نصراله ایران‌پناه در گفت و گو با ایسنا، در توضیح اینکه چرا انجام پروژه‌های درسی مهم است و این پروژه‌ها چگونه باید اجرا شوند، اظهار کرد: در بیشتر سیستم‌های فعلی آموزش مدرسه‌ای و دانشگاهی ارائه درس توسط معلم و استاد و سپس بازخورد آن به‌صورت امتحان توسط دانش‌آموز و دانشجو است و در این سیستم آموزشی فقط محفوظات دانش‌آموز و دانشجو مورد توجه قرار می‌گیرد. در کنار آزمون شاید حل تمرین توسط متعلم مقداری قدرت خلاقه آن‌ها را اندازه بگیرد، اما کاربرد مباحث آموخته توسط دانش‌آموز و دانشجو به‌صورت انجام پروژه در دنیای واقعی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

وی از جمله دلایل عدم توجه و اجرای بخش سوم و مهم یادگیری در سیستم‌های آموزشی را توجه به ارزشیابی یادگیری فقط از طریق امتحان، عدم علاقه و ارزش نهادن مدرسه و دانشگاه به انجام پروژه‌های درسی، عدم توانایی معلم و استاد در آموزش اجرای پروژه‌های درسی آماری، مقاومت دانش‌آموزان و دانشجویان برای انجام پروژه‌های درسی، عدم در اختیار قرار دادن داده‌های مورد نیاز تحقیق توسط سازمان‌ها و سختی اجرای پروژه‌های مناسب و قابل قبول توسط دانش‌آموز و دانشجو اعلام کرد.

مزایای انجام پروژه‌های درسی

به گفته عضو هیئت مدیره انجمن آمار ایران، در کلاس‌های همراه با اجرای پروژه است که دیالوگ، گفتمان، بحث و مناظره توسط معلم و متعلم شکل می‌گیرد و پرسشگری، خودباوری، تفکر انتقادی، هوش هیجانی، امید، انگیزه و مواجه درست با مسائل زندگی، از جمله مواردی است که در دانش‌آموز یا دانشجو با انجام پروژه ایجاد خواهد شد. 

ایران پناه روحیه جستجوگری، تلاش برای کسب هدف، روابط عمومی بالا، ارتباط موثر با معلم و استاد، حضور موثر در کلاس درس و احساس مفید بودن را از دیگر مزایای انجام پروژه درسی آماری دانست و گفت: در انجام پروژه است که دانش‌آموز و دانشجو با کاربردهای مختلف و متنوع آمار در علوم مختلف آشنا می شود. 

وی افزود: همچنین دانشجو با کاربست مباحث آماری آموخته در سازمان‌ها، ادارات و کارخانجات آشنا می‌شود. 

عضو هیئت علمی گروه آمار دانشگاه اصفهان، با بیان اینکه در آموزش آمار مدرسه‌ای توصیه می‌شود در درس‌های مهم آمار دوره دوم متوسطه اجرای پروژه انجام شود، تصریح کرد: در نظام قدیم آموزش متوسطه دوم در درس آمار و مدل‌سازی این مهم انجام می‌گرفت. 

ایران پناه اضافه کرد: در مقطع کارشناسی آمار هم در درس‌های کاربردی مانند آمار مقدماتی، روش‌های آماری، روش‌های نمونه‌گیری، روش‌های ناپارامتری، رگرسیون طرح آزمایش‌ها، روش‌های چندمتغیره و روش تحقیق پیشنهاد می شود پروژه انجام شود. همچنین در تمام درس‌های سرویسی آمار برای رشته‌های دیگر در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری با موضوع و داده‌های مربوط به همان رشته توصیه می‌ شود پروژه در کنار آموزش ارائه شود.

