روز اول ماه شوال، عید فطر عنوان شده است، چرا که در این روز امر خودداری و صیام از خوردن و آشامیدن برداشته شده است و به مؤمنان تجویز شده تا در این روز افطار کنند؛ «فطر» به معنای «خوردن و آشامیدن» است، گفته شده است به معنای « آغاز خوردن و آشامیدن» نیز می‌باشد؛ از این رو اول ماه شوال را «عید فطر» نامیدند.
امام علی(ع) در باب اهمیت این عید فرموده است: «الا و ان هذا الیوم یوم جعله الله لکم عیدا و جعلکم به اهلا فاذکروا الله یذکرکم و ادعوا یستجب لکم؛ هان امروز روزی است که خداوند آن را برای شما عید قرار داده و شما را نیز شایسته‌ی آن ساخت، پس به یاد خدا باشید تا او نیز شما را یاد کند و او را بخوانید تا خواسته‌تان را به اجابت برساند.»
اعمال شب عید فطر
شب عید فطر یکی از شب‌های مبارکی است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن احادیث بسیاری وارد شده است، از جمله در روایت آمده که آن شب کمتر از شب قدر نیست و برای آن چند عمل مستحب است:
غسل کند؛ هنگامی که آفتاب غروب کرد، غسل انجام دهد.
شب‌زنده‌داری کند؛ و به نماز و دعا و استغفار و درخواست از خداوند و شب‌زنده‌داری در مسجد مشغول شود.
پس از نماز مغرب و عشا و نماز صبح و نماز عید بخواند:
اللّٰهُ أَکْبَرُ اللّٰهُ أَکْبَرُ لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَکْبَرُ اللّٰهُ أَکْبَرُ وَ لِلّٰهِ الْحَمْدُ، الْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَیٰ مَا هَدانا، وَلَهُ الشُّکْرُ عَلَیٰ مَا أَوْلانا؛
خدا بزرگ‌تر است، خدا بزرگ‌تر است، معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ‌تر است و خدای را سپاس و سپاس خدای را بر آنچه ما را بدان هدایت کرد و او را شکر بر آنچه به ما ارزانی داشت.
زمانی که نماز مغرب و نافله آن را خواند، دست‌ها را به جانب آسمان بلند کند و بگوید:
یَا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یَا ذَا الْجُودِ، یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ وَ ناصِرَهُ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَحْصَیْتَهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِینٍ؛
ای صاحب نعمت و کرم، ای دارای جود، ای برگزیننده محمّد و ای یاور او، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر من بیامرز هر گناهی که شماره نمودی‌اش و آن پیش تو در کتابی آشکار است.
سپس به سجده رود و در سجده «صد مرتبه» بگوید: «أَتُوبُ إِلَی اللّٰهِ؛ به‌سوی خدا توبه می‌کنم» سپس هر حاجتی که دارد از خدا بخواهد.
امام حسین(ع) را زیارت کند؛ که زیارت امام حسین(ع) فضیلت بسیار دارد.
دو رکعت نماز به جا آورد؛ در رکعت اوّل پس از سوره «حمد»، ۱۰۰۰ مرتبه «توحید» و در رکعت دوم «یک مرتبه» بخواند و پس از سلام سر به سجده گذارد و ۱۰۰ مرتبه بگوید: «أَتُوبُ إِلَی اللّٰهِ؛ به‌سوی خدا می‌پویم»، آنگاه بگوید: یَا ذَا الْمَنِّ وَالْجُودِ، یَا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَافْعَلْ بِی کَذا وَکَذا؛ (بجای «کذاوکذا» حاجات خود را بخواهد)؛
ای دارای نعمت و جود، ای صاحب بخشش و عطا، ای برگزیننده‌ی محمّد (درود خدا بر او و خاندانش)، بر محمّد و خاندانش درود فرست و با من چنین و چنان کن.
در روایت آمده است که حضرت امیرالمؤمنین(ع) این دو رکعت نماز را به این کیفیت به جا می‌آورد، سپس سر از سجده برمی‌داشت و می‌فرمود به‌حق آن خدایی که جانم در دست قدرت اوست، هرکه این نماز را به جا آورد، هر حاجت که از خدا بطلبد به یقین عطا فرماید و اگر به شماره ریگ‌های بیابان گناه داشته باشد، خدا آنها را بیامرزد.
در روایت دیگری به جای «۱۰۰۰ مرتبه» سوره «توحید»، ۱۰۰ مرتبه وارد شده، اما این نماز را باید پس از نماز مغرب و نافله آن به جا آورد.
همچنین شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده است که در آخر شب غسل بجای آر و تا طلوع فجر در جای نماز خود بنشین.
