به گزارش ایسنا، روز ۲۳ بهمن ۱۳۹۸ نتایج نهایی تایید صلاحیت‌های کاندیداهای انتخابات مجلس یازدهم اعلام و تبلیغات انتخاباتی از همان روز آغاز می‌شود. انتخاباتی که قرار است روز جمعه دوم اسفند ۱۳۹۸ برگزار شود. با وجود آنکه کمتر از یک ماه تا انتخابات باقی مانده اما از یک سو انتخاباتی نشدن فضای جامعه و از سوی دیگر مشکلات اصلاح‌طلبان و اصولگرایان در رسیدن به لیست‌های انتخاباتی از معضلاتی است که دو جناح چپ و راست با آن مواجه هستند.

اصولگرایان؛ احتمال افتادن در دیگ از هول حلیم

جناح راست و جبهه اصولگرایان مثل همیشه با دست پری در انتخابات حاضر شده‌اند. ثبت‌نام گسترده اصولگرایان و تایید صلاحیت بیشتر چهره‌های این جریان اگرچه باعث شده گزینه‌های زیادی برای حضور در انتخابات مجلس یازدهم داشته باشند اما جناح راست را با معضلی به نام رسیدن به وحدت مواجه کرده است. اصولگرایان که گویا در نبود رقیبی قدرتمند خود را فاتح انتخابات مجلس یازدهم می‌دانند مانند مجلس هشتم به فکر رقابت با خود هستند و حتی زمزمه‌هایی مبنی بر ارائه دو تا چهار لیست متفاوت از اصولگرایان شنیده می‌شود.

با ثبت‌نام نکردن علی لاریجانی رئیس سه دوره اخیر مجلس شورای اسلامی و به حاشیه رفتن حامیان او و دولت در جریان اصولگرایی، حالا این حامیان قالیباف و جریان نواصولگرایی هستند که تلاش می‌کنند مجلس آینده را البته با حمایت همه اصولگرایان در دست بگیرند. در جناح راست ابتدا صحبت‌هایی از وحدت صد درصدی مطرح بود و به همین دلیل هم در ۲۱ آبان ۱۳۹۸ شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی با انتشار بیانیه‌ای اعلام موجودیت کرد. غلامعلی حدادعادل رئیس مجلس هفتم به عنوان رئیس شورای ائتلاف و محسن پیرهادی از نزدیکان قالیباف و دبیر کل جمعیت پیشرفت و عدالت ایران اسلامی به عنوان سخنگوی این ائتلاف انتخاب شده‌اند. محمدرضا باهنر نایب‌رئیس پیشین مجلس و از چهره‌های پرنفوذ جناح راست هم به عنوان دبیر کل جامعه اسلامی مهندسین و رئیس جبهه پیروان خط امام و رهبری که نزدیک ۲۰ تشکل اصولگرا در آن حضور دارند تلاش می‌کند تا با قدرت لابی‌گری خود همه اصولگرایان را زیر چتر شورای ائتلاف جمع کند.

از طرفی جامعتین (جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم) که همیشه به عنوان مرجعی برای وحدت اصولگرایان مطرح بودند، در این دوره خود را تقریبا کنار کشیده‌اند و قرار نیست حضور موثری در انتخابات داشته باشند. فعالیت این دو تشکل قدیمی روحانی اصولگرا به انتخابات میان‌دوره‌ای خبرگان محدود شده و البته جامعه روحانیت اعلام کرده در صورتی که اختلافی در شورای ائتلاف وجود داشته باشد حاضر است نقش حَکم را میان اصولگرایان ایفا کند.

روز سه‌شنبه ۱ بهمن لیست اولیه ۱۵۹ نفره نامزدهای شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی برای انتخابات یازدهمین دوره مجلس مشخص شد. گفته شده که قرار است لیست نهایی ۳۰ نفره تهران اصولگرایان از میان این ۱۵۹ نفر انتخاب شود.

