سا‌ل‌هاست ساکت و آرام در همان‌جایی که یک روز قرار داده شده، ایستاده‌اند و به آمدوشدها، خنده‌ها و حرف‌های عابرانی نگاه می‌کنند که به یکی از شلوغ‌ترین مناطق تهران پا می‌گذارند. شاید همین روزها هم در میان ساخت‌وسازهای این مکان شلوغ برای همیشه به دست فراموشی سپرده شوند.
به گزارش خبرنگار سرویس هنرهای تجسمی ایسنا، پارک «دانشجو» و مجموعه تئاترشهر به‌دلیل موقعیت مکانی و قدمتی که دارد، از پرترددترین نقاط تهران به‌شمار می‌روند. موقعیت مکانی این مجموعه و محوطه بیرونی تئاترشهر به‌دلیل فضای سبز و حضور مردم و عابران، مکان مناسبی برای نصب مجسمه ایجاد کرده است. به همین دلیل، مدتی پس از پایان ساخته شدن تئاترشهر و افتتاح آن، در محوطه بیرونی این مجموعه دو مجسمه نصب شد؛ «مرد نی‌لبک‌زن» اثر بهمن محصص (که بعدها از مکان اصلی‌اش جابه‌جا شد) و مجسمه‌ای از پرویز تناولی با عنوان «فرهاد قفل‌زن».
در سال‌های پایانی دهه 80 با گسترده‌تر شدن فعالیت اداره‌ی حجم سازمان زیباسازی، چند مجسمه‌ی دیگر هم در اطراف مجموعه تئاترشهر نصب شد. این مجسمه‌ها نیم‌تنه‌هایی از «امیرکبیر»، «شهریار» و «کمال‌الملک» بودند.
مدت‌هاست در اطراف مجموعه تئاترشهر و در حریم آن، ساخت‌وسازهایی صورت می‌گیرد که در چند وقت اخیر به اوج خود رسیده است. ساخت مسجدی در کنار ساختمان تئاترشهر که پس از گذشت چند سال از زمان شروع ساخت بنا، همچنان ناتمام مانده و ساخت‌وسازهایی که به گسترش قطار شهری و مترو مربوط می‌شود، تهدیدهایی برای بنای تئاترشهر و این مجسمه‌ها هستند.
حتی شاید خیلی بعید نباشد که تا چندی دیگر، این آثار در شلوغی محوطه تئاترشهر و پارک دانشجو از نگاه عابران محو و برای همیشه به فراموشی سپرده شوند.
از سوی دیگر، وضعیت نامساعد تئاترشهر و فرسوده شدن بخش‌هایی از آن، بحث بازسازی این مجموعه را به‌دنبال داشته است. موضوعی که هنوز عملی نشده و به‌نظر می‌رسد اطراف مجموعه نیز از تبعات آن مصون نخواهد بود.
ظهر روز 25 مهرماه بود که پیشانی سن تالار اصلی تئاترشهر فرو ریخت و دلیل این حادثه، نصب دکور اعلام شد. معاون امور هنری وزیر ارشاد پس از این اتفاق درباره‌ی مشکلات بودجه و بروکراسی اداری بازسازی این آسیب، اظهار کرد: این کار در تئاترشهر باید خیلی پیش‌تر از این‌ها شروع می‌شد. البته در این بین تالار وحدت و موزه هنرهای معاصر هم مشکلات کمتری ندارند.
سرپرست دفتر طرح‌های عمرانی وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی نیز گفت: با توجه به ضرورت بازسازی این مجموعه، مذاکراتی در دولت صورت گرفته تا بودجه‌ای برای این کار تا دو هفته آینده تخصیص داده شود.
تعمیرات و بازسازی تئاترشهر که در چند سالن آن از سال گذشته آغاز شده، هنوز به پایان نرسیده و طولانی شدن آن باعث اعتراض بسیاری از اهالی تئاتر و مدیران هم شده است.