اعمال روز عید فطر
روز اوّل شوال، روز عید فطر است و اعمال آن چند چیز است:
پس از نماز صبح و نماز عید، «تکبیراتی که در شب عید» پس از نماز فریضه خوانده می‌شود را بخواند.
دعای زیر را بعد از نماز صبح بخواند که در برخی رعایت خواندن این دعا بعد از نماز عید فطر سفارش شده است:
اللَّهُمَّ إِنِّی تَوَجَّهْتُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ أَمَامِی وَ عَلِیٍّ مِنْ خَلْفِی وَ عَنْ یَمِینِی وَ أَئِمَّتِی عَنْ یَسَارِی؛
خداوندا، حضرت محمّد-درود و سلام خدا بر او و خاندان او-را از پیشاروی و علیّ را از پشت و دست راست و دیگر امامان را از سمت چپ خود، وسیله قرار داده و به تو توجه می‌کنم.
أَسْتَتِرُ بِهِمْ مِنْ عَذَابِکَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ زُلْفَی لَا أَجِدُ أَحَداً أَقْرَبَ إِلَیْکَ مِنْهُمْ؛
و خود را به واسطه‌ی آنان از عذاب تو می‌پوشانم و به نحو شایسته به درگاه تو نزدیکی می‌جویم و کسی نزدیک‌تر از آنان به درگاهت نمی‌یابم.
فَهُمْ أَئِمَّتِی فَآمِنْ بِهِمْ خَوْفِی مِنْ عِقَابِکَ وَ سَخَطِکَ وَ أَدْخِلْنِی بِرَحْمَتِکَ فِی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ؛
و آنان امامان من هستند، پس بیم من از کیفر و خشم خود را به‌وسیله‌ی آنان ایمنی بخش و به رحمت خود در میان بندگان شایسته‌ات وارد نما.
أَصْبَحْتُ بِاللَّهِ مُؤْمِناً [مُوقِناً] مُخْلِصاً عَلَی دِینِ مُحَمَّدٍ وَ سُنَّتِهِ وَ عَلَی دِینِ عَلِیٍّ وَ سُنَّتِهِ وَ عَلَی دِینِ الْأَوْصِیَاءِ وَ سُنَّتِهِمْ؛
صبح کردم درحالی‌که به خدا ایمان دارم و به او اخلاص می‌ورزم براساس دین و روش حضرت محمّد و آئین و روش علی و جانشینان دیگرش،
آمَنْتُ بِسِرِّهِمْ وَ عَلَانِیَتِهِمْ وَ أَرْغَبُ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی فِیمَا رَغِبَ فِیهِ إِلَیْهِ مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ وَ الْأَوْصِیَاءُ؛
به نهان و آشکار آنان ایمان آوردم و آنچه را که حضرت محمّد و علی و اوصیای دیگر از خداوند متعال خواسته‌اند، می‌خواهم.
وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شَرِّ مَا اسْتَعَاذُوا مِنْهُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ لَا عِزَّهَ وَ لَا مَنَعَهَ وَ لَا سُلْطَانَ إِلَّا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ الْعَزِیزِ الْجَبَّارِ؛
و از شرّ آنچه آنان از آن به خدا پناه بردند، به خدا پناه می‌برم و هیچ دگرگونی و نیرویی جز به خدا به‌وجود نمی‌آید و هیچ سربلندی و بازدارندگی و تسلّط نیست جز برای خداوند یگانه، چیره، سرافراز و باشکوه و متکبّر.
الْمُتَکَبِّرِ (تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ) (وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ)؛
بر خدا توکل نمودم و هرکس بر خدا توکل کند، خدا او را کافی است. به راستی که خدا کار خود را [به آخر] می‌رساند.
اللَّهُمَّ إِنِّی أُرِیدُکَ فَأَرِدْنِی وَ أَطْلُبُ مَا عِنْدَکَ فَیَسِّرْهُ لِی وَ اقْضِ لِی حَوَائِجِی؛
خداوندا، من خواهان توأم پس تو نیز مرا بخواه و آنچه را که نزد تو است می‌طلبم، پس آن را برای من آسان و فراهم کن و خواسته‌هایم را برآور،
فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُ (شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ)؛
زیرا تو خود در کتابت فرموده‌ای و سخن تو حق است که: «ماه رمضان، که قرآن در آن برای هدایت مردم و به عنوان نشانه‌های روشن از هدایت و جداسازی حق از باطل فروفرستاده شده است.»
فَعَظَّمْتَ حُرْمَهَ شَهْرِ رَمَضَانَ بِمَا أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ خَصَصْتَهُ وَ عَظَّمْتَهُ بِتَصْیِیرِکَ فِیهِ لَیْلَهَ الْقَدْرِ؛
و بدین ترتیب، ارزش ماه رمضان را با فروفرستادن قرآن در آن بزرگ داشتی و با قرار دادن شب قدر در آن، آن را ویژه گردانیده و به آن عظمت دادی
فَقُلْتَ (لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ تَنَزَّلُ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ)؛
و فرمودی «شب قدر از هزار ماه برتر است، فرشتگان و روح برای تقدیر همه‌ی امور به اذن پروردگارشان فرود می‌آیند و آن شب تا طلوع سپیده‌دم مایه‌ی ایمنی است.»
