شهرستان بیجار سالانه محل عبور مسافران زیادی از نقاط مختلف کشور است و در بسیاری از ماه‌های سال این شهرستان تا دو برابر جمعیت فعلی را در خود جای می‌دهد لذا قنات‌های بیجار در کنار دیگر ظرفیت‌های طبیعی و بوم گردی می تواند مقصد گردشگران به این شهرستان باشد.

قنات علیرضاخان‌گروسی یکی از قنات‌های شهرستان بیجار است که رشته اصلی آن بیش از چهار کیلومتر طول دارد و دارای بیش از 300 میله چاه عمودی است؛ قنات ازمنطقه باغ صفا آغاز می‌شود و پس از عبور از منطقه زمین‌شهری و پشت بیمارستان قدیم از کوچه مسجد قائم (عج) و زیر رودخانه حاکمی شهر می گذشت و در گذشته ضمن چرخاندن چرخ آسیاب مشهور به کاناصرعباسی، بادامستان‌ها و بوستان‌های باغ سالاری و دشت تخت را سیراب می کرد.

روزگار قدیم در فصل پاییز آرد کردن گندم بعد از درو و در اوج کم آبی انجام می‌شد، اما آب این قنات به حدی بوده است که چرخ آسیاب آبی را می‌چرخاند و در آن زمان مردم می توانستند گندم‌‎های خود را آرد کنند.

قنات‌ها با تاریخ و هوشمندی مردمان گذشته عجین شده و این شاخصه برای نسل امروز مایه افتخار به نیکان خود است زیرا نگاه به قنات برخاسته از تعاون، همکاری، همدلی و مدیریت نسل‌های گذشته است؛ گردشگری هرچند به تنهایی راه توسعه نیست ولی شیوه‌های مناسب برای فراهم آمدن بنیان‌های آن و همچنین پویایی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این تمدن است.

به گفته کارشناسان قنات ها از چهار جنبه م‍ی‌توانند جذابیت گردشگری خلق کنند؛ جنبه اول، فناوری است، قنات شاهکار مهندسی و علوم کاربردی است زیرا احداث یک قنات به دانش گسترده ای از مهندسی سازه، زمین‌شناسی، آب‌شناسی، آبیاری و ژئوتکنیک نیاز دارد.

جنبه مدیریتی موضوع دیگری است که قابل توجه است، نظام تقسیم آب قنوات و همچنین نظام نگهداری قنوات از پیچیدگی شگفت‌آوری برخوردار است که بیانگر هوش سرشار مردم این سرزمین برای سازگاری با منابع موجود می‌باشد؛ جنبه ی دیگر فرهنگ عامه است، قنات از پیشینه ای به درازای تاریخ برخوردار است لذا این زمان، فرصتی کافی بوده است تا ذهن اسطوره ساز انسان را به تطور درآورد، در پیرامون قنات افسانه، مراسم و باورهای جالب فراوانی وجود دارد که جاذبه‌های انسانی قنات را شکل می‌دهند.

آخرین جنبه مناظر طبیعی است، پیشکار قنات با ریزش زیبای آب از دیواره‌ها و سقف گالری به همراه رسوبات کربنات کلسیم میتواند منظره ی اسرارآمیزی پدید آورد که این زیبایی با جریان آرام آب در طول گالری به اوج می رسد.

محمدرضا قربانی مدیر انجمن پاکبانان طبیعت گروس در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به نقشه شبکه قنات‌های بیجار، عنوان کرد: بیجار با توجه به موقعیت و شرایطی که در گذشته داشته از رشته قنات های متعددی برخوردار بوده که هر کدام ازآن‌ها از مادرچاه تشکیل شده است که در ابتدای رشته قنات وجود داشته و در ادامه میله‌چاه‌های متعددی در مسیر قنات به فاصله معمولا 10 تا 40 متر به دلیل تخلیه آب، رسوبات وکمبود اکسیژن بوده که این میله‌چاه‌ها توسط دالان‌هایی به هم وصل شده اند که به گالری، دهلیز و در اصلاح کردی " ره هنگ " مشهور است و در پایان مسیر به مظهر آب منتهی می شود.

