پناهگاه حیات‌وحش یخاب با وسعت ۲۷۰ هزار هکتار در غرب شهرستان آران و بیدگل یکی از غنی‌ترین مناطق چهارگانه استان اصفهان از لحاظ تنوع زیستی در شمال استان و همسایگی با استان هم‌جوار، سمنان است. این منطقه از لحاظ موقعیت جغرافیایی یک شاه‌راه مسیر مهاجرت گونه‌های حیات‌وحش میان دو استان است. مجاورت یخاب با پارک ملی کویر سمنان و شباهت «فون» در این دو منطقه، باعث شده جریان ژنتیکی خوبی بین حیات‌وحش این دو استان به وجود آید.

خصوصیات و «تنوع تیپ» زیستگاهی و اختلاف ارتفاع منطقه (تا حدود ۱۶۰۰ متر)، باعث شده تنوع گونه‌ای قابل‌توجهی در رده پرندگان، خزندگان و پستانداران مشاهده شود و منطقه از سال ۱۳۹۲، به سبب اهمیت و لزوم ارتقا حفاظتی، منطقه شکار ممنوع و پناهگاه حیات‌وحش عنوان گیرد.

بر اساس آخرین پژوهش‌هایی که بر روی منطقه حفاظت شده یخاب انجام شده، ۱۰۰ گونه پرنده، ۲۲ گونه پستاندار از جمله گربه شنی، گربه وحشی، کاراکال و شاه روباه و همچنین ۲۰ گونه خزنده به ثبت رسید که به گفته مدیرعامل انجمن حامیان محیط‌زیست ابوزیدآباد، ۴ گونه از گونه‌های مشاهده شده در این منطقه، جزو گونه‌های حفاظت شده بین‌المللی و ثبت شده در لیست قرمز IUCN هستند.

مسیب صدری، مدیرعامل انجمن حامیان محیط‌زیست ابوزیدآباد در گفت‌وگو با ایسنا، پژوهش یاد شده را حاصل همکاری کارشناسان محیط‌زیست، انجمن حامیان محیط‌زیست ابوزیدآباد و اداره محیط‌زیست شهرستان آران و بیدگل در بازه زمانی دو ساله دانست و افزود: در بازه زمانی تحقیق، ۲۴ بازدید میدانی از منطقه به عمل آمد.

وی در توضیح نحوه نمونه‌برداری گفت: برای نمونه‌برداری تنوع زیستی پرندگان از روش ترانسکت خطی و همچنین از دوربین تله‌ای، دوربین دوچشمی و دوربین حرفه‌ای عکاسی برای مشاهده و ثبت گونه‌ها استفاده شده است.

مدیرعامل انجمن حامیان محیط‌زیست ابوزیدآباد گفت: به مناسبت هفته هوای پاک این انجمن در راستای ثبت گونه‌های بیشتر در یک پایش یک روزه و در ۱۵ درصد از این منطقه، موفق شد با شناسایی و مستند نگاری از هفت گونه پرنده جدید با نام‌های «دم سرخ پشت بلوطی»، «سسک بیابانی»، «عقاب دریایی دم سفید»، «سهره سینه سرخ»، «چکچک پشت سفید»، «چکاوک سر دم‌سیاه» و «سلیم طوقی کوچک» تعداد گونه‌های حاضر در این پناهگاه ارزشمند واقع در بیابان مرکزی ایران را به ۱۱۷ گونه ارتقا دهد.

صدری افزود: تحقیقاتی این‌چنینی کمک شایانی در روند حفاظت منطقه است و با استفاده از نتایج این تحقیقات می‌توان مردم را از ارزش‌های حفاظتی منطقه آگاه کرد و جوامع محلی را بیشتر از قبل در حفاظت از منطقه دخالت داد.

وی با تأکید بر اینکه فون غنی این زیستگاه ارزشمند، پتانسیل پژوهش‌های بیشتر بر روی تنوع زیستی حیات‌وحش یخاب ابوزیدآباد را دارد، این امر را نیازمند همکاری دستگاه‌های اجرایی، دولتی و انجمن‌های محیط‌زیستی و کارشناسان دانست.