اللَّهُمَّ وَ هَذِهِ أَیَّامُ شَهْرِ رَمَضَانَ قَدِ انْقَضَتْ وَ لَیَالِیهِ قَدْ تَصَرَّمَتْ وَ قَدْ صِرْتُ مِنْهُ؛
خداوندا، این روزهای ماه رمضان است که به پایان آمد و شب‌های آنکه سپری گردید.
یَا إِلَهِی إِلَی مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی وَ أَحْصَی لِعَدَدِهِ [بِعَدَدِهِ] مِنْ عَدَدِی؛
و من ای معبود من در رابطه با آن به جایی رسیده‌ام که تو از من آگاه‌تر و شمارنده‌تری.
فَأَسْأَلُکَ یَا إِلَهِی بِمَا سَأَلَکَ بِهِ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ؛
پس ای معبود من، از تو به آنچه بندگان شایسته‌ات درخواست نموده‌اند، می‌خواهم که بر حضرت محمّد و اهل بیت او درود فرستی.
أَنْ تَتَقَبَّلَ [تَقْبَلَ] مِنِّی کُلَّمَا [مَا] تَقَرَّبْتُ بِهِ إِلَیْکَ وَ تَتَفَضَّلَ عَلَیَّ بِتَضْعِیفِ عَمَلِی وَ قَبُولِ تَقَرُّبِی وَ قُرُبَاتِی وَ اسْتِجَابَهِ دُعَائِی؛
و تمام آنچه را که به‌وسیله‌ی آن به درگاهت تقرب جستم، بپذیری و تفضّل نموده و عملم را دوچندان گردانیده و اعمال و عباداتی را که با آنها به تو نزدیکی جستم بپذیری و دعایم را مستجاب گردانی.
وَ هَبْ لِی مِنْکَ عِتْقَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ مُنَّ عَلَیَّ بِالْفَوْزِ بِالْجَنَّهِ وَ الْأَمْنِ یَوْمَ الْخَوْفِ مِنْ کُلِّ فَزَعٍ وَ مِنْ کُلِّ هَوْلٍ أَعْدَدْتَهُ لِیَوْمِ الْقِیَامَهِ؛
و آزادی از آتش جهنّم را به من ارزانی دار و نیز کامیابی به بهشت در روز بیم و ایمنی از همه‌ی هراس‌ها و گرفتاری‌ها را که برای روز قیامت آماده کرده‌ای، به من ارزانی دار.
أَعُوذُ بِحُرْمَهِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ بِحُرْمَهِ نَبِیِّکَ وَ حُرْمَهِ الصَّالِحِینَ أَنْ یَنْصَرِمَ هَذَا الْیَوْمُ؛
به احترام روی اسماً و صفات، یا ذات گرامی و حرمت پیامبرت و احترام شایستگان، به تو پناه می‌برم از این‌که این روز به‌سر آید.
وَ لَکَ قِبَلِی تَبِعَهٌ تُرِیدُ أَنْ تُؤَاخِذَنِی بِهَا أَوْ ذَنْبٌ تُرِیدُ أَنْ تُقَایِسَنِی بِهِ وَ تُشْقِیَنِی وَ تَفْضَحَنِی بِهِ؛
و تو در نزد من پیامد بدی داشته باشی که بخواهی مرا به واسطه‌ی آن کیفر نمایی.
أَوْ خَطِیئَهٌ تُرِیدُ أَنْ تُقَایِسَنِی بِهَا وَ تَقْتَصَّهَا مِنِّی لَمْ تَغْفِرْهَا لِی؛
یا گناهی که نیامرزیده باشی و بخواهی عذابت را به من بچشانی و بدبخت و رسوایم کنی و از من قصاص بکشی.
وَ أَسْأَلُکَ بِحُرْمَهِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ الْفَعَّالِ لِمَا یُرِیدُ الَّذِی یَقُولُ لِلشَّیْءِ کُنْ فَیَکُونُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ؛
و به حرمت روی گرامی تو که هرچه را بخواهی می‌کنی و به هر چیز بگویی موجود شو، موجود می‌شود و معبودی جز تو نیست، از تو می‌خواهم.
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ إِنْ کُنْتَ رَضِیتَ عَنِّی فِی هَذَا الشَّهْرِ أَنْ تَزِیدَنِی فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِی رِضًا؛
خدایا، از تو به حقّ این‌که معبودی جز تو نیست می‌خواهم که اگر در این ماه از من خرسند گشته‌ای، در مقدار باقی‌مانده از عمرم به خشنودی خود بیفزایی.