وی درادامه به قنات منتسب به علیرضاخان گروسی اشاره کرد و افزود: در گذشته آبرسانی به حمام‌های عمومی، مساجد، منازل برخی از افراد مهم و حتی اقوام یهودی که در گذشته در منطقه خاصی در بیجار زندگی می‌کردند توسط این رشته قنات‌ها صورت می گرفت؛ یکی از مطالبات انجمن ما احیای قنات بوده است، در دی ماه سال گذشته جلسه ای با پیشنهاد ما در فرمانداری برگزار شد و بودجه ای برای مطالعات اولیه نیز توسط فرماندار به ما داده شد.

مدیر انجمن پاکبانان طبیعت گروس در ادامه به مشکلی که در سال‌های گذشته بر مسیر قنات به وجود آمده اشاره و بیان کرد: طی سال‌های گذشته تعمیری که برای تقویت پلی که در منطقه تازه آباد بیجار وجود دارد، انجام شد، سنگی در مسیر قنات قرار می گیرد و بتن روی آن می ریزند و این موضوع باعث شد که آب قنات به بستر رودخانه حاکمی عبوری از زیر پل وارد شود.

وی در ادامه به چاه منبری در ناحیه پل تازه آباد اشاره و عنوان کرد: چاه منبر سازه‌ای بوده که به دلیل عدم دسترسی مردم و اهالی منطقه به آب ساخته شد، این چاه شامل پله‌هایی رو به پایین و زیر زمین بوده و در سقف آن نیز طاق ایجاد شده بود که در نهایت باعث می‌شد مردم به آب دسترسی راحتی داشته باشند؛ در گذشته منطقه ذکر شده دره ای وجود داشته و حدود سال 1352 برای تسطیح این منطقه، اقدام به پر کردن آن با خاک می‌کنند و این سازه هم اکنون در زیر خاک قرار گرفته است.

قربانی به عملیاتی که برای یافتن آثار این چاه‌منبر انجام شده اشاره کرد و افزود: نقطه دقیق این چاه منبر مشخص نیست، درابتدای بهمن ماه سال قبل برای آسیب ندیدن سازه در فاصله 20 متری چاه منبر گمانه زنی و شروع به حفاری کردیم و نزدیک به دو متر و نیم به صورت افقی در زیرپیاده رو پل پیشروی کردیم، در ادامه پنج مترعمودی به پایین حفاری کردیم تا محل انسداد را پیدا کنیم اما متاسفانه اثری از انسداد در این ناحیه نبود.

وی افزود: به دلیل نبود امنیت در زیر پل و شدت زیاد آب در ادامه پنج متر به صورت افقی حفاری صورت گرفت، اما اثری از این چاه منبر نیافتیم و در اسفند ماه به دلیل نبود منابع مالی و بدهکار شدن، فشار آب و وجود رطوب و امکان برق‌گرفتی قادر به ادامه کار نبودیم، افراد زیادی در این موضوع در سطح شهرستان کمک کردند، از این افراد، انجمن لاله های نسار گروس و علی الخصوص فرماندار بیجار و معاون عمرانی فرمانداری و شهردار بیجار تشکر ویژه ای داریم که توجه و کمک خوبی به این موضوع داشتند.

مدیر انجمن پاکبانان طبیعت گروس گفت: یکی از دلایلی که مردم از مسدود شدن این قنات اطلاع پیدا نکردند این بود که در ادامه مسیر قنات پس ازرودخانه حاکمی یک رشته قنات دیگر به این مسیر وصل می‌شد و به دلیل وجود آن مقداری از حجم آب کم شد و مردم تصور می‌کردند که این کم شدن آب به دلیل خشکسالی و کم‌آبی بوده است؛ در حال حاضر مظهر قنات در منطقه باغچه‌چال خشک شده است و در صورتی که انسداد برطرف شود شاهد جاری شدن آب در این محل خواهیم بود.

