وزير نفت ايران به‌عنوان يکي از پنج کشور بنيانگذار و مؤسس، دومين كشور دارنده ذخاير نفتي و دومين توليدكننده نفت‌خام اوپك، براساس تصميم اعضاي اين سازمان از ابتداي سال 2011 ميلادي به‌مدت يكسال به‌عنوان رييس كنفرانس در سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك) نقش ايفا خواهد كرد. به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، به‌اين ترتيب سيد مسعود ميركاظمي - وزير نفت ايران در سال آينده ميلادي رييس و حسين الشهرستاني - وزير نفت عراق نايب رييس اوپک خواهند بود. در حال حاضر ويلسون پاستور - وزير نفت اکوادور رييس اوپک و وزير نفت ايران نايب‌رييس هستند. * * مروري بر روند شكل گيري اوپك اوپک در سال 1349شمسي برابر با سپتامبر 1960 ميلادي در بغداد تاسيس شد. تاسيس اوپک زماني مطرح شد که شرکت‌هاي نفتي و خريداران اصلي نفت خاورميانه بدون مشورت با کشورهاي توليد کننده نفت، قيمت نفت را پايين آورده بودند و اين قيمت روند نزولي در پيش گرفته بود. در نتيجه پنج کشور ايران، عربستان، عراق، ونزولا و کويت اين سازمان را پايه‌گذاري کردند و به طور خلاصه هدف اصلي اين کشورها مبارزه با انحصار شرکتهاي نفتي بزرگ و ايجاد وحدت بين کشورهاي صادر کننده نفت بود. * * نگاهي به اركان سازمان كشورهاي صادركننده نفت ساختار سازماني اوپك شامل كنفرانس، هيات عامل (BOG)، كميسيون اقتصادي (ECB) و دبيرخانه است. در بخش مديريتي اين سازمان به‌طور همزمان دبيركل، دبير كنفرانس و دبيرهيات عامل اوپك با وظايف گوناگون نقش ايفا مي‌كنند. به‌طور معمول تصميم‌گيري‌ها در اوپك برمبناي اجماع است؛ يعني بايد همه اعضا نسبت به يك موصوع به توافق برسند تا نسبت به آن تصميم گرفته شود. * * چگونگي انتخاب دبيركل، رييس هيات عامل و رييس كنفرانس در اين رابطه رياست هيات عامل اوپك از ابتدا براساس حروف الفبا و به‌صورت گردشي بوده است كه تاكنون در دو دوره به ايران رسيده كه در اين رابطه رياست هيات عاملي اوپك در سال 2007 نوبت ايران و برعهده كاظم‌پور اردبيلي - نماينده سابق ايران در اوپك بود. درخصوص رياست كنفرانس تا سال 1386 شمسي هرساله رييس اوپك يا براساس اجماع انتخاب مي‌شد يا برحسب اين‌كه نشست در چه كشوري برگزار مي‌شد، وزير نفت آن كشور رياست هيات عامل را برعهده مي‌گرفت. در اين رابطه هر ساله روي انتخاب نايب رييس اجماع مي‌شد كه به‌صورت خودكار سال بعد نايب رييس، به‌عنوان رياست سازمان انتخاب مي‌شد. ولي پس از آن يعني در نشست 145 اوپك (سپتامبر 2007) براي اين‌كه رياست كنفرانس نيز مانند رياست هيات عامل به همه اعضا برسد، قرار شد به صورت گردشي و براساس حروف الفبا باشد. بنابراين در سال 2008 ميلادي شكيب خليل - وزير انرژي الجزاير، در سال 2009 ميلادي خوزه ماريا بوتلهو دي واسكونسلس - وزير نفت آنگولا و در سال 2010 ميلادي ويلسون پاستور - وزير نفت اکوادور رييس دوره‌اي كنفرانس اوپك بودند؛ به‌اين ترتيب به‌طور طبيعي براي سال 2010 ميلادي و براساس حروف الفبا نوبت رياست كنفرانس اوپك به ايران مي‌رسيد. همچنين درمورد دبيركلي در ابتداي تاسيس اوپك فواد روحاني از ايران براي دبير کلي اين سازمان به مدت چهار سال انتخاب و بعد