فَإِنْ [وَ إِنْ] کُنْتَ لَمْ تَرْضَ عَنِّی فِی هَذَا الشَّهْرِ فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّی السَّاعَهَ السَّاعَهَ السَّاعَهَ؛
و اگر در این ماه از ما خشنود نگردیده‌ای، از هم‌اکنون و همین لحظه و همین لحظه و مین لحظه از من خرسند شو.
وَ اجْعَلْنِی فِی هَذِهِ السَّاعَهِ وَ فِی هَذَا الْمَجْلِسِ مِنْ عُتَقَائِکَ مِنَ النَّارِ؛
و در این لحظه و در این مجلس مرا از آزادشدگان
وَ طُلَقَائِکَ مِنْ جَهَنَّمَ وَ سُعَدَاءِ خَلْقِکَ بِمَغْفِرَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ؛
و رهاشدگان از آتش جهنّم و مردمان نیکبخت قرار ده. به آمرزش و رحمتت ای مهربان‌ترین مهربانان.
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحُرْمَهِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ تَجْعَلَ شَهْرِی هَذَا خَیْرَ شَهْرِ رَمَضَانٍ عَبَدْتُکَ فِیهِ؛
خدایا، به حرمت روی با کرامتت از تو می‌خواهم که این ماه رمضان ما را بهترین ماه رمضانی که تو را در آن پرستیده‌ایم.
وَ صُمْتُهُ لَکَ وَ تَقَرَّبْتُ بِهِ إِلَیْکَ مُنْذُ أَسْکَنْتَنِی فِیهِ؛
و برای تو روزه داشته‌ایم و به درگاه تو نزدیکی جسته‌ایم، از زمانی که ما را در این جهان ساکن گردانیده‌ای.
أَعْظَمَهُ أَجْراً وَ أَتَمَّهُ نِعْمَهً وَ أَعَمَّهُ عَافِیَهً وَ أَوْسَعَهُ رِزْقاً وَ أَفْضَلَهُ عِتْقَا مِنَ النَّارِ؛
و بزرگترین ماه رمضان از لحاظ پاداش و پرنعمت‌ترین و فراگیرترین از نظر عافیت و گسترده‌ترین از جهت روزی و برترین ماه رمضان از لحاظ آزادی از آتش جهنّم.
وَ أَوْجَبَهُ رَحْمَهً وَ أَعْظَمَهُ مَغْفِرَهً وَ أَکْمَلَهُ رِضْوَاناً وَ أَقْرَبَهُ إِلَی مَا تُحِبُّ وَ تَرْضَی؛
و پررحمت‌ترین و پرآمرزش‌ترین و کامل‌ترین ماه رمضان از نظر خشنودی و نزدیک‌ترین آنها به آنچه دوست داری و می‌پسندی، بگردان.
اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ شَهْرِ رَمَضَانٍ صُمْتُهُ لَکَ وَ ارْزُقْنِی الْعَوْدَ ثُمَّ الْعَوْدَ حَتَّی تَرْضَی وَ بَعْدَ الرِّضَا؛
خدایا، این ماه رمضان را آخرین ماه رمضانی که برای تو روزه داشتم مگردان و بازگشت مکرّر به آن را روزی‌ام کن تا این‌که خشنود گردی و حتی بعد از خشنودی‌ات.
وَ حَتَّی تُخْرِجَنِی مِنَ الدُّنْیَا سَالِماً وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ وَ أَنَا لَکَ مَرْضِیٌّ؛
و نیز تا این‌که مرا به‌صورت سالم از دنیا بیرون بری، درحالی‌که تو از من خشنودی گردی و من مورد پسند توأم.
اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ؛
خداوندا، جزو امور قطعی که هیچ تغییر و تبدیلی در آن راه ندارد، به‌صورت سرنوشت حتمی مقرّر و مقدّر بدار.
أَنْ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ تُثِیبُ [تنبت] وَ تُسَمِّی وَ تَقْضِی لَهُ وَ تَزِیدُ وَ تُحِبُّ لَهُ وَ تَرْضَی؛
که [مرا از کسانی قرار ده که پاداش می‌دهی استوار می‌داری و به نام، مشخّص می‌کنی و حاجت آنان را برآورده و افزون می‌کنی و دوست می‌داری و می‌پسندی.
وَ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی هَذَا الْعَامِ وَ فِی کُلِّ عَامٍ؛
و در این سال و همه‌ی سال‌ها، نام مرا جزو حاجیان خانه‌ی محترمت بنویسی،
الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ الْمُتَقَبَّلِ عَنْهُمْ مَنَاسِکُهُمُ الْمُعَافَیْنَ [المعانین] عَلَی أَسْفَارِهِمُ؛
حاجیانی که حجّشان نیک و کوشش و عملشان ستوده و گناهانشان آمرزیده و عباداتشان پذیرفته است و در سفرها آسیبی نمی‌بینند [یاری می‌شوند] و بر عبادت‌هایشان روی آورده‌اند.