وی به قندیل‌هایی که در یکی از شاخه‌های قنات علیرضاخان گروسی دیده شده اشاره و اظهار کرد: در یکی از کاوش‌هایی که در قنات داشتیم به قندیل‌هایی به شکل گل کلمی از جنس رسوبات آهکی با طول 30 سانتی‌متر برخورد کردیم که نشان دهنده قدمت بالای این قنات‌هاست، این قنات‌ها پیشتر نیز وجود داشتند و علیرضا خان گروسی احیای این قنات را انجام داد؛ مورد قابل توجهی که وجود دارد این است که ارتفاع گالری ها در برخی مناطق از یک متر و نیم تا چهار متر است و دیواره ای از رسوبات در کف گالری با ضخامت 10 سانتی متر تشکیل شده است.

مدیر انجمن پاکبانان طبیعت گروس به انتظارات خود از مسئولان اشاره و عنوان کرد: این رشته قنات در غرب کشور کم‌نظیر است، وقتی بودجه مالی به این پروژه اختصاص بگیرد، به راحتی می توان آن را احیا کرد، انتظار داریم با نظارت انجمن ما این اقدام صورت بگیرد و امیدواریم وارد فرآیند اداری طولانی مدت نشود.

قربانی به یکی از مشکلات در حوزه قنات اشاره و عنوان کرد: یکی از مشکلات ما این است که قنات متولی ندارد و در صورت احیا شدن، مشخص نیست که چه کسی عهده دار نگهداری آن است؛ در بازدید مقامات استان از این قنات‌ها عنوان شد که بخشی از این قنات معارض دارد اما آب آن زنده است و به احیای بخشی از قنات نیز توصیه شد.

وی در ادامه گفت: اکنون پیشنهاد احیای آسیاب آبی که در باغ سالاری بوده مطرح شده است، همچنین این آب می‌تواند برای قالیشویی، فضای سبز و حتی ماشین‌شویی استفاده شود.

مدیر انجمن پاکبانان طبیعت گروس به عدم آگاهی مردم در خصوص عواقب مسدود شدن اشاره و تصریح کرد: مردم خبر ندارند که اگر قنات مسدود شود به ضرر تاریخ و تک تک افراد شهر بیجار است، آبی که در یک منطقه جمع شود باعث رطوبت و تخریب منازل می‌شود، یکی از فلسفه‌های وجودی قنات زه‌کشی آب‌ها بوده که باعث تقسیم بندی مناسب آب می‌شد؛ دلیل پایین بردن سطح آب، نرسیدن رطوبت به منازل و تبخیر نشدن و هدر نرفتن آب بوده است؛ در منطقه تازه آباد منازلی هستند که سالانه به دلیل رطوبت چندین بار رنگ آمیزی منزل را به دلیل انباشت آب و مسدود شدن قنات انجام می دهند.

شهرستان بیجار سالانه محل عبور مسافران زیادی از نقاط مختلف کشور به سمت شهرهای مرزی بانه و مریوان است و نیز به جهت عزیمت مهمانان نوروزی و نیز گردشگری مذهبی در ایام عاشورا و تاسوعای حسینی در بسیاری از ماه‌های سال این شهرستان تا دو برابر جمعیت فعلی را در خود جای می‌دهد لذا قنات‌های بیجار در کنار دیگر ظرفیت‌های طبیعی و بوم‌گردی می‌تواند مقصد گردشگران به این شهرستان باشد و آژانس‌های گردشگری را برای سفری چندروزه متفاوت به این منطقه مخصوصاً در فصل تابستان که هوای مطبوع بیجار زبانزد می باشد گسیل کنید.

صنعت گردشگری در قرن 21 در بسیاری از کشورها عامل توسعه بوده و در ایران نیز این صنعت روبه‌رشد می باشد و این مهم با توجه ویژه مسئولان و احیای قنات‌ها می‌تواند عامل ایجاد درآمد پایدار برای جوانان علاقه مند باشد؛ بی‌شک با رونق گردشگری قنات در بیجار مشاغل بسیاری از جمله طبیعت‌گردی با اسب، هتل‌داری، بوم‌گردی، رستوران‌داری، غذای محلی، صنایع دستی و سوغات شهرستان ( حلواسوهانی ) به صورت زنجیره‌وار به رونق خواهند رسید.