از آن مقرر شد که کشورها بر اساس حروف الفباي انگليسي به دبيرکلي اوپک منصوب شوند و سپس مدت زمان دبير کلي نيز به دو سال تقليل پيدا کرد. بعد از دبير کلي وزير نفت گابن درسال 1983 نوبت ايران بود تا دبير کل شود كه با کارشکني برخي كشورهاي عربي عضو، ايران نتوانست مجددا دبير کل شود. هم‌اكنون نيز تنها پست دبيركلي است كه براساس اجماع تعيين مي‌شود و باوجود پيشنهاد هيات عامل اوپك در زمان رياست ايران در سال 2007 براي تعيين آن براساس حروف الفبا و به‌صورت گردشي، ولي مورد قبول اعضا قرا نگرفت و كشورمان پس از فواد روحاني موفق به كسب دبيركلي نشده است. * * ايران پس از 36 سال رييس كنفرانس اوپك مي‌شود براساس اين گزارش، در سال 1975 و همزمان با حمله يک گروه تروريستي به رهبري کارلوس - تروريست معروف به مقر اوپک با رياست جمشيد آموزگار، ايران رييس كنفرانس اوپك بود. برخي كارشناسان درخصوص دليل تاخير 36 ساله با تاكيد براين‌كه رياست كنفرانس يك سمت مديريتي اداري و بيشتر تشريفاتي بوده و بار سياسي ندارد، معتقدند كه به‌طور معمول وزيران نفت ايران در ادوار مختلف به دلايل مختلف شخصي و كاري چندان تمايلي به انتخاب شدن به عنوان رييس كنفرانس نداشته‌اند و به‌همين دليل درخواستي نداشته‌ايم. طبق تحليل اين كارشناسان، به عبارت ديگر اين فاصله 36 ساله دليلي بر عدم اجماع اعضا روي كانديداي ايراني نيست، بلكه وزيران نفت ايران خودشان نسبت به اين مقوله اقدام نكرده بودند. * * احراز دبير كلي؛ چالش اصلي ولي معمولا مناقشه بر سر پست دبير كلي صورت مي‌گيرد كه براي كشورهاي عضو اهميت بيشتري داشته و تاكنون نيز با اين تحليل از گردشي شدن آن براساس حروف الفبا جلوگيري كرده‌اند كه مبادا بنا به ضرورت دوره‌اي بودن، دبيركلي در اختيار وزيران ضعيف‌تر افتاده و اوپك تضعيف شود! براساس تعاريف موجود در اساسنامه اوپك، كنفرانس معمولاً هر سال دو بار در ماه‌هاي مارس و سپتامبر و در صورت لزوم به‌طور فوق‌العاده تشكيل جلسه مي‌دهد. كار كنفرانس، براساس اتفاق آرا انجام مي‌شود و هر عضو داراي يك رأي است. كنفرانس مسوول تنظيم و تدوين سياست‌ها و خط‌مشي‌هاي كلي سازمان و راه و روش‌هاي آن است. كنفرانس همچنين در مورد تقاضاهاي عضويت در سازمان تصميم مي‌گيرد و گزارش‌ها و پيشنهادات ارائه شده از طرف هيأت عامل در مورد امور سازمان را بررسي مي‌كند. كنفرانس، انتصاب عضو هيأت عامل پيشنهاد شده از طرف هر يك از كشورهاي عضو را تصويب كرده و رئيس اجلاس هيأت عامل و نايب رييس آن را براي يك سال انتخاب مي‌كند. به علاوه، كنفرانس رهنمودهاي لازم را به اعضاي هيأت عامل مي‌دهد تا گزارش‌ها و يا پيشنهادات خود را در خصوص موضوع‌هاي مورد علاقه كنفرانس ارائه كند. كنفرانس همچنين در مورد بودجه سازمان كه از طرف هيأت عامل پيشنهاد و ارائه مي‌شود، تصميم مي‌گيرد. به‌اين ترتيب پس از واگذاري رياست كنفرانس اوپك در سال 2011 ميلادي به ايران، به‌نظر مي‌رسد نوبت به تلاش ايران براي دفاع از حق دبيركلي خود در آينده شده است. اين در حالي است كه از ابتداي سال 2007 عبدالله سالم البدري از ليبي به عنوان دبير كل اوپك انتخاب شده و همچنان در اين سمت مشغول فعاليت است. انتهاي پيام