الْمُقْبِلِینَ عَلَی نُسُکِهِمُ الْمَحْفُوظِینَ فِی أَنْفُسِهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ وَ ذَرَارِیهِمْ وَ کُلِّ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیْهِمْ؛
و در رابطه با جان و مال و فرزندان خود و تمام آنچه بر آنان ارزانی داشته‌ای، محفوظ می‌داری.
اللَّهُمَّ اقْلِبْنِی مِنْ مَجْلِسِی هَذَا فِی شَهْرِی هَذَا فِی یَوْمِی هَذَا فِی سَاعَتِی هَذِهِ مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجَاباً لِی مَغْفُوراً ذَنْبِی؛
خدایا، مرا از این مجلس و در این ماه و در این روز و در این لحظه به حالی برگردان که کامیاب و رستگار گردید و دعایم مستجاب و گناهم آمرزیده شود.
مُعَافاً مِنَ النَّارِ وَ مُعْتَقاً مِنْهَا عِتْقاً لَا رِقَّ بَعْدَهُ أَبَداً وَ لَا رَهْبَهَ یَا رَبَّ الْأَرْبَابِ؛
و از گزند آتش جهنّم ایمن و از آن آزاد گردم، آزادیی که بعد از آن هرگز بردگی و بیمی نیست، ای پروردگارپروردگاران.
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ فِیمَا شِئْتَ وَ أَرَدْتَ وَ قَضَیْتَ وَ قَدَّرْتَ وَ حَتَمْتَ وَ أَنْفَذْتَ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی؛
خدایا، از تو می‌خواهم که جزو مشیّت و اراده و قضا و قدر و سرنوشت حتمی و قطعی خود، عمر مرا طولانی قرار داده.
وَ أَنْ تَنْسَأَنِی فِی أَجَلِی وَ أَنْ تُقَوِّیَ ضَعْفِی وَ أَنْ تُغْنِیَ فَقْرِی؛
و سرآمد عمرم را به تأخیر بیندازی و ناتوانی‌ام را نیرو بخشی و نیازمندی‌ام را به بی‌نیازی مبدّل کنی.
وَ أَنْ تَجْبُرَ فَاقَتِی وَ أَنْ تَرْحَمَ مَسْکَنَتِی وَ أَنْ تُعِزَّ ذُلِّی وَ أَنْ تَرْفَعَ ضَعَتِی؛
و ناداری‌ام را جبران کنی و بر بیچارگی‌ام رحم آوری و خواری‌ام را عزّت بخشی و فرومایگی را به سربلندی.
وَ أَنْ تُغْنِیَ عَائِلَتِی وَ أَنْ تُؤْنِسَ وَحْشَتِی وَ أَنْ تُکْثِرَ قِلَّتِی وَ أَنْ تُدِرَّ رِزْقِی فِی عَافِیَهٍ وَ یُسْرٍ وَ خَفْضٍ؛
و ناداری‌ام را به بی‌نیازی و وحشتم را به انس و اندکی‌ام را به بسیاری مبدل کن و روزی‌ام را با عافیت و آسانی و فراخی و آرامش، فراوان کن.
وَ أَنْ تَکْفِیَنِی مَا أَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ لَا تَکِلَنِی إِلَی نَفْسِی فَأَعْجِزَ عَنْهَا وَ لَا إِلَی النَّاسِ فَیَرْفُضُونِی؛
و در رابطه با امور دنیا و آخرت که مورد اهتمام من است کفایتم کن و مرا به خویشتن وامگذار تا مبادا از [تدبیر] آن دربمانم و نیز به مردم وامگذار تا مبادا مرا رها کنند.
وَ أَنْ تُعَافِیَنِی فِی دِینِی وَ بَدَنِی وَ جَسَدِی وَ رُوحِی وَ وُلْدِی وَ أَهْلِی وَ أَهْلِ مَوَدَّتِی وَ إِخْوَانِی؛
و در رابطه دین و تن و جسد و روح و فرزندان و خانواده و دوستان و برادران و همسایگانم-اعمّ از مردان و زنان مؤمن.
وَ جِیرَانِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ؛
و مردان و زنان مسلمان و زندگان و مردگان-عافیت بخش.
وَ أَنْ تَمُنَّ عَلَیَّ بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ مَا أَبْقَیْتَنِی؛
و ایمنی و ایمان را تا زمانی که پاینده‌ام داشته‌ای، به من ارزانی داری.