مهدی چمران عضو شورای ائتلاف نیروهای انقلاب و از اعضای جبهه مردمی نیروهای انقلاب (جمنا) که تقریبا کارکرد خود را در این انتخابات از دست داده و شورای ائتلاف جای آن را گرفته است، روز ۲ بهمن با تشریح اقدامات روزهای اخیر شورای ائتلاف برای نهایی کردن لیست ۳۰ نفره تهران اظهار کرد: «با هماهنگی‌هایی که صورت گرفته مقرر شده تا هفته آینده مجمع عمومی شورای ائتلاف با شرکت بیش از هفت هزار نفر و به شکل الکترونیکی برگزار شود.»

این عضو شورای ائتلاف نیروهای انقلاب با بیان اینکه "در پایان مجمع عمومی از میان ۱۵۹ نفری که در مراحل قبلی شرایط حضور میان نامزدهای این مجمع را به‌دست آورده‌اند، ۹۰ نفر با رأی اعضای مجمع انتخاب می‌شوند"، عنوان کرد: «از این ۹۰ نفر که حائز بالاترین رأی در مجمع شدند، چهره‌های شناخته‌شده‌ای که سابقه حضور در عرصه‌های سیاسی از جمله نمایندگی مجلس را دارند، انتخاب می‌شوند و در چارچوب یک نظرسنجی عمومی ۱۰ نفر نهایی این چهره‌ها برای حضور در لیست شورای ائتلاف در تهران انتخاب می‌شوند.»

تا اینجای کار به نظر می‌رسد شورای ائتلاف تلاش دارد با جمع کردن همه طیف‌های اصولگرایی به لیست واحدی در جناح راست برسد. اما در این میان ساز ناکوک تعدادی از احزاب و چهره‌های اصولگرایی ممکن است باعث شکل نگرفتن این وحدت شود.

مرتضی مبلغ فعال سیاسی معتقد است که "میان اصولگرایان تفرقه وجود دارد و احمدی‌نژادی‌ها، پایداری‌ها، سنتی‌ها و همچنین جریان جوانان انقلابی، خواهان پیروزی در انتخابات مجلس هستند."

در همین زمینه غلامرضا انصاری فعال سیاسی می‌گوید که "قطعا جریان اصولگرا با سه الی چهار لیست متفاوت در انتخابات پیش روی مجلس شورای اسلامی حضور پیدا می‌کند که احمدی‌نژادی‌ها، قالیبافی‌ها، پایداری‌ها و اصولگرایان معتدل از جمله آنان هستند."

به اعتقاد برخی فعالان سیاسی، در جناح راست به این راحتی‌ها که گفته می‌شود اوضاع مساعد نیست و با وجود تعداد بالای کاندیداها که هر کدام هم در جای خود مدعی هستند رسیدن به وحدت صد در صدی به امری محال تبدیل شده و به گفته باهنر "رسیدن به وحدت حداکثری هم مطلوب است". اصولگرایان ممکن است به دلیل آنکه رقیبی جدی در مقابل خود نمی‌بینند خود را از پیش پیروز انتخابات بدانند و با رقابت درون‌گروهی، از هول حلیم پیروزی، در دیگ انتخابات بیفتند.

ساز همیشه ناکوک جبهه پایداری

گروه اول ناسازگار در جریان اصولگرایی اعضای جبهه پایداری انقلاب اسلامی هستند که از ابتدا هم سازوکارهای انتخاباتی اصولگرایی را قبول نداشته و از لیست جداگانه خود سخن گفته‌اند. با اعلام موجودیت شورای ائتلاف، مرتضی‌ آقاتهرانی دبیرکل جبهه پایداری در گفت‌وگویی به صراحت "بر روند ائتلاف در جریان اصولگرایی تاخت" و گفت: «این چه تدبیر و ائتلافی است که به ما این اجازه را بدهد که بنشینیم و چون قبل‌، بار دیگر همان راه را برویم؟ که نتیجه‌اش این باشد؟ ما به ائتلافی که هدفش باختن باشد وارد نخواهیم شد و نیز ائتلافی که در آن سهم‌خواهی هدف باشد و یا از قبل منتخبش معین شده باشد و یا کار به شکل پدرسالارانه باشد ورود نخواهیم کرد.»

