کارگاه «ایده و موضوع در فیلم کوتاه» با تدریس «پدرام صدرایی»، امروز پنجشنبه، ۲۱ بهمن، در حاشیه دوازدهمین جشنواره فیلم فجر اصفهان و در محل پردیس سینمایی سیتی‌سنتر اصفهان برگزار شد.
پدرام صدرایی، مدرس این کارگاه، در ابتدا، اصول و قواعد به کار رفته در ساختار فیلم کوتاه را با ساختار یک فیلم بلند متفاوت دانست و گفت: الگوهای مورد استفاده در فیلم بلند، در فیلم کوتاه جواب نمی‌دهد، بنابراین تولید یک فیلم کوتاه را نباید تمرینی برای ورود به ساخت فیلم بلند تلقی کرد، این دو نوع فیلم کاملا با هم متفاوت است.
وی افزود: تحقیقات و مطالعات نشانگر این است که فیلم کوتاه از لحاظ کیفیت و کمیت، موفق‌تر از فیلم بلند بوده است و مقوله ساخت فیلم کوتاه، امروز می‌تواند یک حرفه برای علاقه‌مندان به کار سینمایی باشد.
صدرایی با تشریح هزینه‌های ضروری برای تولید یک اثر سینمایی، افزود: هرکدام از ما چند فرصت امکان ساخت فیلم کوتاه خواهیم داشت، اما از آنجا که امروز هزینه‌های ساخت فیلم بالاست، ضرورت اینکه یک ایده درست انتخاب و سپس به ساخت فیلم اقدام کنیم، خیلی بیشتر از ۱۵ سال پیش است.
این مدرس سینما ادامه داد: شاید امروز فرصت ساخت یک فیلم کوتاه را داشته باشید، و اگر فیلم کوتاه شما موفق نباشد، دو ضربه مهم به هنرمند آسیب می‌رساند؛ اول اینکه با احتمال بالایی، فیلمساز احساس می‌کند که استعداد این کار را ندارد و این بزرگ‌ترین ضربهِ ممکن است، دیگر آنکه سرمایه خود یا خانواده از دست رفته و در پروژه‌های بعدی هم از حمایت کسی برخوردار نخواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه «باید برای فیلم‌های کوتاه، وقت و انرژی گذاشت و با برنامه‌ریزی نسبت به انجام آن اقدام کرد»، افزود: همین که یک نفر در مسیر فیلمسازی قرار گرفته، یک فضیلت است و چیزی به‌عنوان مرحله و مقام وجود ندارد که متعالی و پرفضیلت‌تر باشد. هر فیلم کوتاهی یک اثر خلاصه هنری است؛ فیلمساز باید در روند ساختش لذت ببرد، احساس خوب داشته باشد، حداکثر خلاقیتش را به خرج دهد و اثر خوب تولید کند.
صدرایی با بیان اینکه «فیلم کوتاه، ایده‌محور است و در اکثر مواقع فیلم بلند، فرم‌محور است»، به مقایسه فیلم کوتاه و بلند پرداخت و گفت: یک ایده خوب، با یک فرم و ساخت متوسط، فیلم کوتاه خوب را ایجاد می‌کند و این درحالی است که یک ایده متوسط با یک فرم کارگردانی خوب، فیلم خوب را ایجاد می‌کند و این یعنی موضوع ایده در ساخت فیلم کوتاه، اهمیت ویژه‌ای دارد.
این مدرس دانشگاه با تاکید بر اهمیت ایده، اضافه کرد: در آغاز ساخت فیلم کوتاه باید تشخیص داد که ایده مطرح شده مناسب یک فیلم کوتاه است یا نه، نباید فراموش کرد که در ساخت یک فیلم کوتاه، ایده بسیار قوی‌تر از فرم است و دیگر آنکه فیلم کوتاه مجال داستان‌گویی نیست.
ایده‌ها را از کجا پیدا کنیم تا درصد موفقیت بالا برود؟
صدرایی «جمله کلیدی» اول در ساخت فیلم کوتاه را «اگر به سمت ایده بروید، آنها خودشان را از شما پنهان می‌کنند» عنوان کرد و ادامه داد: همه افراد، یک ایده درخشان در زندگی خود دارند، به عبارت دیگر، ایده‌ها دقیقا زیر پای افراد، در اتاق آنها، در میان اعضای خانواده، در خانه مادربزرگ، در اتوبوسی که مسیرهای روزانه را می‌پیمایند و... هستند و کس دیگری آن را نمی‌بیند.