فَإِنَّکَ وَلِیِّی وَ مَوْلَایَ وَ ثِقَتِی وَ رَجَائِی وَ مَعْدِنُ مَسْأَلَتِی وَ مَوْضِعُ شَکْوَایَ وَ مُنْتَهَی رَغْبَتِی؛
زیرا تو سرپرست و مولی و مورد اعتماد و امید و معدن درخواست و جایگاه گله و منتهای خواهش من هستی،
فَلَا تُخَیِّبْنِی فِی رَجَائِی یَا سَیِّدِی وَ مَوْلَایَ وَ لَا تُبْطِلْ طَمَعِی وَ رَجَائِی؛
پس ای سرور و مولای من، مرا در رابطه با امیدم نومید مکن و آزمندی و امیدم را برآور؛
فَقَدْ تَوَجَّهْتُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قَدَّمْتُهُمْ إِلَیْکَ أَمَامِی وَ أَمَامَ حَاجَتِی وَ طَلِبَتِی وَ تَضَرُّعِی وَ مَسْأَلَتِی؛
زیرا من به‌وسیله‌ی محمّد و آل محمّد به تو روی آورده‌ام و آنان را پیشاپیش خود و حاجت و خواسته و تضرّع و درخواستم مقدم داشته‌ام.
وَ اجْعَلْنِی [فَاجْعَلْنِی ] بِهِمْ (وَجِیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ )[۵] فَإِنَّکَ مَنَنْتَ عَلَیَّ بِمَعْرِفَتِهِمْ؛
و پس مرا به واسطه‌ی آنان در دنیا و آخرت آبرومند و از مقربان درگاهت قرار ده. که تو [شناخت] آنان را به من ارزانی داشته‌ای،
[بِهِمْ] فَاخْتِمْ لِی بِهِمُ السَّعَادَهَ [بِالسَّعَادَهِ] إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛
پس به واسطه‌ی آنان پایان کار مرا نیز به نیکبختی ختم کن، به راستی که تو بر هر چیز توانایی.
مَنَنْتَ عَلَیَّ بِهِمْ فَاخْتِمْ لِی بِالسَّعَادَهِ وَ الْأَمْنِ وَ السَّلَامَهِ وَ الْإِیمَانِ وَ الْمَغْفِرَهِ وَ الرِّضْوَانِ وَ السَّعَادَهِ وَ الْحِفْظِ؛
تو که آنان را به من ارزانی داشته‌ای، پایان کار مرا به نیکبختی و ایمنی و سلامت و ایمان و آمرزش و خشنودی و فرخندگی و نگاه‌داری خود، ختم کن.
یَا اللَّهُ أَنْتَ لِکُلِّ حَاجَهٍ لَنَا فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عَافِنَا؛
ای خدا، تو عهده‌دار همه‌ی خواسته‌های مایی، پس بر محمّد و خاندان او درود فرست و ما را عافیت بخش.
وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیْنَا أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ لَا طَاقَهَ لَنَا بِهِ وَ اکْفِنَا کُلَّ أَمْرٍ مِنْ أَمْرِ [أُمُورِ] الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ؛
و هیچ‌یک از آفریده‌هایت را که توانایی تسلّط او بر خود را نداریم، بر ما مسلّط مکن و در تمام امور دنیا و آخرت ما را کفایت کن، ای شکوهمند و بزرگوار،
صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَرَحَّمْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلِّمْ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ؛
بر محمّد و آل محمّد درود فرست و بر محمّد و آل محمّد رحمت ورز و بر محمّد و آل محمّد سلام فرست،
کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ رَحِمْتَ [وَ تَرَحَّمْتَ ] وَ سَلَّمْتَ وَ تَحَنَّنْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِید؛
همانند برترین درود و برکت و رحمت و سلام و مهربانی که بر حضرت ابراهیم و خاندان او فرستادی، به راستی که تو ستوده و بلندپایه‌ای.
زکات فطر خود را پیش از نماز عید کنار گذارد به شرحی که در کتاب‌های فقهی آمده است؛ بدان که زکات فطر، واجب مؤکد و شرط قبولی روزه ماه رمضان و سبب حفظ انسان تا سال آینده است و حق‌تعالی در این آیه شریفه: ﴿قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکّٰی وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلّٰی﴾ زکات را مقدّم بر نماز ذکر فرموده است.
انجام غسل روز عید؛ که زمان آن بعد از طلوع فجر تا زمان به جا آوردن نماز عید است. در هنگام غسل بگوید:
اللّٰهُمَّ إِیماناً بِکَ وَتَصْدِیقاً بِکِتابِکَ وَاتِّباعَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ؛
خدایا، تنها برای ایمان به تو و تصدیق به کتاب تو و پیروی از روش پیامبر تو، محمّد درود خدا بر او و خاندانش باد.