پیش از این هم در اواخر خرداد، آیت‌الله محمدتقی مصباح‌یزدی رهبر معنوی جبهه پایداری در دیدار اعضای این تشکل سیاسی "با انتقاد از رواج سهم‌خواهی‌ها در جریان انتخابات"، تاکید کرد: «سهم‌خواهی چیست؟ یعنی اگر می‌دانم فردی از یک گروه دیگر اصلح است، به او رأی ندهم بلکه به هم‌گروهی خود رأی بدهم. اما چرا او را انتخاب نکنم؟ فردا اگر به او رأی ندهم چه حجتی پیش خدا دارم؟» وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود "به مفهوم ائتلاف پرداخت" و در توضیح آن عنوان کرد: «اگر ائتلاف برای این باشد که بنشینند و واقعاً اصلح را انتخاب کنند، مفید است. اگر بنا بر این است، ‌أهلاً و سهلاً! اصل بر این است که بدون تهمت زدن و شایعه‌سازی، سعی کنیم با گروه‌های دیگر بنشینیم و تک‌تک بررسی کنیم که واقعا چه کسانی بهترند. آنها را با هم مقایسه کنیم هر کدام بهترند را همه قبول کنیم. اگر این است معنای ائتلاف خیلی خوب است.»

با اظهارات مصباح‌یزدی و آقاتهرانی، مشخص می‌شود که جبهه پایداری علاقه‌ای به حضور در چارچوب ائتلاف اصولگرایان ندارد و اعضای وابسته به آن بارها و بارها هم این موضع را بدون تعارف اعلام کرده‌اند. درست برخلاف بخشی از اصولگرایان عضو ائتلاف که تلاش می‌کنند اینطور وانمود کنند که پایداری نیز با ائتلاف همراه است. جدایی پایداری‌ها از اصولگرایان را می‌توان از تشکیل نشدن جلسه پنج‌شنبه سوم بهمن شورای ائتلاف به خوبی فهمید. جلسه‌ای که به دلیل حضور نداشتن اعضای جبهه پایداری به وقتی دیگر موکول شد تا رضایت پایداری‌چی‌ها هم برای حضور در شورای ائتلاف جلب شود اما به نظر می‌رسد کار سختی برای جلب رضایت اعضای جبهه پایداری برای حضور در شورای ائتلاف پیش روی اصولگرایان باشد.

ادعای یاران احمدی‌نژاد با لیست بهار خدمت

هرچند که محمود احمدی‌نژاد مدت‌هاست حساب خود را از اصولگرایان جدا کرده اما یاران فعلی و برخی وزرای سابق دولت او همچنان با حضور در مجامع اصولگرایان خود را به عنوان بخشی از جناح راست مطرح می‌کنند. در این میان لیستی در فضای مجازی با عنوان "بهار خدمت" منتشر شد که تحت عنوان یاران احمدی‌نژاد دست به دست می‌شد. هر چند وجود چنین لیستی تکذیب شد اما برخی شنیده‌ها حاکی از این است که یاران و حامیان احمدی‌نژاد تلاش دارند در انتخابات مجلس یازدهم لیستی جداگانه با تاکید بر جریان بهار ارائه کنند چرا که معتقدند در شرایط فعلی تنها حامیان احمدی‌نژاد امکان رای‌آوری در انتخابات دارند و حضور زیر تابلوی اصولگرایی از آرای آنها خواهد کاست.

البته گویا خود احمدی‌نژاد همچنان به صندلی ریاست‌جمهوری در پاستور می‌اندیشد و با حضور دو یار غارش یعنی اسفندیار رحیم‌مشایی و حمید بقایی در زندان، ثبت‌نام چهره‌هایی مثل عبدالرضا داوری (که او هم در زندان است و البته رد صلاحیت شده) نشان می‌دهد که جریان نزدیک به احمدی‌نژاد تلاش دارند تعدادی از کرسی‌های بهارستان را به نام خود ثبت کنند. جریانی که ممکن است با حضور برخی وزرای سابق احمدی‌نژاد و چهره‌هایی گمنام تلاش کند مجلس آینده را به پایگاهی برای رسیدن احمدی‌نژاد به دولت بعدی بدل کند.

