اگرچه سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك)، درحالي در آستانه 50 سالگي قراردارد كه در ميزان تحقق هدف اصلي آن يعني ايجاد هماهنگي و وحدت در خط مشي‌هاي نفتي كشورهاي عضو و تعيين بهترين شيوه‌ها براي تامين منافع فردي و جمعي آنان اما و اگرهايي وجود دارد، ولي به هرحال اين سازمان با توليد بيش از 29 ميليون بشكه نفت در روز حدود 34 درصد تقاضاي جهاني را تامين مي‌كند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اوپك در 14 سپتامبر 1960 در نشست بغداد، توسط پنج كشور بنيان‌گذار ايران، عراق، كويت، عربستان سعودي و ونزوئلا تأسيس شد.
اين پنج كشور مؤسس اوپك در آن زمان 67 درصد از ذخاير نفت و 36 درصد بازار نفت جهان را در اختيار داشتند. اساسنامه اين سازمان در نشست ژانويه 1961 كنفرانس اوپك در كاراكاس تصويب شد و تأسيس آن طي قطعنامه 6363 سازمان ملل متحد در 6 نوامبر 1962 به ثبت رسيد.
پس از تأسيس اوپك، قطر در سال 1961، اندونزي در محدوده سال‌هاي 1362 تا 2008، ليبي در سال 1962، امارات متحده‌عربي در سال 1967، الجزاير درسال 1969، نيجريه در سال 1971، آنگولا در سال 2007، اكوادور يك‌بار در سال1373 به مدت 19 سال (تا 1392) و بار ديگر در سال 2008 و گابن در محدوده سال‌هاي 1975 تا 1994 به اين سازمان پيوستند.
در اين بين كشوري مانند گابن از اول ژانويه 1995 به عضويت خود در اوپك پايان داد، ولي اكوادور كه عضويت خويش را به درخواست خود از تاريخ 31 دسامبر 1992 معلق كرده بود، دوباره در سال 2007 درخواست عضويت در اوپك داد. اين در خواست در نشست فوق‌العاده اوپك كه در ابوظبي در دسامبر 2007 برگزار شد، مورد بررسي و پذيرش وزيران نفت و انرژي اوپك قرار گرفت.
اندونزي به دليل اين كه در چند سال اخير با كاهش توليد نفت به واردكننده خالص نفت‌خام تبديل شده بود، عضويت خود در اوپك را از ابتداي سال 2009 به حالت تعليق درآورد و در صورت افزايش توليد نفت، در آينده به جمع اوپك اضافه خواهد شد.
اكنون اوپك داراي 12 عضو از قاره آسيا شامل ايران، عراق، كويت، قطر، عربستان و امارات متحده عربي، قاره آفريقا شامل آنگولا، الجزاير، ليبي و نيجريه و قاره آمريكا شامل اكوادور و ونزوئلاست.
به گزارش ايسنا، ساختار سازماني اوپك شامل كنفرانس، هيات عامل (BOG)، كميسيون اقتصادي (ECB) و دبيرخانه است. دبيرخانه اوپك به عنوان تشكيلات ثابت سازماني اوپك است كه در پنج سال اول تأسيس آن در ژنو سوئيس قرار داشت و از اول سپتامبر 1965 به شهر وين اتريش منتقل شد. از ديگر زيرمجموعه‌هاي ساختار سازماني اوپك كميته فرعي وزارتي نظارت بر بازار (MMSC) است كه اين كميته معمولا يك روز قبل از برگزاري نشست كنفرانس اوپك تشكيل مي‌شود. ايران رياست اين كميته را از ابتداي تشكيل (1993) تاكنون بر عهده داشته و كويت، نيجريه و دبيركل اوپك اعضاي آن محسوب مي‌شوند.
* * اما و اگرها درباره عملكرد 50 ساله
درخصوص ارزيابي موفقيت‌ها و ناكامي‌هاي اوپك در نيم قرن گذشته اظهار نظرات موافق و مخالف بسيار است. براي نمونه موافقان با پذيرش اين‌كه هر سازماني نقاط قوت و ضعف دارد، تاكيد مي‌كنند كه در نگاه مقايسه‌اي بين اوپك با ديگر سازمان‌ها به نظر مي‌رسد اوپك يكي از موفق‌ترين سازمان‌هاي بين‌المللي در اين كشورهاست.
اين در حاليست كه مخالفان روند كنوني اوپك با اشاره به اين‌كه هنوز اساسنامه اوپك مربوط به 50 سال پيش است و اين در حالي است كه دنيا چندين بار تغيير كرده، توصيه مي‌كنند كه بهتر است تغييراتي در كاربري‌هاي اين سازمان با توجه به تجربه 50 ساله آن ايجاد شود.
همچنين گفته مي‌شود كه اوپك از كشورهاي در حال توسعه تشكيل شده و ديگر كشورهاي بزرگ صادركننده نفت مانند روسيه عضو آن نيستند كه همواره چالش‌هايي را ايجاد كرده است؛ به‌طوري‌كه در شرايط بحران اقتصادي كه كشورهاي عضو اوپك براي نگه‌داشتن قيمت‌ها در سطح مناسبي سقف توليد خود را كاهش داده يا ثابت نگه مي‌دارند، كشورهاي غير عضو اوپك با توليد بيشتر، نه‌تنها گاهي رسيدن به قيمت‌هاي واقعي را دور از دسترس كرده‌اند، بلكه تامين‌كننده بيشترين افزايش تقاضاي جهاني نفت نيز به شمار مي‌آيند.
بنابراين برخي كارشناسان پيشنهاد كرده‌اند كه باتوجه به وابستگي كشورهاي عضو اوپك به تكنولوژي كشورهاي ديگر كه عمدتا مصرف‌كننده‌ها هستند، بهتر است اوپك تغييراتي در كاربري خود ايجاد كند و با هدف ارتقاي سطح تكنولوژي و دانش كشورهاي عضو در بخش نفت به سازمان كشورهاي اقتصادي و تكنولوژي نفت تغيير نام و كاربري دهد.
به هرحال، اوپك پس از گذشت50 سال همچنان با اهدافي همچون كاهش ريسك تصميم‌هاي اوپك، افزايش توان رقابتي اوپك در مقابل غيراوپك و كاهش رقابت داخل سازمان و تبديل آن به همكاري استراتژي بلندمدت خود را پيگيري مي‌كند كه بايد ديد آيا در نشست‌هايي كه در خلال برنامه‌هاي فرهنگي 50 سالگي مانند برگزاري نمايشگاه 10 روزه از يك سو و اختصاص هر روز آن به يكي از كشورهاي اوپك براي معرفي فرهنگ و سنت‌هاي خود، تصميم متفاوتي براي ادامه فعاليت‌هاي اوپك گرفته خواهد شد؟
انتهاي پيام