعنی از سال ۹۴ شروع به کار کرد و قرار بود به تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه رسیدگی کند که علیرغم انجام هزینه‌های زیاد خروجی جدی نداشت.

وی افزود: ما در عین حال که قدردان زحمات صورت گرفته هستیم اما حرفمان این است که بررسی گذشته فرا روی آینده ما است که بدانیم چه اتفاقی قرار است رخ دهد. از دولت هم می‌خواهیم که در کنار تفحص برای رساندن حداقل آب به دریاچه همت کنند.

این نماینده مجلس تأکید کرد: کار ما سیاسی نیست و صرفا عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه و هزینه‌های صورت گرفته را بررسی می‌کنیم. اینکه طرح‌های تحقیقاتی چطور بوده و چرا دانشگاه‌های غیرتخصصی ورود کرده و دانشگاه‌های منطقه کم رونق بوده‌اند همچنین خروجی مطالعاتی چقدر انطباق با عملکرد میدانی داشته است.

وی گفت: گفته می‌شود ۶۰۰۰ میلیارد تومان برای دریاچه ارومیه هزینه شده است، ما می‌خواهیم با انجام تفحص بفهمیم که عدد دقیق چقدر است چراکه وضعیت دریاچه ارومیه همان طور بوده و فرقی نکرده است.

متفکر آزاد در پایان اعلام کرد که عملکرد دریاچه ارومیه از آغاز به کار یعنی از سال ۹۴ تا سال ۹۷ بررسی می‌شود چون از آن زمان تقریبا کار رها شده است.

طرح تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد دریاچه ارومیه، صدای پزشکیان را نیز درآورد

نماینده دیگر مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی در واکنش به طرح تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه و در دفاع از هم حزبی‌های خود، گفت: دولت دوازدهم حدود ۳۷ کیلومتر تونل ایجاد کرده و برای ۵۰ متر ۱۷۰ میلیون متر مکعب آب در پشت سدها آب وجود دارد.

مسعود پزشکیان افزود: تمام این کارها در دولت جدید نگه داشته شده و حرکتی نمی‌کنند.

وی اظهار کرد: هیچ بودجه‌ای بر ای دریاچه ارومیه در نظر نگرفتند، ریاست جمهوری دستور این کار را دادند اما اجرا نشده است، چرا باید دستورات ریاست جمهوری را زیر پا گذاشته و انجام ندهند.

انتقال پساب تصفیه خانه فاضلاب تبریز به دریاچه ارومیه به زودی عملیاتی می‌شود

نماینده دیگر مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی در واکنش به جلسه‌ی دیروز مجلس شورای اسلامی گفت: لوله گذاری و انتقال ۱۲۵ میلیون مترمکعب پساب تصفیه شده فاضلاب تبریز به دریاچه ارومیه تا دو هفته آینده انجام می‌شود.

علیرضا منادی اظهار کرد: یکی از اقدامات انجام شده در راستای احیای دریاچه ارومیه در ۱۰ سال گذشته اجرای مدول دوم تصفیه خانه فاضلاب تبریز هست که با تکمیل آن ۱۲۵ میلیون مترمکعب آب تصفیه شده به دریاچه ارومیه انتقال می یابد.

وی با بیان اینکه انتقال این پساب به دریاچه ارومیه نیازمند لوله گذاری است، گفت: تا دو هفته آینده ۱۰ کیلومتر از این لوله گذاری اجرا خواهد شد.

نماینده تبریز تاکید کرد: آب تصفیه شده وارد دریاچه ارومیه خواهد شد و قطعاً از نابودی دریاچه ارومیه مقابله خواهد کرد و دریاچه روز بروز بهتر خواهد شد. 

وی ادامه داد: عملیات انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه هم تکمیل شده و در حال آماده شدن هست.

منادی با اشاره به اینکه از تصفیه خانه فاضلاب شهر ارومیه هم ۷۵ میلیون مترمکعب فاضلاب تصفیه شده باید وارد دریاچه شود، گفت: امیدوارم مسئولان استان آذربایجان غربی هم تلاش کنند آب این رودخانه ‌تصفیه خانه هم هرچه زودتر وارد دریاچه ارومیه شود. 

لزوم اجرای طرح‌های بلند مدت برای احیای دریاچه ارومیه

معاون امور عمرانی استاندار آذربایجان‌شرقی نیز در این خصوص افزود: کارهای سخت افزاری از جمله انتقال آب از سد کانی سیب و طرح‌های کنترل سیلاب و انتقال فاضلاب شهر تبریز در جلوگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه موثر خواهد شد.