رویکرد مستقل جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت

گروه سوم در میان اصولگرایان جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت هستند که از مدت‌ها پیش حساب خود را از ائتلاف اصولگرایان جدا کرده و می‌خواهند با لیستی جداگانه وارد انتخابات شوند. جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت در سال ۱۳۹۵ تشکیل شد و اکنون ۲۵ حزب سیاسی که اغلب ناشناخته‌اند عضو رسمی این جبهه هستند. نخستین جلسه ستاد انتخابات جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت هم ۲۷ آذر ۱۳۹۷ با هدف بررسی سیاست‌ها، اهداف و برنامه‌ها، تدوین ساختار و انتخاب رئیس ستاد برگزار شد.

اعضای ستاد انتخابات جبهه پیشرفت رفاه و عدالت عبارت‌اند از محمدجواد محمدی‌نوری دبیر کل جمعیت جوانان انقلاب اسلامی، حسن بیادی دبیر کل جمعیت آبادگران جوان، سید ابوالقاسم رئوفیان دبیر کل حزب اسلامی ایران زمین، علی کیهانیان دبیر کل جمعیت حامیان انقلاب اسلامی، بهادر ولی‌زاده دبیر کل تشکل های اسلامی لرستان، علی مدنی دبیر کل حزب راستی، محمد میرباقری دبیر کل حزب وحدت و اندیشه اسلامی، اعظم حاجی‌عباسی دبیر کل جامعه زینب و مهدی صادق قائم‌مقام کانون اسلامی مهندسین.

حسن بیادی دبیر کل جمعیت آبادگران و از اعضای ستاد انتخابات جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت روز ۱۹ آبان ۱۳۹۸ در پاسخ به این پرسش که "تشکل متبوع وی و جبهه پیشرفت در انتخابات پیش رو از چهره سیاسی خاصی حمایت خواهند کرد یا نه"، تاکید کرد: «برخی چهره‌ها برای ما مطرح هستند، اما هنوز کار به سرانجام نرسیده و ارزیابی‌هایمان به پایان نرسیده هر چند سمت و سوی کارمان حفظ دیدگاه مستقل خودمان از سایر جریان‌های اصولگرایی و اصلاح‌طلبی خواهد بود.»

این سخنان بیادی و تاکید بر حفظ دیدگاه مستقل سایر از جریان‌های اصولگرا و اصلاح‌طلب و حاضر نشدن آنها در شورای ائتلاف اصولگرایان نشان می‌دهد که این جبهه تلاش دارد با رویکردی مستقل از اصولگرایان و احتمالا لیستی جداگانه وارد کارزار انتخاباتی شود.

حرکات مرموز نواصولگرایان قالیبافی

در میان اصولگرایان محمدباقر قالیباف و برخی چهره‌های جوان که شعار نواصولگرایی قالیباف به مذاق آنها خوش آمده اگر چه فعلا در شورای ائتلاف اصولگرایان حضور دارند و به گفته حمیدرضا ترقی از اعضای حزب موتلفه اسلامی، قالیباف به نمایندگی از جریان نواصولگرا در جلسات شورای ائتلاف شرکت می‌کند اما این گروه بدشان نمی‌آید با جدا کردن حساب خود از اصولگرایان، لیستی جداگانه به سرلیستی قالیباف بدهند.

حتی شنیده شده برخی از نواصولگرایان و جوانان اطراف قالیباف به او توصیه کرده‌اند زلف خود را به زلف اصولگرایان گره نزند چرا که معتقدند با ایجاد این جریان جدید می‌توانند کرسی‌های بیشتری در پارلمان آینده در اختیار بگیرند و حضورشان در شورای ائتلاف از سهمیه‌شان کم می‌کند. به نظر می‌رسد حرکات مرموز جریان نواصولگرایی و حامیان قالیباف در میان اصولگرایان هم با انتقاداتی مواجه شده و خبری تایید نشده که احتمال دارد حتی حزب موتلفه اسلامی با سرلیستی مصطفی میرسلیم لیستی جداگانه در انتخابات ارائه دهد شاید بی‌ربط به این موضوع نباشد.