آنگاه «بسم اللّٰه» گفته و و پس از غسل بگوید:
اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ کَفَّارَةً لِذُنُوبِی وَ طَهِّرْ دِینِی، اللّٰهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الدَّنَسَ؛
خدایا، این غسل را کفاره گناهانم قرار ده و دینم را پاک کن، خدایا، هر آلودگی را از من برطرف فرما.
برای اقامه نماز عید لباس نیکو پوشیده و از عطر استفاده کند.
افطار کردن پیش از نماز عید؛ در اول روز و بهتر آن است که با خرما یا شیرینی باشد و شیخ مفید فرمود که خوردن مقدار کمی از تربت سیدالشهدا که از هر دردی شفاست، مستحب است.
چون برای رفتن به نماز عید آماده شد، بیرون نرود مگر پس از طلوع آفتاب و بخواند دعاهایی را که سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» نقل کرده از جمله ابوحمزه ثمالی از امام باقر(ع) روایت کرده است که هنگامی‌که برای نماز عید فطر و قربان و جمعه آماده بیرون رفتن شدی، این دعا را بخوان:
اللّٰهُمَّ مَنْ تَهَیَّأَ فِی هٰذَا الْیَوْمِ أَوْ تَعَبَّأَ أَوْ أَعَدَّ وَاسْتَعَدَّ لِوِفادَةٍ إِلیٰ مَخْلُوقٍ رَجاءَ رِفْدِهِ وَنَوافِلِهِ وَفَواضِلِهِ وَعَطایَاهُ فَإِنَّ إِلَیْکَ یَا سَیِّدِی تَهْیِئَتِی وَتَعْبِئَتِی وَ إِعْدادِی وَاسْتِعْدادِی رَجاءَ رِفْدِکَ وَجَوائِزِکَ وَنَوافِلِکَ وَفَواضِلِکَ وَفَضائِلِکَ وَعَطایاکَ، وَقَدْ غَدَوْتُ إِلیٰ عِیدٍ مِنْ أَعْیادِ أُمَّةِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَیْهِ وَعَلَیٰ آلِهِ، وَلَمْ أَفِدْ إِلَیْکَ الْیَوْمَ بِعَمَلٍ صالِحٍ أَثِقُ بِهِ قَدَّمْتُهُ، وَلَا تَوَجَّهْتُ بِمَخْلُوقٍ أَمَّلْتُهُ، وَلٰکِنْ أَتَیْتُکَ خاضِعاً مُقِرّاً بِذُنُوبِی وَ إِساءَتِی إِلیٰ نَفْسِی، فَیا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ اغْفِرْ لِیَ الْعَظِیمَ مِنْ ذُنُوبِی، فَإِنَّهُ لَایَغْفِرُ الذُّنُوبَ الْعِظامَ إِلّا أَنْتَ، یَا لَاإِلٰهَ إِلّا أَنْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ؛
خدایا، هرکس در این روز آماده شد یا نیت کرد یا مهیا و مستعد شد، برای ورود به درگاه یکی از بندگانت به امید جایزه‌ها و صله‌ها و بهره‌ها و عطاها، ولی ای آقای من آماده شدن و قصد کردن و مهیا و مستعد شدن من تنها به‌جانب توست به امید جایزه‌ها و صله‌ها و بهره‌ها و عطاهایت، اینک صبح کردم در عیدی از اعیاد امت پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش)، درحالی‌که به عمل صالحی که به آن اطمینان کنم و آن را پیش آورده باشم بر تو وارد نشدم و به مخلوقی که آرزومندش باشم رو نکردم، بلکه در حال فروتنی تنها به‌جانب تو آمده‌ام و به گناه و بدی نسبت به خویش اعتراف دارم، پس ای بزرگ، ای بزرگ، ای بزرگ، گناهان بزرگم را بیامرز که گناهان بزرگ را جز تو نیامرزد، ای که معبودی جز تو نیست، ای مهربان‌ترین مهربانان.
نماز عید را بخواند؛ خواندن نماز عید است و آن دو رکعت است:
در رکعت اول سوره‌های «حمد» و «اعلی» و پس از سوره «حمد» و «اعلی»، «پنج تکبیر» بگوید و بعد از هر تکبیری دست به قنوت بردارد و بگوید:
اللّٰهُمَّ أَهْلَ الْکِبْرِیاءِ وَالْعَظَمَةِ، وَأَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ، وَأَهْلَ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَةِ، وَأَهْلَ التَّقْویٰ وَالْمَغْفِرَةِ، أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هٰذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً، وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ ذُخْراً وشَرَفاً وَمَزِیداً أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تُدْخِلَنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ أجْمَعِین. اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا سَأَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصَّالِحُونَ، وَأَعُوذُ بِکَ فِیهِ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبادُکَ الصَّالِحُونَ؛
خدایا، ای اهل بزرگی و عظمت و ای اهل جود و سلطنت و اهل گذشت و رحمت و اهل تقوا و مغفرت، از تو درخواست می‌کنم به‌حق این روز که برای مسلمانان عید قرار دادی و برای محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) ذخیره و فزونی در شرف که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و مرا در هر خیری که محمّد و خاندان محمّد را وارد نمودی وارد کنی و از هر شرّی که محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) را بیرون آوردی مرا بیرون آوری، خدایا از تو درخواست می‌کنم، بهترین چیزی که بندگان شایسته‌ات درخواست کردند و به تو پناه می‌آورم از آنچه بندگان شایسته‌ات به تو پناه بردند.