این مدرس سینما در ادامه کارگاه «ایده و موضوع در فیلم کوتاه» گفت: فیلم کوتاه حاصل موقعیت است و به بیان بهتر، فیلم کوتاه یک برش از یک داستان است و الزاما خود داستان نیست؛ این فیلم از اول اول شروع نمی‌شوند و به آخر آخر هم نمی‌رسد، بنابراین به‌دنبال داستان با ابتدا و انتها در آن نباشید.
وی با اشاره به اینکه «مکان، موقعیت و شخصیت خاص هر روز در زندگی ما پیش می‌آید» تاکید کرد: یک فیلمساز باید تمام این خواص را هر روز یادداشت کند و روزی برای ایده گرفتن از هر کدام آنها استفاده کند و باید بدانید که اگر این یادداشتبرداری را انجام ندادید، کارگردان نیستید.
صدرایی، فیلم کوتاه را تصویر «شرایط یک موقعیت خاص یا شخصیت خاص و دراماتیک می‌داند که اشتباه می‌کند یا موضوعی برای مطرح شدن و جریان‌سازی در موردش وجود دارد» و همچنین معتقد است: با ارزش‌ترین ایده‌ها از «تجربه زیست» خود فیلمساز و اطرافیان او بیرون می‌آید و برای وصول به این ایده، کافی است تجربیات روزمره از خانواده، خاطره، سفرها و... یادداشت شود.
این کارگردان مرحله بعد از نوشتن تجربه‌های فردی را پرورش و بسط دادن تخیلی آنها دانست و تشریح کرد: در فرآیند تولید فیلمنامه، اتفاقات و صحنه‌های اطراف‌تان را یادداشت کنید، با تخیل، پیچیدگی زمانی به آن تزریق کنید و بعد، رمز شما حذف است، باید بعضی از این ذهنیات را حذف کنید، فیلم کوتاه یک نظام حذفی است، باید هرچه که بود و نبودش ضرورتی ندارد، حذف شود و نهایتا فیلم کوتاه براساس جزئیات باقی مانده برنامه‌ریزی(دکوپاژ) می‌شود.
وی یکی دیگر از راه‌های کشف ایده‌های خوب برای فیلم کوتاه را «سفر» دانست و افزود: ایده بیشتر فیلم‌های خوب، در موقعیت‌های مکانی خاص به ذهن فیلمسازان خطور کرده؛ سفر همواره با رشد و تعالی همراه است پس پیشنهاد مفید به فیلمسازان این است که سفر بروید و ببینید، در سفر حتما می‌توانید ایده‌های فیلم کوتاه پیدا کنید.
صدرایی منبع دیگر کسب ایده برای نگارش فیلمنامه یک اثر کوتاه را «خاطره» دانست و خاطرنشان کرد: لزوما فیلم خوب دیگران، رمان و فیلم‌های کوتاه دیگر، محل ایده نیستند، شاید داستان‌های کوتاه منابع نسبتا خوبی به نظر برسند، اما قوی‌تر از آن خاطرات آدمی است و هرچه این خاطرات قدیمی‌تر باشد، مناسب‌تر است.
این مدرس دانشگاه تفاوت تاثیر خاطرات قدیمی و جدید را بیان کرد: خاطرات اخیر، به لحاظ احساسی، ایده نشات گرفته از آن را خوب جلوه می‌دهد، این در حالی‌است که خاطره قدیمی‌تر که هنوز در ذهن ما قابلیت تبدیل به ایده دارد، فارغ از احساسات، احتمالا سوژه بهتری بوده است.
وی یکی از بهترین منابع برای ایده‌یابی را «منابع تصویری» برشمرد و گفت: پیشنهادم به دوستداران فیلمسازی این است که روزانه برای تماشای عکس و نقاشی، زمانی را اختصاص دهند و با دیدن یک تصویر، شروع به داستان‌نویسی کنند؛ این کار همزمان با اینکه تمرین تخیل است، فرصت تفکر به یک روایت را به نویسنده داده است.