جدول زیر طیف‌های مختلف جریان اصولگرا و برخی از احزاب و شخصیت‌های آنها را نشان می‌دهد:

معضل کمبود کاندیدا در میان اصلاح‌طلبان

در جناح مقابل و در میان اصلاح‌طلبان وضعیت برعکس اصولگرایان است. نتایج بررسی صلاحیت‌ها که البته هنوز قطعی نیست و احتمال تغییراتی در آن وجود دارد، نشان می‌دهد که تقریبا بیشتر اصلاح‌طلبان شاخص و یا نمایندگانی که با لیست امید وارد مجلس دهم شدند با رد صلاحیت امکان حضور در انتخابات آینده را ندارند. البته ثبت‌نام نکردن چهره‌هایی مثل محمدرضا عارف هم دست اصلاح‌طلبان را در انتخابات آینده خالی‌تر کرده تا جناح چپ با کمبود کاندیدا مواجه باشد.

اصلاح‌طلبان که در انتخابات مجلس دهم با ایجاد شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان و رسیدن به وحدت حداکثری توانستند در تهران پیروزی شیرین ۳۰ بر صفر را در مقابل اصولگرایان تجربه کنند با حفظ این ساختار تلاش داشتند در انتخابات مجلس یازدهم هم همین روند را ادامه دهند اما رد صلاحیت گسترده کاندیداهای اصلاح‌طلب و البته تعدادی از اصولگرایان معتدل و حامیان دولت که با اصلاح‌طلبان ائتلاف کرده بودند، دست جناح چپ را در انتخابات ۹۸ خالی کرده است.

در همین زمینه بیست و نهمین جلسه شورای عالی سیاستگذاری جبهه اصلاح‌طلبان که محمدرضا عارف رئیس و آذر منصوری سخنگوی آن هستند روز چهارشنبه دوم بهمن ۱۳۹۸ با حضور دبیران کل و نمایندگان احزاب برگزار شد که در این جلسه گزارشی از روند پیگیری‌های‌ صورت گرفته در اعتراض به رد صلاحیت گستره اصلاح‌طلبان ارائه شد.

همچنین در این جلسه مطرح شد که "شرایط به گونه‌ای است که در صورت عدم تغییر معنی‌دار در وضعیت کاندیداهای اصلاح‌طلب امکانی برای ارائه لیست از طرف اصلاح‌طلبان در اکثر حوزه‌ها وجود ندارد و تقریباً نتیجه انتخابات از هم‌اکنون قابل پیش‌بینی است."

اعضای شورای عالی جبهه اصلاح‌طلبان ایران اسلامی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب در نماز جمعه ۲۷ دی ۱۳۹۸ تصریح کردند که "شرط لازم برای این‌که انتخابات پیش رو بتواند کشور را در برابر تهدیدهای فزاینده بیرونی و ناملایمات درونی بیمه کند، این است که امکان برگزاری انتخابات رقابتی، عادلانه و قانونی به عنوان مقدمه برگزاری یک انتخابات پرشور  برای همه ایرانیان فراهم شود."

اعضای این نشست ضمن انتقاد به نحوه اعلام مواضع سخنگوی شورای نگهبان در مواجهه با اعتراض داوطلبان رد صلاحیت شده، این نوع رویارویی را در شرایط ویژه کشور، نقض بی‌طرفی این شورا و نقض الزامات یک انتخابات پرشور و نیز عاملی برای بی‌اعتمادی به نهاد انتخابات و جایگاه مجلس شورای اسلامی قلمداد کردند از همین رو به شورای نگهبان توصیه شد در چارچوب قانون و عمل به مُر قانون زمینه مشارکت فعال مردم در انتخابات را فراهم کنند.