مجسمه‌ای با چند قفل و یک کلید
مجسمه پرویز تناولی بیش از 40 سال است که در کنار ساختمان تئاترشهر نصب شده و یکی از قدیمی‌ترین مجسمه‌هایی است که در این منطقه قرار دارد. این مجسمه به‌خاطر قدمتی که دارد، به یک خاطره‌ی تصویری برای مردمی که هر روز از کنار تئاترشهر و پارک دانشجو عبور می‌کنند، تبدیل شده است. در تن این مجسمه قفل‌هایی تعبیه شده و کلیدی روی دست‌هایش قرار دارد.
مجسمه تناولی به‌دلیل نوع جانمایی و در دسترس بودنش در معرض آسیب و تخریب قرار دارد. اتفاقی که بارها افتاده است و افراد ناشناس و عابران تعدادی از قفل‌های روی تن این مجسمه را کنده‌اند، به صورتی که نمای آن با طرح اولیه‌اش تفاوت‌هایی دارد که به چشم می‌آید. البته این مجسمه چندبار مرمت شده، هرچند درباره نوع این مرمت‌ها نیز انتقادهایی مطرح شده است.
با افزایش ساخت‌وسازها در اطراف تئاترشهر و فرسوده شدن ساختمان و مرمت‌های غیراصولی، این مجسمه بیش از گذشته در معرض آسیب قرار گرفته است.
شهریاری که به سرقت رفت
تازه‌ترین مجسمه‌هایی که در این نقطه از شهر نصب شده‌اند، سه مجسمه به‌صورت نیم‌تنه مربوط به سه چهره‌ی مشهور ایرانی یعنی «محمدحسین شهریار»، «امیرکبیر» و «کمال‌الملک» است. البته اکنون مجسمه‌های «امیرکبیر» اثر علی لوایی و «کمال‌الملک» ساخته فریدون صدیقی در جای خود قرار دارند و مجسمه «شهریار» اثر علی قهاری که در مقابل تئاترشهر در پارک دانشجو نصب شده بود، در جریان سرقت‌های سریالی مجسمه‌ها در بهار سال 1389 دزدیده شد. این مجسمه از جنس برنز بود.
یکی دیگر از مجسمه‌های اطراف مجموعه تئاترشهر «مرد نی‌لبک‌زن» اثر بهمن محصص بود که سال‌ها پیش آن را از محل نصب خود خارج کردند. این مجسمه نیز در سال‌های حضورش در محوطه تئاترشهر به‌دلیل بی‌مهری‌هایی که صورت می‌گرفت بارها آسیب دید.
حریم تئاترشهر باید حفظ شود
سیدمجتبی موسوی - مشاور هنری سازمان زیباسازی شهرداری تهران - در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، درباره‌ی مجسمه‌های دیگری که در پارک دانشجو هستند، اظهار کرد: علاوه بر مجسمه امیرکبیر و کمال‌الملک، مجسمه‌ای هم در مجموعه آب‌نمای پارک دانشجو قرار دارد که کودکانی را در حال بازی نشان می‌دهد و یک کار سنگی اثر هنرمندی ایتالیایی و متعلق به اولین سمپوزیوم مجسمه‌سازی تهران است.
او با بیان این‌که متولی همه این مجسمه‌ها سازمان زیباسازی شهرداری تهران است، گفت: کار آقای تناولی پیش از انقلاب در این مکان نصب شده است. مجسمه «شهریار» اثر علی قهاری هم جزو مجسمه‌های سرقتی به‌شمار می‌رود. مجسمه تناولی که با هماهنگی معمار تئاترشهر (علی سردار افخمی) جانمایی و نصب شده جزیی از کل محوطه و مجموعه به‌شمار می‌رود و جانمایی بسیار خوبی دارد. این مجسمه چند سال پیش مرمت شد.
موسوی همچنین بیان کرد: موارد دیگری که در این محدوده نصب شده‌اند، ارتباط چندانی با تئاترشهر ندارند و بیشتر از محوطه پارک برای جانمایی آن‌ها استفاده شده است. اگر اطراف تئاترشهر و نزدیک آن برای جانمایی مجسمه‌ها کار کارشناسی انجام شود، به‌طور محدود می‌توان در چند نقطه مجسمه‌های خوبی نصب کرد.