چگونگی انجام پروژه

این استاد دانشگاه، چگونگی انجام پروژه را انتخاب موضوع، جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل داده‌ها، تهیه و ارائه گزارش معرفی کرد و گفت: انتخاب موضوع تحقیق یکی از مهمترین بخش‌های انجام یک تحقیق است. بیشتر دانش‌آموزان و دانشجویان حتی اگر مباحث درسی را خوب هم فرا گرفته باشند با کارکردها و کاربردهای علم آمار آشنا نیستند. یکی از وظایف مهم معلمان و استادان ارائه کاربردهای مختلف و بی‌شمار آمار در علوم و رشته‌های مختلف و همچنین مراکز، سازمان ها و صنایع مختلف است.

به گفته وی، بیشتر دانشجویان و به‌خصوص دانش‌آموزان در اولین مرحله تحقیق برای انتخاب موضوع به علت عدم آشنایی با کاربردهای آمار با مشکل مواجه می‌شوند. با انتخاب موضوع، مراحل دوم و سوم جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها شکل می‌گیرد.

ایران پناه از جمله شرایط انتخاب موضوع توسط محقق را علاقه مندی، علم و توانایی معرفی کرد و افزود: علاقه مندی به موضوع تحقیق، انگیزه بالاتری برای مراحل بعدی انجام پروژه در دانش‌آموز و دانشجو ایجاد می‌کند. از طرف دیگر علاقه مندی به موضوع تحقیق شرط لازم انجام پروژه است و شرط کافی علم به موضوع مورد بررسی و توانایی محقق در انجام پروژه است.

این استاد آمار دانشگاه اصفهان خاطرنشان کرد: برخی موضوعات مورد علاقه دانش‌آموزان و دانشجویان نیاز به داشتن علم و دانش بالای تخصصی دارد که از عهده و توان مجری خارج است.  به‌علاوه توانایی جمع‌آوری، تولید و دسترسی به داده‌ها و همچنین تحلیل آماری آن‌ها که نیاز به تبحر کافی دارد شرط کفایت انتخاب موضوع است.

وی افزود: جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز تحقیق بخش اساسی انجام پروژه است. در یک تقسیم بندی کلی جمع‌آوری داده‌ها از نظر مالکیت توسط مجری به دو بخش تقسیم می شود. بخش اول دارا بودن مالکیت داده‌ها توسط مجری است و در واقع این داده‌ها توسط دانش‌آموز یا دانشجو تولید می شود. داده‌های حاصل از طراحی و اجرای پرسشنامه و طراحی و تحلیل آزمایش از اینگونه داده‌ها هستند. در بخش دوم مجری مالک آن نبوده و در واقع آن‌ها را فقط جمع می‌کند. داده‌های ثبتی و همچنین داده‌های محققان دیگر از جمله این داده‌ها هستند. 

ایران پناه، تحلیل‌های پرسشنامه‌ای را یکی از راهکارهای متداول جمع‌آوری و تولید داده‌ها اعلام کرد و گفت: طراحی یک پرسشنامه باوجود ظاهر ساده آن به‌خصوص در تحقیقات دانشگاهی بسیار مشکل و امر تخصصی و فنی است. معمولا طراحی پرسشنامه توسط گروهی متخصص و کارشناس از رشته‌های مختلف با توجه به مباحث روش تحقیق انجام می‌گیرد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: یکی دیگر از روش‌های جمع‌آوری داده‌ها طراحی آزمایش است و داده‌های ثبتی نوع دیگری از اطلاعات قابل دسترسی و جمع‌آوری است.

ایران پناه، موضوع، اهداف و فرضیات تحقیق و همچنین ساختار داده‌ها را تعیین کننده مسیر تحلیل و روش‌های آماری دانست و گفت: دو روش مهم در آمار، تحلیل‌های مقایسه‌ای و رابطه‌ای است. تحلیل داده‌ها در تحقیق معمولا از توصیفی و اکتشافی شروع و به استنباطی ختم می‌شود. تنظیم جداول آماری، رسم نموارهای مختلف و محاسبه معیارها و شاخص‌های مختلف مورد نیاز از جمله مباحث در تحلیل توصیفی و اکتشافی داده‌ها است. در استنباط آماری مباحث برآورد و آزمون فرض و همچنین مدل‌سازی و پیش‌بینی مطرح است.

