همزمان با بیستمین سالگرد درگذشت «دکتر محمد جعفر محجوب»، مراسم گرامیداشت این پژوهشگر فرهنگ و زبان ادبیات فارسی برگزار شد.
به گزارش ایسنا، براساس گزارش رسیده در ابتدای این مراسم که عصر دوشنبه (دوازدهم بهمن) برگزار شد، علی دهباشی بخشی از سخنان دکتر محجوب را به این شرح خواند: "ما اولا کی هستیم که پیام داشته باشیم. ثانیا چه پیامی! مردم دنبال کار و زندگی‌شان هستند. بنده چه بگویم؟ ما اینجا هستیم، هیچ منتی هم بر سر کسی نداریم. یک چیزهایی یاد گرفته‌ایم، تازه منت‌پذیرِ آن بزرگانی هستیم که این‌ها را به ما یاد داده‌اند. سعی می‌کنیم تا آنجا که ممکن است این‌ها را به دیگران منتقل کنیم و وام به گردن خودمان نگیریم و من امیدوارم که هموطنان در داخل کشور و ایرانیان خارج کشور هیچگاه ایرانی بودنِ خود را فراموش نکنند. این حرف به معنای آن نیست که می‌شود ایرانی بودن را فراموش کرد. نخیر، نمی‌شود! حتی بابت نمی‌دانم تخمه ژاپنی و آش رشته هم که شده، فراموش نمی‌شود. ما ایرانی زاده شدیم و هر جا که باشیم ایرانی هستیم.
در ادامه دکتر محمد اسلامی ندوشن، با یادی از دوران جوانی خود و محمدجعفر محجوب گفت: یاد می‌آورم معاشرت‌های متوالی و پی در پی با چند دوست که حداقل هفته‌ای یک‌بار همدیگر را می‌دیدیم. از آن جمله مرتضی کیوان، محمد جعفر محجوب، بنده و ناصر نظمی و چند نفر دیگر که واقعا یک دوران خوبی بود. دورانی که ما فکر می‌کردیم ایران خود را بازیافته و به آزادی رسیده و باید قدر بدانند و به هر صورت گذشت. معاشرت‌های متوالی که با مرحوم محمد جعفر محجوب داشتیم. همیشه ایشان خوش سخن و مجلس را به دست می‌گرفت و حافظه بسیار قوی که بخصوص با این حافظه مقدار زیادی شعر از حفظ داشت. از جمله حافظ. به عنوان حافظ شناس و شیفته حافظ در هر مجلسی که بودیم، غزلی از حفظ می‌خواند. با آن حافظه خاص و صدای آرام و خوش. این بود که مصاحبت‌های طولانی من به یاد دارم گردش‌های متوالی و یاد از آینده که تصور می‌کردیم آینده از آن ما خواهد بود. آینده درخشانی خواهد بود، همراه با آزادی و قدرشناسی و ذخایر فرهنگی کشور، همراه با جدی بودن. گذشت آن دوران و سپری شد مثل همه کسانی که روی آینده حساب می‌کنند و حساب‌شان کاملا درست درنمی‌آید، اما همیشه امید برقرار است. امید، گران‌بهاترین عطیه‌ای است که شامل حال بشر می‌شود و اگر نمی‌شود با واقعیت کنار آمد، با امید همیشه می‌شود.
اسلامی ندوشن سپس سخنانی درباره دوران کودکی محمد جعفر محجوب بیان کرد و در ادامه ایرج پارسی‌نژاد به بیان خاطرات خود با محمد جعفر محجوب پرداخت و سخنرانی خود را با عنوان «با یاد آن راوی شیرین گفتار» چنین ادامه داد: بیست سالی است که آن راویِ شکرشکن از گفتار بازمانده است. اما من هنوز باور نمی‌کنم. انگار که او هنوز آنجا نشسته و دارد از فردوسی و شاهنامه می‌گوید، از سعدی و حافظ شیراز، از فخرالدین اسعد و ویس و رامین، از جوانمردان و عیاران، از عبید و ایرج و دیگر و دیگران. شنیدن غزل‌های سعدی و حافظ و قصیده‌های بهار حتی بیت‌های سست و مضحک مجرم قزوینی به روایت او دلنشین است.