او ادامه داد: البته لزوما این نگاه وجود ندارد که هر جای خالی را باید به مجسمه‌ای اختصاص داد. حریم ساختمانی مثل تئاترشهر با توجه به ارزش معماری، قدمت و هویتی که دارد باید حفظ شود.
مشاور هنری سازمان زیباسازی درباره‌ی فعالیت‌های این سازمان برای جلوگیری از آسیب دیدن و تخریب این مجسمه‌ها درپی ساخت‌وسازهای اطراف تئاترشهر، گفت: مواردی در رابطه با کف‌سازی محوطه و کارهایی از این دست بوده که کارشناسان ما مراجعه کرده‌اند تا مجسمه‌ها آسیب نبینند. این در صورتی است که ما حتما در جریان تغییرات و ساخت‌وسازها در اطراف تئاترشهر باشیم و بدانیم که چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است.
تفکر مخربی که اغتشاش بصری می‌آورد
جمشید مرادیان - هنرمند مجسمه‌ساز - نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، به اصول نصب مجسمه‌های شهری در کنار یک بنا اشاره و اظهار کرد: اگر در اطراف مجسمه‌هایی که در نقاطی از شهر نصب می‌شوند، بنایی با ابعاد بزرگتر از مجسمه وجود داشته باشد، اثر را از نظر بصری تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و اصطلاحا مجسمه را می‌بلعد. مجسمه باید جایی نصب شود که مختصصان امر روی فرم و فضا نظارت داشته باشند.
او ادامه داد: متأسفانه ما همه کارهای‌مان در شهرها، دیمی است و کار علمی نمی‌کنیم. برای همین است که بارها باید هزینه کنیم. نصب مجسمه در یک میدان که تناسبی با آن ندارد نه‌تنها زیبایی نیست، بلکه آلودگی بصری و اغتشاش فکری هم ایجاد می‌کند. مجسمه، تعامل فرم، فضا و حجمی است که فضا را معنا می‌کند برای همین باید هم به مجسمه و هم به فضا توجه ویژه‌ای کرد.
این هنرمند همچنین بیان کرد: در پارک دانشجو تعدادی مجسمه در مجموعه آب‌نما وجود دارد که برای آن فضا مناسب هستند. البته تا زمانی که ساخت‌وساز در اطراف تئاترشهر نبود. برخی ساخت‌وسازهایی که در اطراف تئاترشهر انجام شده، با تفکر مخربی است که باعث اغتشاش در فضای بصری آنجا می‌شود.
مرادیان به نصب نیم‌تنه‌هایی از مشاهیر در این مکان اشاره کرد و گفت: از قرن 19 به بعد، نیم‌تنه، تمام‌تنه و ساخت پیکره، کار هنری و زیبایی محسوب نمی‌شود. ممکن است به‌عنوان یادمان از افراد مشهور مجسمه‌هایی ساخته شود، اما این‌گونه مجسمه‌ها محیط را زیبا نمی‌کنند.
این هنرمند درباره‌ی فعالیت‌های زیباسازی در چند سال گذشته نیز اظهار کرد: بخش زیباسازی در این مدت اخیر، یکی از پرکارترین بخش‌های مجسمه‌سازی پایتخت بوده است. از چند سال پیش که نخستین سمپوزیوم مجسمه‌سازی تهران برگزار شد، مجسمه‌سازی در پایتخت رشد خوبی داشته است.
مرادیان به لزوم توجه به وضعیت مجسمه‌های نصب‌شده در شهر، بخصوص در محوطه تئاترشهر نیز اشاره و اضافه کرد: همراه این رشد باید مسائل جانبی هم حل شود و از مجسمه‌ها به خوبی نگهداری کنند. ما به یک باغ مجسمه نیاز داریم تا اگر شهروندان می‌خواهند مجسمه ببینند، به آنجا بروند. خیال باطل است که بخواهیم با نصب هر مجسمه در شهر، به زیبایی برسیم.
گزارش از خبرنگار ایسنا، سمیرا زالپور
انتهای پیام