جواد رحمتی گفت: در کنار طرح‌های عمرانی باید کارهای نرم افزاری و فرهنگی و همچنین تغییر الگوی کشت و استفاده از مشارکت جوامع محلی مورد توجه جدی قرار گیرد تا در آینده با کاهش سطح دریاچه از ایجاد ریز گردها و فجایع زیست محیطی جلوگیری کرد.

وی ادامه داد: برای جلوگیری از وخیم‌تر شدن وضعیت دریاچه ارومیه، انجام اقدامات دراز مدت و برنامه‌ریزی مناسب ضروری است.

دوران فراموشی دریاچه ارومیه را سپری می‌کنیم

یک استاد دانشگاه تبریز در خصوص دریاچه ارومیه به ایسنا می‌گوید: سالانه به دو میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب نیاز داریم تا به سطح تراز اکولوژیک یعنی ۱۲۷۴.۳ متر برسیم که ترازی است صعب الوصول، اما تراز هیدرولوژیک که ۱۲۷۲.۵ متر است که در وضعیت فعلی ترازی معقول و قابل دستیابی است و متأسفانه در حال حاضر سطح آب دریاچه ارومیه در تراز ۱۲۷۰.۷ متر قرار دارد که اصلاً وضعیت مطلوبی نیست.

 احمد فاخری فرد ادامه می‌دهد: متوسط تراز کف دریاچه در بخش شمال ۱۲۶۹.۴ متر غست یعنی عمق متوسط آب به یک مترو ۳۰ سانتی‌متر رسیده و برای رسیدن به تراز هیدرولوژیک ۱.۸ متر دیگر آب لازم است تا عمق آب به ۳.۱ متر برسد. 

وی اضافه می‌کند: تراز هیدرولوژیک تراز ایده آلی نیست اما وضعیت را نسبتاً بهتر می‌کند و دریاچه ظاهر زنده‌ای بخود می‌گیرد البته رسیدن به این تراز نیز همت زیادی می‌طلبد؛ اتصال آب رودخانه زاب، رها سازی حساب شده آب پشت سدها و ورودی طبیعی در حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب در سال رسیدن به تراز هیدرولوژیک را امکان پذیر می‌کند.

وی خاطرنشان می‌کند: چالش‌های دریاچه ارومیه، مشکلات طبیعی نبوده بلکه انسانی هستند، وضعیت دریاچه از سال گذشته تاکنون وخیم‌تر شده و در نقشه‌های ماهواره‌ای هم حتی رنگ بخش شمالی به سفیدی میزند یعنی به کف رسیده‌ایم.

فاخری فرد یادآور می‌شود: اکنون در بخش عظیمی از دریاچه آبی وجود ندارد و به مرور با از دست رفتن رطوبت زیرین با خاک مرده روبرو خواهیم شد در اینجا است که با خطر مرگباری مواجه خواهیم بود؛ در حال حاضر نمک رطوبت زیرین دریاچه را حفظ کرده و اندکی رطوبت وجود دارد و نمی‌گذارد خاک مرده بلند شود اما با گذشت زمان و خشک شدن رطوبت زیرین، بافت کلوئیدی خاک بیرون می‌آید یعنی خاک مرده نمکی که با کمترین سرعت باد پخش خواهد شد و نابودی مزارع و باغات و محیط زیست و نسل آینده انسان‌ها را بدنبال خواهد داشت. 

وی می‌گوید: اکنون تا جایی که اطلاع داریم، ستاد احیا دیگر وجود خارجی ندارد و بودجه‌ای به آن تعلق نگرفته است.

وی اضافه می‌کند: دوران فراموشی دریاچه ارومیه را سپری می‌کنیم که اگر اقدامات لازم انجام نشود، فاتحه‌ی نه تنها آذربایجان شرقی و غربی بلکه تا شعاع ۶۰۰ کیلومتری از دریاچه به مرور زمان خوانده است منتها اراضی که زیر گلباد غالب منطقه واقع شده‌اند زود تر صدمه خواهند دید و بقیه اراضی دیرتر و آنچه که مسلم است مصون نخواهند ماند؛ بنابراین دریاچه یک مشکل فرامنطقه‌ای است. 

این استاد دانشگاه تبریز متذکر می‌شود: کشورهای ترکیه، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، عراق و گرجستان هم مصون از این مشکلات نخواهند بود و صدمات شامل حال آنها هم می‌شود؛ تعامل با این کشورها در خصوص دریاچه می‌تواند حل مشکلات را تسریع کند چراکه محیط زیست سیاست پذیر نیست وقتی تخریب شد همه متضرر خواهند شد. 

وی می‌گوید: گاهی مشکلات دریاچه به گردن خشکسالی‌ها انداخته می‌شود؛ خشکسالی‌ها در خشکیدگی دریاچه مؤثر هستند اما نه تا این حد که دریاچه را به این وضع بیندازند. 

