در حال حاضر حجم اسکناس در کشور ما بيش از هشت ميليارد قطعه است که اين رقم سرانه گردش اسکناس در ايران نسبت به سرانه متوسط جهاني بالاتر است. يكي از راه‌هايي كه طي يكي دو سال گذشته براي كاهش اين حجم از سوي كارشناسان پيشنهاد شده است حذف چند صفر يا تغيير واحد پول ملي است. تاكنون حداقل دو كشور همسايه تركيه با حذف شش صفر از واحد پولي خود و آذربايجان با تغيير نام واحد پولي چنين اقدامي را عملا انجام داده‌اند.
به گزارش خبرنگار بانك و بيمه خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) پيش از اين پيشنهادهاي متفاوتي درباره تقويت ارزش پول ملي ارائه شده بود که يکي از محورهاي آن بررسي کاهش چند صفر از واحد پول ملي بود.
از سوي ديگر پيشرفت ضعيف و غيرقابل‌قبول روش‌هاي پرداخت الكترونيكي در جريان مبادلات تجاري و اقتصادي زمينه افزايش سرانه اسكناس و حجم پول را فراهم آورده است.
در چند سال گذشته طرح مساله تبديل ريال به تومان و نيز كاهش يك تا چند صفر از اسكناس از سوي نمايندگان مجلس و بسياري از اقتصاددانان مورد توجه قرار گرفته بود و نهايتا براي رسيدن به يك نتيجه كارشناسي در اين زمينه، سال گذشته ستاد ويژه‌اي تشکيل شد تا درباره راه‌هاي تقويت پول ملي كار كارشناسي انجام شود كه مجموعا سه پيشنهاد در اين زمينه مطرح شده كه شامل چاپ اسكناس‌هاي درشت‌تر، قرار گرفتن يك ريال معادل 0.00581 گرم طلا و حذف سه يا چهار صفر از واحد پول ملي كشور بود.
* چاپ اسکناس درشت
برخي چاپ چك‌پول‌هاي 50 و 100 هزار توماني بانك مركزي از حدود يك سال پيش را كه باعث اجراي همين سياست چاپ اسكناس‌هاي درشت عنوان مي‌كنند چون در حال حاضر اين چك‌پو‌ل‌ها عملا در دست مردم كار اسكناس را انجام مي‌دهند.
به هر حال اين راه حل به شيوه‌اي ديگر اجرا شده و به نظر مي‌رسد هم چاپ چك‌پول‌هاي بي‌پشتوانه از سوي بانك‌ها را كنترل كرد و هم مشكلات ناشي از نبود پول درشت را تا حدي برطرف كرد. از سوي ديگر به اعتقاد برخي كارشناسان بانك مركزي عملكرد مناسبي داشته كه به جاي چاپ پول درشت، چك‌پول چاپ كرده چون اين كارشناسان معتقدند چاپ چك‌پول موجب صرفه‌جويي در برخي هزينه‌ها مي‌شود اما درشت‌تر شدن اسكناس‌ها رابطه مستقيمي با نرخ تورم دارد.
استفاده از اسكناس درشت و چك‌پول‌هاي بانك مركزي ضمن ايجاد اثرات رواني ممكن است به طور نسبي در كنترل تورم موثر باشند اما به طوري دائمي تاثيري بر تقويت ارزش پول ملي كشور نخواهد داشت.
* يك ريال معادل 0.00581 گرم طلا
رعايت قانون کنوني پولي بانکي که در ماده يک آن هر يک ريال را معادل 0.00581 گرم طلا مي‌داند که ارزش واقعي آن در محدوده حدود 240 تومان قرار دارد.
به نظر مي‌رسد اين گزينه آنچنان مورد توجه كارشناسان بانك مركزي قرار نگرفته است.
* حذف سه صفر و چهار صفر
بانک مرکزي گويا روش حذف سه صفر از پول ملي را به روش‌هاي ديگر ترجيح داده است. چنانچه پيش از اين قائم‌مقام بانك مركزي حذف تعدادي از صفرهاي اسكناس و احتمالا تغيير واحد پولي و نيز ارتقا سطح بهره‌مندي جامعه از بانكداري الكترونيكي را در ميان‌مدت باعث موجب تقويت ارزش پول ملي دانسته بود.