او ادامه داد: راست است که فضل محجوب در شناختن و شناساندن داستان‌های عامیانه فارسی و آیین‌ها و سنت‌های ایرانی بود، اما به گمان من هنر ممتاز آن استاد روایت آثار ادبیات ایرانی به زبانی بود که همگان، از خاص و عام، از آن لذت می‌بردند و بهره می‌گرفتند.
او با اشاره به بیان گرم و ساده و روشن که او را دوست‌داشتنی‌ترین معلم زبان و ادب فارسی و محبوب همگان در ایران و جهان کرده بود، درعین حال گفت:با این همه آن استاد عزیز با آن همه دانش و فضل و کمال هیچگونه ادعایی ندارد: «اینجا وقتی آدم این اوستاهای فرنگی را می‌بیند، واقعاً از این که اسم خود را «استاد» بگذارد خجالت می‌کشد. بنده که در حقیقت می‌بینم استاد حمامم نه استاد دانشگاه! ...
پارسی نژاد در ادامه برخی از نامه‌های محجبوب در دوره‌های مختلف زندگی را خواند.
همچنین نصرالله پورجوادی درباره بخش از مطالعات دکتر محجوب در زمینه تصوف گفت: «منطق‌الطیر» و «بوستان» و «طرائق‌الحقایق» و « فتوت‌نامه سلطانی و ... از کارهای ارزنده دکتر محجوب هستند.
او سپس با ارائه توضیحاتی درباره این آثار گفت: هر کسی بخواهد هر کاری در رابطه با تاریخ تصوف و جوانمردی و فتوت انجام دهد، به نظر من بی‌نیاز از کاری که محمد جعفر محجوب انجام داده نیست.
سپس دکتر ژاله آموزگار، متن بیست سال پیش خود را بر کتاب «آفرین فردوسی» اثر محمد جعفر محجوب خواند که در بخشی از آن آمده بود: قلم نویسنده، استادانه، روان و شیرین می‌لغزد و مطالب در‌خور فهم همگان عرضه می‌شود. در آغاز هر بخش، همچون درآمدی بر داستان، در کلیات مطالب بحث می‌گردد و سپس داستان آغاز می‌شود. مهارت نویسنده دانشمند این نوشته‌ها این بوده است که در داستان‌های نقل شده هنر فردوسی را نمایان‌تر کند، صحنه‌های زیبا را برجسته‌تر جلوه دهد و بر شیرینی داستان‌ها بیفزاید و در میان نثر، جای جای از شعر یاری گیرد و بارقه‌ای از فرهنگ غنی و پربار ایران زمین را در هر صفحه آن آشکار سازد.»
از سخنرانان میهمان این نشست دکتر محمد جعفر یاحقی بود که در سخنانی، مردمی بودن و بی‌تعلقی نسبت به مسائل را از ویژگی‌های محمد جعفر محجوب دانست.
سخنران دیگر علی بلوک‌باشی بود که درباره سابقه شاگردی خود در مکتب دکتر محجوب سخن گفت و او را ادیبی سخندان و سخندانی ادیب توصیف کرد و گفت: «من شاگرد محجوب بودم. محجوب دانش‌مردی لوتی بود و فضایل لوتی‌ها را داشت و همانطور که مهدوی دامغانی از این مسأله عامیانه استفاده کرده که ملا شدن چه آسان، آدم شدن چه مشکل! محجوب آدم به معنای انسان با فضائل انسانی بود و خوی و خصایل لوتی‌های جوانمرد را داشت.
او ادامه داد: محجوب پرورده فرهنگ مردم و عاشق مردم و مردم کوچه بازار بود. او همچون صادق هدایت هم با دانش نوین فولکلور که در غرب پایه گرفت و هم با نگاه غربیان به این دانش آشنا بود و از طرفی خود یکی از اسوه‌های ادبیات کهن ما بود و سلطه داشت و از هردوی این‌ها در کارهایش بهره می‌گرفت و من می‌توانم با قطعیت بگویم که واقعا محجوب شهسوار یکه‌تاز میدان فرهنگ عامه ایران بود.
او افزود: محجوب نخستین کسی بود که ادب عوام را از محیط توده مردم به دانشگاه برد و این زمانی بود که در سال 1343 دانشکده هنرهای دراماتیک تأسیس شد.