وی ادامه می‌دهد: خشکسالی تعریف مشخصی دارد، در یک رودخانه خشکسالی.ها بر مبنای یک خط یا سطح مدیریتی مصرف تعیین میشوع چنانچه هدف تعیین خشکسالی اقلیمی رودخانه باشد، خط مدیریتی رژیم ماهانه جریان رودخانه در نظر گرفته می‌شود متأسفانه خط مدیریتی در تمامی رودخانه‌های کشور بسیار بالاتر از خط رژیم ماهانه رودخانه‌ها است. 

فاخری فرد اضافه می‌کند: مفهوم آن اینست که چه در دوره‌های ترسالی و چه در دوره‌های خشکسالی بارندگی رودخانه.ها همواره در خشکسالی قرار می‌گیرد، حتی تعیین رژیم ماهانه جریان رودخانه.ها بدلیل بالا بودن مصرف گویای اقلیم نیست؛ هدف از این بحث فنی این است که رودخانه‌ها و منابع زیرزمینی ما به دلیل مصرف در خشکسالی‌های دائمی قرار دارند.

وی در ادامه بیان می‌کند: مردم در قضیه خشکی دریاچه ارومیه مقصر نیستند و مسئولینی که مردم را گناهکاران بدانند، فرافکنی می‌کنند چراکه مسئولین باید جلوی این مشکلات را بگیرند یعنی مسئولین باید مدیریت کننده باشند و مردم مدیریت پذیر؛ طبیعی است اگر مدیریت صحیح باشد، مردم مدیریت پذیر خواهند بود.

وی یادآور می‌شود: مشکل اول ما سدها است، سدسازی به‌عنوان یک سازه هیدرولیکی امر خوبی است و ضرورت دارد اما تعداد آنها در کشور ما مدیریت نشده و زیادی سدها در اقصی نقاط کشور حیات رودخانه‌ها را به خطر انداخته است. 

فاخری فرد اظهار می‌کند: حقابه طبیعی دریاچه ۳.۵ میلیارد مترمکعب بود که اکنون به ۵۰۰ الی ۷۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته است که دلیل آن افزایش سطح زیرکشت از ۱۸۰ هزار هکتار به ۶۰۰ هزار هکتار در حوضه دریاچه است یعنی افزایش سطح زیرکشت به وسعت ۴۸۰ هزار هکتار در طول ۳۰ سال؛ طبیعی است که این افزایش، سالانه سه میلیارد مترمکعب از حقآبه دریاچه را خواهد بلعید و دریاچه‌ای باقی نخواهد ماند.

وی همچنین خاطرنشان می‌کند: عامل دیگر خشکی دریاچه ارومیه، پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی در اثر برداشت بی‌رویه است، در گذشته آب‌های زیرزمینی خود را از کف به دریاچه می‌رساندند اما اکنون کد سفره‌ها از دریاچه پایین‌تر است و تغذیه دریاچه قطع شده است؛ لذا دریاچه از چهار جبهه مورد هجوم خشکی قرار گرفته است قطع حقآبه سطحی، قطع تغذیه از آبهای زیرزمینی، تبخیر و رسوبگذاری کف در اثر فوق اشباع بودن آب دریاچه. 

وی اضافه می‌کند: اکنون دیگر نمی‌توان وضعیت دریاچه را به گذشته برگرداند و احیای نسبی آن نیز همت والایی لازم دارد بنابراین صرفاً می‌خواهیم دریاچه زنده بماند و در شرایط فعلی می‌توان آن را به تراز هیدرولوژیک رساند البته با اقدامات مدیریتی صحیح و صرف هزینه می‌توان به تراز اکولوژیک نیز دست یافت و اقدامات مدیریتی نیز کاملاً روشن هستند. 

این استاد دانشگاه متذکر می‌شود: در اولین اقدام باید آب رودخانه زاب را به دریاچه ارومیه رساند که تونل آن آماده و اکنون به اتمام رسیده است اما آب آن را بازگشایی نمی‌کنند، سپس رها سازی حساب شده آب پشت سدها به دریاچه که با اضافه شدن جریانات طبیعی به دریاجه تراز هیدرولوژیک به تدریج قابل حصول خواهد بود.

به گزارش ایسنا، اکنون باید منتظر ماند و تماشاگر نقش‌آفرینی و تحقیق و تفحصات مسئولان کشور در احیای دریاچه ارومیه شد؛ البته امیدواریم این بار هم مانند گذشته فقط به حرف نباشد، عملی هم در کار باشد نه اینکه تعدادی پروژه انجام و در میانه‌ی راه رها کنند؛ برای تمامی مسئولانی که به دنبال احیای واقعی دریاچه هستند، آرزوی موفقیت داریم!

انتهای پیام