از طرفی مصطفی کواکبیان و علیرضا محجوب از سوی فراکسیون امید مجلس مامور رایزنی با شورای نگهبان درباره رد صلاحیت ۴۲ نماینده عضو این فراکسیون شده‌اند. همچنین تعدادی از احزاب اصلاح‌طلب با صدور بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند که هیچ داوطلب تایید صلاحیت شده‌ای در کشور ندارند.

در میان اصلاح‌طلبان سه نظر مختلف در باره انتخابات مجلس آینده وجود دارد. گروهی مثل حزب کارگزاران سازندگی که معمولا در هر شرایطی معتقد به حضور درانتخابات است در این دوره و با توجه به رد صلاحیت‌ها به جایی رسیده‌اند که با تردید به انتخابات نگاه می‌کنند. به همین دلیل در جلسه اخیر حزب کارگزاران سازندگی با نظر هیئت رئیسه شورای مرکزی، رای‌گیری درباره پیشنهاد کمیته سیاسی درباره موضع حزب در انتخابات مجلس یازدهم به پس از اعلام نتیجه شکایت‌ها از سوی شورای نگهبان موکول شد.

احزابی مانند کارگزاران سازندگی به دبیر کلی غلامحسن کرباسچی، اعتماد ملی که الیاس حضرتی قائم‌مقامی آن را به عهده گرفته است، انجمن اسلامی معلمان به دبیر کلی داود محمدی و نزدیکان محمدرضا عارف که خود به عنوان رئیس فراکسیون امید مجلس و رئیس شورای عالی جبهه اصلاح‌طلبان ایران اسلامی در انتخابات ثبت‌نام نکرده، در این دسته قرار دارند و به مشارکت مشروط در انتخابات می‌اندیشند.

گروه دوم احزاب و اصلاح‌طلبانی هستند که با توجه به وضعیت موجود تمایلی برای حضور در انتخابات ندارند. احزابی مثل اتحاد ملت به دبیر کلی علی شکوری‌راد، مجمع ایثارگران به ریاست جواد امام و برخی تشکل‌های زنان، پزشکان و اساتید دانشگاه اصلاح‌طلب در این دسته جای می‌گیرند.

گروه سوم اصلاح‌طلبان هم معتقدند در هر شرایطی باید در انتخابات شرکت کرد. احزابی مثل مردمسالاری به دبیر کلی مصطفی کواکبیان، خانه کارگر به ریاست علیرضا محجوب و ندای ایرانیان با رهبری صادق خرازی در این دسته قرار دارند.

البته ممکن است مثل انتخابات گذشته در روزهای منتهی به انتخابات سید محمد خاتمی به عنوان لیدر جریان اصلاحات برگی جدید برای انتخابات اخیر رو کند و اصلاح‌طلبان را از مخمصه‌ای که فعلا گرفتار آن شده‌اند برهاند. هر چند که با توجه به وضعیت موجود این احتمال ضعیف به نظر می‌رسد.

به هر روی اصلاح‌طلبان احتمالا مثل بیشتر انتخابات تا آخرین لحظات برای فشار بر نهادهای بررسی صلاحیت تلاش می‌کنند بتوانند تایید صلاحیت کاندیداهای بیشتری را بگیرند اما نهایتا در تهران احتمالا با سرلیستی مجید انصاری معاون پارلمانی دولت‌های خاتمی و روحانی، حضور تعدادی از نمایندگان تایید صلاحیت شده فراکسیون امید و به ناچار حضور تعدادی از چهره‌های کمتر شناخته شده در انتخابات آینده مجلس شرکت خواهند کرد. هر چند از هم اکنون آن گونه که از اظهاراتشان برمی‌آید امید چندانی به پیروزی در انتخابات و حتی ایجادی اقلیتی قوی مثل مجلس پنجم در مجلس یازدهم ندارند.

جدول زیر طیف‌بندی اصلاح‌طلبان را در انتخابات ۹۸ نشان می‌دهد:

انتهای پیام