پس از «تکبیر ششم» را بگوید و به رکوع رود و پس از رکوع و سجود برای رکعت دوم قیام کند و پس از سوره «حمد»، سوره «شمس» را بخواند، سپس «چهار تکبیر» بگوید و پس از هر تکبیری دست به قنوت بردارد و همان دعا را بخواند؛ چون فارغ شد «پنجمین تکبیر» را گفته و به رکوع رود و نماز را به پایان برساند و پس از سلام تسبیح حضرت زهرا را بجا آورد.
پس از نماز عید، دعاهای بسیاری وارد شده است که شاید بهترین آنها، «دعای چهل و ششم» صحیفه کامله سجادیه باشد.
مستحب است نماز عید زیر آسمان و روی زمین بدون فرش واقع شود و از جایگاه نماز، از غیر آن راهی که به نماز آمده بود بازگردد و برای قبول شدن اعمال برای برادران دینی خود دعا کند.
همچنین توصیه شده است، حضرت سید الشهدا(ع) را زیارت کند و دعای ندبه را بخواند.
سید ابن طاووس فرموده است چون از دعا فارغ شود، به سجده رود و بگوید:
أَعُوذُ بِکَ مِنْ نارٍ حَرُّها لَایُطْفَأ، وَجَدِیدُها لَایَبْلیٰ، وَعَطْشانُها لَایَُرْویٰ؛
به تو پناه می‌آورم از آتشی که حرارتش خاموش نمی‌شود و تازه‌اش کهنه نمی‌گردد و تشنه‌اش سیراب نمی‌شود.
پس گونه راست را بر زمین گذارد و بگوید:
إِلٰهِی لَاتُقَلِّبْ وَجْهِی فِی النَّارِ بَعْدَ سُجُودِی وَتَعْفِیرِی لَکَ بِغَیْرِ مَنٍّ مِنِّی عَلَیْکَ بَلْ لَکَ الْمَنُّ عَلَیَّ؛
خدایا، رخسارم را پس از سجده و به خاک مالیدن آن برای تو در آتش زیرورو مکن که من در این کار بر تو منّت ندارم، بلکه تنها تو را بر من منّت است.
سپس گونه چپ را بر زمین گذارد و بگوید:
ارْحَمْ مَنْ أَساءَ وَاقْتَرَفَ وَاسْتَکانَ وَاعْتَرَفَ؛
رحم کن بر کسی که بد کرده و مرتکب گناه شده و بیچاره گشته و اعتراف نموده است.
آنگاه به حال سجده برگردد و بگوید:
إِنْ کُنْتُ بِئْسَ الْعَبْدُ فَأَنْتَ نِعْمَ الرَّبُّ، عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ یَا کَرِیمُ؛
اگر من بنده بدی بودم، تو پروردگار خوبی هستی، گناه از بنده‌ات بزرگ شده، شایسته است گذشت از جانب تو نیکو باشد ای کریم.
سپس ۱۰۰ مرتبه بگوید: الْعَفْوَ الْعَفْوَ، ببخش، ببخش
آنگاه سید فرموده است:
وَلاٰ تَقْطَعْ یَوْمَکَ هٰذٰا بِالْلَّعْبِ وَالْإِهْمٰالِ وَأَنْتَ لاٰ تَعْلَمُ أَمَرْدُودٌ أَمْ مَقْبُولُ الْأَعْمٰالِ، فَإِنْ رَجَوْتَ الْقَبُولَ فَقٰابِلْ ذٰلِکَ بِالشُّکْرِ الْجَمِیلِ، وَإِنْ خِفْتَ الرَّدّ فَکُنْ أَسِیرَ الْحُزْنِ الطَّوِیلِ؛
امروزت را به بازی و اهمال کاری سپری مکن، درحالی‌که نمی‌دانی، آیا از نظر اعمال مردودی، یا پذیرفته؟ اگر امید پذیرفته‌شدن داری، آن را با سپاس زیبا تلافی کن و اگر از مردودشدن در هراسی، پس دچار اندوه طولانی باش.
منبع:
مفاتیح الجنان
انتهای پیام