ایمان ابراهیمی، مدیرعامل انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم نیز در مورد اهمیت این پناهگاه از نظر حفاظت پرندگان به ایسنا گفت: در منطقه ابوزیدآباد که پناهگاه حیات‌وحش یخاب بخشی از آن است، پرندگانی وجود دارند که زیستگاه کویری بیابانی دارند مانند «چکاوک هدهدی» که یکی از مناطق خوب برای دیدن آن، یخاب است.

وی افزود: یخاب در بین یک دالان مهاجرتی است و اهمیت پرنده‌نگری زیادی دارد. آسمان یخاب هرساله میزبان پرندگان شکاری بسیاری از جمله گونه در معرض انقراض «دال سیاه» است که دقیقاً از آسمان یخاب در جهت شمال به جنوب مهاجرت می‌کند.

این مدرس پرنده‌نگری معتقد است: مجموعاً زیستگاه‌های کویری آسیب‌پذیر هستند و مهم‌ترین تغییر در اکوسیستم آن‌ها می‌تواند باعث آسیب جدی شود و البته یخاب هم از این قاعده مستثنا نیست. به‌عنوان‌مثال مالچ پاشی در سال‌های اخیر منجر به از بین رفتن گونه‌هایی از خزندگان منطقه شده، درحالی‌که این خزندگان، بخش مهمی از رژیم غذایی پرندگان این منطقه هستند.

ابراهیمی خطر آفرود را متوجه این منطقه حساس دانست و تشریح کرد: مساعدترین زمان برای حضور تورهای گردشگری آفرود در پاییز و زمستان، هم‌زمان با فصل خواب زمستانی خزندگان است و درست در زمانی که تعداد زیادی از خزندگان در زیر رمل‌های بیابانی به خواب رفته‌اند، ماشین‌های آفرود منجر به کشتار این خزندگان می‌شود. لازم است هرچه سریع‌تر مدیریت کاملی بر منطقه لحاظ شود و بخش مشخصی برای حضور تورهای آفرود در نظر گرفته شود، در غیر این صورت حضور این گردشگران یک تهدید جدی برای یخاب و مجموعه ابوزیدآباد به‌حساب می‌آید.

وی با اشاره به اینکه تورهای آفرود در مناطق دیگر هم امکان برگزاری دارند، ادامه داد: بیشترین بهره‌برداری که از طبیعت یخاب می‌توان انجام داد اکوتوریسم و گردشگری پایدار است و هر بهره‌برداری دیگری از آن منجر به ناپایداری و از دست رفتن یک منبع غنی حیات‌وحش در کل طبیعت ابوزیدآباد خواهد شد.

به گفته ابراهیمی خطر دیگری که ابوزیدآباد و پناهگاه یخاب را تهدید می‌کند، منابع آب است. اکوسیستم‌های کویری به آب‌های سطحی فصلی که در اثر بارش‌های پاییزی و زمستانی در حوضچه‌های کوچک و بزرگ کویری جمع می‌شود وابسته هستند و از بین رفتن حتی یکی از این حوضچه‌ها می‌تواند باعث آسیب رسیدن به حیات اطراف آن‌ها شود. در شرایط کنونی با خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی در این منطقه جذب آب توسط خاک افزایش یافته و آب‌های سطحی از دسترس وحوش این مناطق خارج شده است.

پناهگاه حیات‌وحش یخاب، در نگاه اول مشابه تمامی مناطق کویری بیابانی است، اما باید دقت داشت که منطقه‌ای که به‌عنوان پناهگاه حیات‌وحش انتخاب می‌شود، منطقه‌ای است که مطالعات مختلف نشان داده گونه‌های جانوری بیشتری در آن‌ها زندگی می‌کند و قاعدتاً هر مداخله و بهره‌برداری در داخل آن‌ها باید حتی‌المقدور به مناطق غیر حساس و خارج از حدود نظارتی محیط‌زیست منتقل شود.

انتهای پیام