رحمان قهرمان‌پور در گفت‌وگو با ایسنا درباره تصمیم ایران و چین برای تفاهم بر سر یک نقشه راه 25 ساله گفت: در کل به این تفاهم نگاه مثبت دارم و معتقدم این کار باید زودتر از اینها انجام می‌شد اما چند نکته این تفاهم و حواشی پیرامون آن را پیچیده می کند. اول این که بسیاری از مردم در سطوح مختلف نگاه تاریخی به روابط خارجی دارند و فکر می‌کنند که تاریخ ممکن است تکرار شود. طیف‌هایی که علیه چین و روسیه همواره عملیات روانی انجام می دهند با تکیه به این نگرانی های تاریخی ایرانی ها هست که سعی بر تخریب این روابط و تعاملات دارند و سعی می کنند ترس از قدرت های خارجی را پررنگ نگه دارند. البته این مساله تنها به ایران منحصر نیست بلکه کشورهایی از جمله ترکیه و مصر و دیگر کشورها نوعی هراس از ورود قدرت های بزرگ دارند. 

وی ادامه داد: موضوع چین هم به زعم برخی‌ها تکرار همین ترس است؛ بحث اینکه چین بر امور داخلی ایران مسلط می‌شود یا اینکه برخی می‌گویند خاک ایران را قرار است به فروش بگذارند و مسایلی دیگر. این‌ها به بدبینی تاریخی ما نسبت به قدرت‌های خارجی برمی‌گردد و مخالفان در خارج بر روی این مساله مانور می‌دهند.

این کارشناس مسایل بین الملل تصریح کرد: اما این توافق بیش‌تر از اینکه در چارچوب نوع رابطه ما با قدرت‌های بزرگ قابل فهم باشد، بر بستر تحولات بین المللی جدید استوار است. مساله ظهور چین به عنوان قدرت بزرگ اقتصادی و سیاسی و امنیتی مطرح است و این که این مساله روابط بین‌الملل را در آینده نزدیک و دور تحت تاثیر قرار می‌دهد. خیلی از کشورها سعی می کنند از این شرایط استفاده کنند. علاوه بر ایران مصر، عربستان، امارات و کشورهایی دیگر در سطح منطقه و دنیا قراردادهایی مشابه داشتند اما هر کدام به شیوه خاص چین و آن کشور منعقد شده است.

قهرمان‌پور گفت: نگرانی‌هایی درباره این قراردادها از جمله درباره آنچه با بنگلادش اتفاق افتاد مطرح است. چین با بنگلادش بر اساس استراتژی وام و بدهکاری پیش رفت و بعد از اینکه بنگلادش نتوانست وام خود را پرداخت کند اعلام کرد که فلان بندر را در ازای بدهکاری به او بدهد. اما نباید این گونه تصور شود که چین با همه کشورها یک جور رفتار می کند. توان اقتصادی کشور طرف قرارداد بسیار مهم است و نوع قرارداد و تعاملی که میان آنها برقرار می شود. ایران نیاز به دریافت وام های کلان از چین ندارد. دغدغه ایران این است که بتواند یک فروش تضمینی نفت با چین داشته باشد به شکلی که مطمئن شود اگر آمریکا در چارچوب تحریم ها فشار آورد باز هم بتواند نفت خود را به میزان قابل توجهی به فروش برساند و این پیامی است به آمریکا و سیاست های تحریمی او.

وی افزود: ایران مثل هر کشور دیگری باید با چین و در چارچوب تغییر موازنه قدرت وارد تعامل شود. همین ها که امروز منتقد توافق و تعامل بلندمدت با چین هستند ده سال بعد که چین قدرت اول اقتصادی و سیاسی و امنیتی جهان شد انتقاد می کنند که چرا ایران زودتر از اینها وارد تعامل با چین نشد.

این کارشناس مسایل بین‌الملل درباره نگرانی‌ها از نوع برخورد و رفتار چین در تعاملات اقتصادی و سیاسی با کشور خاطرنشان کرد: باید بپذیریم که نظام بین‌الملل چینی‌ها مثل آمریکایی‌ها دست و دلباز نیستند. آنها مثل آمریکایی‌ها دنبال دولت ـ ملت سازی نیستند و در صرف هزینه خست به خرج می‌دهند اما واقعیت این است که اینها دست ما نیست و نباید انتظار داشت حالا که چین با ما برای بلندمدت تفاهم همکاری امضا کرده است درباره ایران دست و دلباز برخورد کند. 