صدرایی در بخش دوم این کارگاه، به تمرینی برای فیلم‌نامه‌نویسی اشاره کرد: برای ایده‌یابی و پرورش ایده، یک شخصیت را حتی در اطراف خودتان بیابید، او را در یک پوزیشن قرار بدهید، امکانات زیست، شرایط شخصیت و موقعیت را قید و از اشتراک این اطلاعات، ایده استخراج کنید.
این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه مطالعه یکی از مهم‌ترین راهکارهای بهبود توانایی‌های یک فیلمساز است ادامه داد: داستان‌ها تمام شده‌اند و اگر قرار است داستان جدیدی نوشته شود، سنتز داستان‌های موجود است، بنابراین کتاب بخوانید و از تمام مطالعات خود با تاریخ یادداشتبرداری کنید. اگر نخوانید نمی‌توانید تصویر ذهنی بسازید.
وی تایم طلایی برای یک فیلم کوتاه را ۸ تا ۱۵ دقیقه عنوان کرد و اضافه کرد: فیلم زیر ۸ دقیقه، ایده محض است و مجالی برای کارگردانی در آن نیست و فیلم بیشتر از ۱۵ دقیقه، باند است و در عین حال کیفیت فیلم بلند را ندارد.
صدرایی ادامه داد: اینکه فیلم کوتاه در ۸ دقیقه، تمام مشکلات و مصیبت‌ها را پایان بدهد، برای مخاطب منطقی نیست، این دقایق، زمان کافی برای داستان پیچیده نیست، اما عواقب اتفاقات و داستان، می‌تواند ایده فیلم کوتاه باشد، از طرفی نباید فراموش کرد که ۱۵ دقیقه هم زمان مناسبی برای تغییر زیاد لوکیشن نیست.
مدرس کارگاه «ایده و موضوع در فیلم کوتاه» تشریح کرد: نمی‌توان در چارچوب زمان، مدام جلو و عقب رفت؛ پس بهترین فیلم‌ها در ایده‌آل‌ترین حالت، در همان موقعیت شروع و تمام می‌شود.
وی در تشریح روند نگارش فیلمنامه برای فیلم کوتاه گفت: پیش از طرح کامل ایده، دیالوگ‌ها به ذهن فیلمساز حمله می‌کند، در اثنای نوشتن این دیالوگ‌ها، پلان‌ها برای او تداعی می‌شود و تفکیک این مراحل در نگارش فیلمنامه فیلم کوتاه، قدری دشوار است. این مسئله یک حسن دارد و آن فراهم بودن یک «پکیج ذهنی» است و از طرفی یک عیب دارد و آن پراکندگی و شلوغی است؛ قبل از به ثمر رسیدن یک تفکر، فکر بعدی آغاز می‌شود.
صدرایی اظهار کرد: کار شما این است که براساس یک ایده، فیلمنامه بنویسید و شاید لازم باشد برای دفعات نخست، ۶ ماه وقت برای یک فیلمنامه بگذارید، اما نترسید، دلسرد نشوید و ادمه دهید.
این مدرس دانشگاه تاکید کرد: طرح و ایده نگارش یک فیلمنامه را قبل از نگارش، به کسی ارائه ندهید، نظرات فردی که با جزئیات ایده آشنایی ندارد، ممکن است انگیزه‌کشی کند. این ایده را با اطرافیانی که تخصص ندارند، مطرح نکنید و برای هر مشورتی، متخصص کار را پیدا کنید و در نهایت، بعد از نگارش فیلمنامه، با افراد زیاد مشورت نکنید که دچار تشتت آرا شوید و نهایتا با یک یا دو مشاور متخصص، پروسه را طی کنید.
کارگاه «ایده و موضوع در فیلم کوتاه» با پرسش و پاسخ به پایان رسید. این کارگاه در حاشیه دوازدهمین جشنواره فجر در اصفهان برگزار شد و هدف آن توضیح تخصصی «پدیدار کردن ایده و موضوع در فیلم کوتاه» بود.
انتهای پیام
نظرات