مازندران همواره یکی از استان‌هایی بوده است که با تولید بالای محصولات کشاورزی، نقشی اساسی در تامین امنیت غذایی کشور ایفا کرده و با توجه به اینکه شغل اصلی مردم این استان نیز کشاورزی است، موضوعات پیرامون آن، برای مردم و مسئولان این استان از اهمیت بالایی قرار دارد.

بر این اساس، هر گونه تنش و یا چالش  محیطی و یا غیره که بر مبنای اصولی کشاورزی مردم این استان اثرگذار باشد، برای آنها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

یکی از این تنش‌های مهم که مدت‌ها مردم مازندران را نگران کرده کم‌آبی و تنش‌های ناشی از آن است، هرچند یکی دو سالی است که به دلیل بارش‌های فراوان، این کم‌آبی کمتر خود را بروز داده، اما کارشناسان معتقدند که‌ نه تنها دوره ترسالی آغاز نشده، بلکه شرایط تداوم روند خشکسالی است و حتی ممکن است آب و هوای این استان کویری شود.

خاک مازندران متاثر از کم‌آبی در مسیر شوری قرار دارد

محمدعلی بهنمیار خاکشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری چندی پیش در گفت‌وگو با ایسنا به این نکته اشاره کرده بود که، خاک مازندران متاثر از کم‌آبی در مسیر شوری قرار دارد.

وی معتقد بود که، کشت هر محصولی نیاز به آب و خاک مناسب داشته و هرچه شور این عناصر کمتر باشد گیاه رشد بهتری داشته و تنش کمتری را تجربه می‌کند.

بهمنیار انتخاب گیاه متناسب با محیط کشت را یکی از راهکارهای مدیریت کشاورزی دانست و تاکید کرده بود که، تحمل گیاهان نسبت به شوری متفاوت بوده و هر گیاهی در محیط خاص خود دارای بهترین بهره وری است که انتخاب درست گیاه متناسب با اقلیم می‌تواند کمک بسیاری به افزایش تولید داشته باشد.

وی البته به این موضوع نیز اشاره کرده بود که، باید در مسیری حرکت کنیم که باعث تشدید شوری خاک نشویم، بنابراین می‌توان خاک شور را با استفاده از اصلاح کننده‌ها و زهکش مناسب، طی سال‌های طولانی مورد استفاده قرار داد به نحوی که مقدار شوری خاک بیشتر نشود.

تنش‌های ناشی از شوری خاک چیست؟

بهمنیار به این موضوع نیز اشاره کرده که، خاک مطلوب کشت، در شرایط مدیریت نامناسب و نبود زهکش پس از چند سال بهره برداری می‌تواند شور شود، این شوری می تواند به جهت استفاده متوالی و غیر اصولی از زمین های کشاورزی حتی تا دو یا سه برابر افزایش یافته و در طولانی مدت خاک غیر قابل کشت شود. در چنین شرایطی گیاهی که قبلا کشت شده دیگر کارایی نداشته و اگر هم مجدد کشت شود راندمان آن به شدت کاهش خواهد یافت.

وی معتقد بود که، حتی اگر آبیاری در زمین های شور انجام شود به دلیل افزایش پتانسیل اسمزی، قابلیت جذب آب و مواد غذایی توسط گیاه کاهش پیدا کرده و گیاه دچار تنش هایی در زمان رشد خواهد شد.

پوک شدن دانه‌های برنج در مازندران در زمان برداشت متاثر از شوری خاک است، این را بهمنیار اشاره کرده و می‌گوید که، سبز نشدن برخی بذور و پوک شدن دانه های محصولات زراعی نشانه شوری خاک است، تنش ناشی از شوری در مراحل حساس رشد، حتی بر روی گیاهانی که نسبت به شوری مقاومت بیشتری دارند نیز اثرات منفی می گذارد.

محققان معتقدند که، تشدید شوری به دلیل کم آبی در تابستان و همچنین افزایش دما که باعث شدت یافتن واکنش‌ها می شود باعث شده تا تنش شوری بیشتر خودنمایی کرده و باعث خسارت به تولید محصول برنج شود.

نمک، مانع فعالیت مناسب میکروارگانیسم‌های خاک 

از سویی دیگر، میکروارگانیسم‌های مفیدی در خاک زندگی می‌کنند که فعالیت این میکروارگانیسم ها سبب شده تا عناصر غذایی خاک قابلیت جذب برای گیاه داشته باشند.

بهمنیار، نمک موجود در خاک را سبب کاهش فعالیت میکروارگانیسم ها عنوان و تاکید کرده بود که، تعداد میکروارگانیسم ها در محیط شور نسبت به غیرشور کاهش یافته که این عمل به شکل مستقیم بر قابلیت جذب گیاهان و حاصلخیزی خاک تاثیرات منفی خواهد گذاشت.

البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که اساتید دانشگاه و اندیشمندان خاکشناس، معتقدند که شوری خاک مازندران می‌تواند تبعات تغییرات اقلیم نیز باشد، هرچند دو سالی است که بارش باران در مازندران مطلوب ارزیابی می‌شود اما تغییرات اقلیم در این استان به سمتی حرکت می کند که با کاهش و تغییر پراکندگی بارش ها نسبت به فصول مواجه هستیم و همچنین شدت بارش ها نیز افزایش پیدا کرده است.

هرچند، کاهش ذخیره آب های زیرزمینی و منفی شدن بالانس آن در منابع آبی نیز از تبعات تغییر اقلیم است، کارشناسان معتقدند که، افزایش برداشت آب از منابع زیرزمینی و نیز نزدیکی به دریای خزر سبب شده تا آب شور دریا وارد منابع زیرزمینی شده و هر ساله با تداوم خشکسالی ها، شوری به منابع بالادستی نیز راه پیدا کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری به این نکته اشاره کرده بود که، در 50 سال گذشته هیچ چاهی در شرق مازندران وجود نداشت، نیاز آبی مازندران در سال های اخیر به دلیل خشکسالی افزایش یافته و باعث برداشت آب های زیر زمینی شده است.

وی استفاده از کود را، راه حل موقتی برای جبران کاهش رشد گیاه دانست و به این نکته اشاره کرد که، مصرف کودهای شیمیایی در آینده باعث تبعات منفی بر روی خاک می شود.

انتهای پیام