قهرمان‌پور درباره اصرارها برای انتشار جزییات این تفاهم تصریح کرد: علنی کردن موضوعات مخصوصا مسایل مربوط به امنیت ملی از موضوعات بحث برانگیز در بحث دموکراسی‌هاست چون در دموکراسی اساس و پایه همه چیز مردم است و آنها باید از همه چیز مطلع باشند اما در مقابل دیدگاهی است که می‌گوید برخی جاها استثناهایی است که مشروعیت دارید یک قرارداد یا تفاهم خاصی را علنی نکنید از جمله در مسایل مربوط به موضوعات امنیت ملی. یعنی اگر علنی کردن یک قرارداد از فرصت سیاسی، اقتصادی، تجاری و نظامی شما را محروم می کند، مخفیانه نگه داشتن آن خلاف اصول دموکراسی نیست. انگلیس و آلمان از جمله کشورهای دموکراتیک هستند که برخی از اسناد مربوط به حوزه امنیت ملی خود را منتشر نمی کنند و حتی برخی شرکت های تجاری در این مساله اهتمام دارند.

وی ادامه داد: علنی نکردن برخی تفاهم ها در بحث دیپلماسی خیلی هم عرف است و خیلی از توافق ها علنی نمی‌شود. درباره تفاهم ایران و چین تا جایی که می دانم کلیات آن منتشر شده است. ما شاهد بودیم در بحث برجام هم ضمیمه مربوط به موضوع PMD تا همین حالا منتشر نشده است و خیلی هم بر انتشار آن اصرار نشد و حساسیتی هم نبود. در کل معتقدم درباره تفاهم ایران و چین هم نیازی به انتشار جزییات آن نیست.

این کارشناس مسایل بین الملل در پاسخ به این که چرا چین به تفاهمی برای همکاری بلندمدت با ایران نیاز دارد؟ اظهار کرد: رییس جمهور  چین قدری بلندپروازتر رفتار می کند و خیلی نمی خواهد مخفیانه کار کند و به طور علنی می گوید که چه کارهایی می کند. او به موازات اعتمادسازی هم می کند که کشورها از ظهور چین نترسند. از این رو معتقدم تمایل چین به تفاهم های بلندمدت با کشورهای جهان و منطقه ما ناشی از رویکرد رییس جمهور این کشور است. نکته دیگر واقعیت نظام بین الملل است که نشان می دهد چین بین قدرت اقتصادی و سیاسی خود باید توازن برقرار کند. اروپایی ها همواره در سال های گذشته این طور می گویند که چین قدرت بزرگ مسئولیت ناپذیر است یعنی از مزایای قدرت بزرگ بودن استفاده می کند اما هزینه ای بابت آن نمی پردازد. 

وی ادامه داد: الان چین دنبال آن است که به موازات نفوذ اقتصادی خود، نفوذ سیاسی اش را هم گسترش دهد اما چون آمریکا نسبت به اقدامات و رفتارهای چین حساس است سعی دارد با آرامش جلو برود. از چند سال قبل چینی ها در حال طراحی سیاست خارجی خود در نقاط مختلف جهان از جمله در خاورمیانه بوده اند و ایده انعقاد تفاهم و قراردادهای بلندمدت هم ایده چین بوده است. آنها محاسباتی دارند و درباره خیلی از کشورها آن را اجرا می کنند و خیلی از کشورها هم خودشان پیش قدم این کار می شوند.