در بخش دیگری از مراسم، دکتر عسکر موسوی کابلی به خصیصه انسان‌شناسی دکتر محجوب در جامعه و ارتباطاطش پرداخت.
سپس دکتر حسن ذوالفقاری، پژوهشگر ادبیات عامه و استاد دانشگاه تربیت مدرس، درباره آثار و ویژگی آثار و اخلاق استاد محمد جعفر محجوب سخن گفت. وی ضمن اشاره به زندگی و کارنامه ادبی استاد، به 24 کتاب تألیف، تحقیق، تصحیح و ترجمه و 150 مقاله وی اشاره کرد و او را از محققان طراز اول کشور در فرهنگ وادب عامه برشمرد که حق بزرگی بر گردن جامعه دانشگاهی ایران دارد.
ذوالفقاری افزود: او نویسنده‌ی خوش قلم و توانا بود. نثر شیرین، روان، سهل و آسان، سلیس و بهاسلوب، بیعیب و نقص وی نمونه کامل فارسی آموزشی است. استاد محجوب از مصححان بنام بود که دیوان سروش اصفهانی، دیوان قاآنی شیرازی، ویس و رامین فخرالّدین اسعد گرگانی، کلّیات ایرج میرزا، تصحیح شاهنامه فردوسی، کلیات عبیدزاکانی، سندبادنامه سید عضدالدّین یزدی، طرایقالحقایق، امیر ارسلان، فتّوتنامه سلطانی، دلیله محتاله از جمله آنهاست. وی مترجم زبردست آثار جک لندن بود. جزیره وحشت، خاطرات خانه مردگان، پاشنه آهنین، میخائیل سگ سیرک، انتقام مروارید، از خودگذشتگی زنان، داستان‌های دریای جنوب نوشته داستایوسکی.
از اخلاق، فضایل استاد طبع و منش خاکی و رفتار متواضعانه و فروتنی، عشق و علاقه به زبان فارسی، عشق به ایران، قدرت شاعری، حافظه قوی و زبانآوری شوخطبعی و بذلهگویی از اخلاق وی بود که دکتر ذوالفقاری به تفصیل سخن گفت.
در ادامه مراسم، متن پیام دکتر سیروس پرهام را که به علت کسالت نتوانست بیاید خوانده شد که در بخشی از آن آمده بود: من از آن دانشمند راستین بسیار آموختم، اما ارزشمندترین و فراموش نشدنی‌ترین سخن آموزنده او این بود که من در پیشانی کتابی این بیت سعدی را به حافظ منسوب داشته بود:
هزار جهد بکردم که سرّ عشق بپوشم
مگو که بر سر آتش میسرم که نجوشم
دکتر محجوب فرمود که شعر از سعدی است و چون شرمساری مرا دید افزود که علامه محمد قزوینی می‌گفت: "محال است بخواهم مصراع یا بیتی از شاعری نقل کنم و به دیوان مراجعه نکنم.»
آخرین سخنران این مراسم پگاه خدیش بود که به بخشی از مقالات دکتر محجوب در زمینی پژوهش‌های ادبیات شفاهی و احاطه ایشان به فرهنگ و آداب و رسوم مردم ایران اشاره کرد و سرانجام علی دهباشی شب محمد جعفر محجوب را با یاد زنده‌یاد ایرج افشار و نقل سخنی از وی به پایان برد: در آغاز جوانی دوره شاهنامه‌خوانی با او داشتیم. یادش به خیر باد که مرحوم مرتضی کیوان آن اساس را گذاشت. محجوب معمولا شاهنامه می‌خواند و با سابقهای که از سخنوری و نقالی زورخانهها داشت، اشعار را بسیار گیرا ادا میکرد. دوستان از طرز خواندن او لذت می‌بردند.
در پایان از صد و دهمین شماره بخارا، یادنامه محمد جعفر محجوب با حضور دکتر محمد اسلامی ندوشن و حسن محجوب رونمایی شد.
به گزارش ایسنا، این مراسم به همت و همکاری بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار به همراه گنجینه پژوهشی ایرج افشار، مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی ، بنیاد ملت بخارا، در دویست و بیست و هشتمین نشست از مجموعه شب‌های بخارا برگزار شده بود.
انتهای پیام
نظرات