* موافقان حذف صفرها
موافقان طرح معتقدند در شرايط فعلي اقتصاد كاهش صفر از واحد پولي كشور نسبت به راهكار‌هاي ديگر كنترل نقدينگي و كاهش نرخ تورم ارجحيت دارد زيرا باعث صرفه‌جويي و راحت‌تر شدن مبادلات مي‌شود. با اين حال آن‌ها هم معتقدند اين موضوع ارتباطي با كاهش تورم ندارد.
آن‌ها معتقدند حذف صفرها باعث كاهش حجم اسكناس در دست مردم، كاهش صف پشت گيشه‌ها براي شمارش پول، جمع‌آوري دستگاه پول‌شمار و كاهش هزينه چاپ اسكناس مي‌شود.
همچنين در تبديل پول مردم ديگر احساس نمي‌كنند ارزش پول كشور ما كم است.
* مخالفان حذف صفر
با اين حال اين طرح مخالفاني هم دارد كه معتقدند حذف صفرها به بروز مشكلاتي منجر مي‌شود و حتي سبب مي‌شود كه برخي اسكناس‌هاي ريز و سكه‌هاي مورد استفاده مردم در اين تغييرات، گم و فاقد ارزش شوند.
آن‌ها معتقدند كاهش تعداد صفرهاي اسكناس‌ها با ارزش گذاري پول ملي بي‌ربط است و با اين كار هيچ تغييري در فرآيندهاي اقتصادي ايجاد نمي‌شود و فقط نابساماني به وجود مي‌آيد. اين كار علاوه بر اينكه در جامعه تنش ايجاد مي‌كند، اتفاق اقتصادي خاصي را در پي ندارد و تا مردم خودشان را با اسكناس‌هاي جديد تطبيق دهند جامعه تا حدي متلاطم خواهد شد.
به اعتقاد اين دسته از مخالفان معمولا اين راهكار در كشورهايي استفاده مي‌شود كه تعداد صفرهاي اسكناس‌شان زياد است. اين امر نه تنها در كاهش تورم و تقويت ارزش پول ملي نقشي ندارد بلكه مي‌تواند باعث افزايش تورم نيز شود زيرا ارزش اسكناس را كاهش مي‌دهد.
* تصميم‌گيري
با اين حال محمدرضا فرزين ـ سخنگوي كارگروه طرح تحولات اقتصادي ـ تصميم‌گيري درباره حذف سه صفر از واحد پول ملي را در حيطه اختيارات اين مجموعه مي‌داند و مي‌گويد: اين بحث به بانك مركزي ارجاع شد تا با كار كارشناسي نتيجه را به كارگروه ارائه كند اما نتيجه نهايي مطالعات بانك مركزي به اين كارگروه ارائه نشده است.
وي همچنين از وجود طرحي براي حذف چهار صفر هم خبر مي‌دهد و مي‌افزايد: در اين باره بايد در كارگروه طرح تحول اقتصادي تصميم‌گيري شود.
* نتيجه؛ شايد وقتي ديگر
به هر حال بانك مركزي به نتيجه حذف صفرها از واحد پول ملي رسيده و همان گونه كه محمود بهمني ـ رييس‌كل بانك مركزي ـ اعلام كرده است اين كار قطعي شده اما هنوز زمان اجراي آن مشخص نيست.
به نظر مي‌رسد در اين باره تا حدي بين دولت، بانك مركزي و كارشناسان اجماع وجود دارد. اما با اين حال مسئله مهم زمان اجراي اين كار است كه ظاهرا هنوز فرا نرسيده است چرا كه رييس كل بانك مركزي از توقف موقت طرح حذف سه صفر از پول ملي به دليل كاهش نرخ تورم در كشور خبر مي‌دهد.
بهمني مي‌گويد: «در اين مورد به نتيجه رسيده‌ايم اما فعلا قضيه متوقف است، چون احساس مي‌كنيم كاهش تورم را در پيش داريم و پس از آن مي‌توانيم طرح را اجرا كنيم تا نتيجه مطلوب‌تري بگيريم.»
وي در پاسخ به خبرنگار ايسنا تاكيد مي‌كند: «با كاهش تورم اين مساله لغو نمي‌شود و ما برنامه‌ريزي خود را انجام داده‌ايم و آن را پيگيري مي‌كنيم.»
انتهاي پيام