قهرمان‌پور درباره نگاه ایران به این تفاهم تصریح کرد: ایران چند دغدغه دارد، اینکه با فشار آمریکا از این طریق مقابله کند و از آن مهم‌تر این که خود را برای نظام بین‌الملل جدید و تغییرات جدید در این چارچوب نیز آماده کند. اما برای پیشبرد این هدف اول باید تکلیف خود را در داخل مشخص کنیم. جلو بردن این تفاهم ها نیاز به اجماع داخلی دارد. نباید این رویکرد در داخل ایران باشد که تفاهم با چین یعنی از این به بعد چین باید در مقابل آمریکا قرار گیرد چرا که این اتفاق نمی افتد و اگر هدف از این تفاهم را این مساله بدانیم به نتیجه نخواهد رسید. اما اگر هدف این است که از فرصت همکاری و نزدیکی به چین به نفع ایران استفاده کنیم، نفت مان را بفروشیم و پولش را تضمین شده دریافت کنیم حتما برای ما منفعت داشته و فرصت ساز است. در عین حال این که این تفاهم را فرصت ببینیم یا تهدید به نوع اجرا و برنامه ریزی ما بستگی دارد.

این کارشناس مسایل بین الملل در پاسخ به این که در این میان نگاه روسیه به گسترش مناسبات چین با کشورهای همسایه اش و نیز کشورهای منطقه چیست؟ گفت: شاید نگران‌ترین کشور روسیه است چرا که اگر رقابت بین چین و آمریکا تشدید شود روسیه به حاشیه می‌رود و توجه ها به روسیه کاهش می یابد و از سویی قدرت نفوذش در منطقه نیز کاهش می یابد.

وی در پاسخ به این که برخی معتقدند این تفاهم جایگزین برجام است؟ اظهار کرد: خیلی با این نظر موافق نیستم. جنس این دو تفاهم با هم متفاوت است.

قهرمان‌پور درباره امضای این تفاهم در دولت آقای روحانی گفت: دولت از ابتدا هم خیلی تمایلی به سیاست شرق و آسیا نداشت اما به نظر من تفاهم با چین یک حرکت مثبت بود. در این تفاهم همان طور که در برجام انجام شد، بحث دولت صرفا مطرح نیست بلکه کلیت حاکمیت و نظام بر سر آنها توافق کردند. در برجام دولت پیشقدم شد و در نهایت حاکمیت و بخشی از اصولگرایان با آن همراه شدند، در تفاهم با چین دولت بعد از حاکمیت و بخش از اصولگرایان حامی تفاهم به آن پیوست. در هر حال حتی اگر دولت به سمت شرق چرخش هم کرده باشد حرکتی مثبت است چرا که واقعیت‌های عرصه بین الملل نشان می دهد نباید در برابر این حرکت مقاومت کرد.

وی در پاسخ به این که در شرایطی که دولت وقت آمریکا سیاست تقابل با چین را شدت خواهد داد، انجام این تفاهم کار را برای ایران و برجام سخت نمی کند؟ تصریح کرد: سخت‌ترین دوره فشارها و تحریم‌ها علیه ایران را در زمان ترامپ تجربه کردیم و اینکه بایدن بخواهد شرایط را از این هم سخت‌تر کند چندان مورد انتظار نیست. ترامپ از طریق تحریم ها سعی کرد به ایران ضربه بزند اما به گفته خودشان موفق نشد پس دلیلی ندارد که بایدن بخواهد به آن روند و سیاست ادامه دهد هر چند که در ماه‌های اخیر بایدن نشان داده است از ادامه برخی سیاست های ترامپ خیلی بدش نمی آید اما اینکه تفاهم ایران و چین بخواهد باعث عصبانیت آمریکا شود و او را از بازگشت به برجام یا تعامل با ایران منصرف کند بعید می دانم.

قهرمان‌پور خاطرنشان کرد: امیدوارم تفاهم ایران و چین خوب اجرا شود. اگر اجماعی در داخل بر سر آن شکل گیرد کار به خوبی پیش خواهد رفت اما دغدغه من این است که چطور این تفاهم می خواهد اجرا شود. امضای تفاهم این همه مساله درست کرد طبیعی است که در اجرای آن کار سخت‌تر خواهد بود از این رو ضروری است که دستگاه‌های مربوطه بر سر آن اجماع داشته باشند و در گام اول مسئولان به آن ورود کنند و برای مردم این مساله را شفاف سازی کنند تا مردم قانع شوند که چنین تفاهم و همکاری به نفع کشور است. ما نیاز داریم در این رابطه بیشتر و عمیق تر کار کنیم. با همه مشکلاتی که دیده می شود معتقدم امضای توافق آسان است اما اجرایی کردن آن، دشواری‌های خاص خودش را دارد.

انتهای پیام