وی افزود: پس از مرحله تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای آماری، مرحله مهم گزارش نویسی توسط دانش‌آموز و دانشجو است. از نرم‌افزارهایی مانند Word و LaTeX برای تایپ گزارش می‌توان استفاده کرد. توصیه می‌شود نسخه‌ای از پروژه به‌صورت مناسبی چاپ و همچنین تمام مستندات شامل فایل‌های داده‌ها، خروج‌های نرم‌افزار و گزارش تحقیق بر روی لوح فشرده ذخیره شود.

این استاد دانشگاه گزارش یک تحقیق را شبه پایان‌نامه‌ای توصیف کرد و گفت: فصل‌های مشابه به هم دارند. این بخش‌ها شامل عنوان، چکیده، فهرست، پیشگفتار، مفاهیم و تعاریف مقدماتی و فصل‌های مورد نظر تحلیل، بحث و نتیجه و در نهایت منابع و مراجع است. فصل‌های مهم پروژه معمولا بر اساس مباحث مختلف آماری مورد استفاده در پروژه و یا متغیرها و شاخص‌های مهم تعریف شده در اهداف پروژه تقسیم می شود.

چگونه باید گزارش پژوهش را ارائه کرد؟

ایران پناه، ارائه گزارش را ضروری اعلام و تصریح کرد: پیشنهاد می‌شود پروژه و تحقیق انجام شده که زحمت بسیاری توسط پژوهشگر برای آن کشیده شده است، به‌صورت مناسبی در معرض اطلاع دیگران قرار گیرد. این ارائه گزارش به‌صورت‌های مختلفی قابل انجام است. تهیه پاورپونت و ارائه در کلاس درس برای دیگر دانش‌آموزان و دانشجویان ساده‌ترین راه است. تهیه مقاله و ارائه در وبینارها، سمینارها و کنفرانس‌ها، ارسال مقاله برای مجلات دانشجویی و علمی ترویجی، تهیه پوستر، ساخت فیلم، کلیپ، پادکست و ارائه آن در رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی راهکارهای دیگر ارائه پروژه است. ارسال نتایج پروژه و تحقیق به رسانه‌های مکتوب و خبرگزاری‌ها هم از جمله راه‌های مهم ارائه گزارش پروژه است.   

وی خاطرنشان کرد: اگر قبول کنیم هدف نهایی تمام علوم کاربرد آن‌ها در زندگی واقعی است و علوم شکل ‌می‌گیرند تا بخشی از مشکلات بشر را حل و زمینه رفاه آن‌ها را فراهم آورند، آنگاه شاید روش‌های آموزش مدرسه‌ای و دانشگاهی باید تغییر اساسی پیدا کند. تکیه کردن بر مبانی آموزش نظری کافی نیست. کفایت آن شرط لازم، آموزش عملی علوم است.

عضو هیئت مدیره انجمن آمار ایران با بیان اینکه بخش نظری علوم شرط لازم و کاربردهای آن شرط کافی آن است، تاکید کرد: مبانی نظری علوم ستون‌های ساختمان و مسائل کاربردی روبنا و تجهیزات آن است. ستون بدون بنا مناسب زندگی نیست و بنای بدون ستون هم که اصلا محل سکونت نیست. برخی از مورخان علم اعتقاد دارند، زمان علوم نظری به پایان رسیده و قرن اخیر و آینده کاربرد آن علوم نظری است، البته که این نظر مورد نقد است اما اهمیت علوم کاربردی و در واقع کاربرد علوم را در آینده بشر نشان می‌دهد. این اهمیت با گسترش علوم کامپیوتر، آمار، هوش مصنوعی، شبکه‌های عصبی، یادگیری ماشین، ژنتیک و نانو تکنولوژی بیشتر شده و در آینده بیشتر هم خواهد شد.

به گفته ایران پناه، یادگیری دروس آمار تا زمانی که دانشجو یا دانش‌آموز خود دست به‌کار نشود و از صفر تا صد تحقیقی را خود انجام ندهد میسر نخواهد بود و این مسیر قطعا برای هر دو طرف معلم و متعلم بسیار سخت و گاه طاقت‌فرسا است.

انتهای پیام