به گزارش ایسنا، نخل گردانی، کربی زنی و علم گردانی از آیین هایی است که صدها سال است در میان مردم مازندران برگزار می شود و شهرستان آمل به عنوان منطقه ای که نخستین حکومت شیعی در آن تشکیل شده است پایگاه مراسم ها  و آیین های مذهبی است.

"علم کِشی" امروز از بارزترین و شناخته شده ترین جلوه های محرم و عزاداری سالار شهیدان به شمار می رود. سابقه علم گردانی و یا آنچه امروز در میان جوانان به "علم کِشی" معروف است به مانند عزاداری های گذشته است اما شکل و شمایل و نحوه تغییر آن در طی سال های اخیر محل اختلاف بر سر این رسم است.

در ایام محرم همزمان با رسیدن هفتم محرم، علمدارها برای اجرای این رسم آماده می شوند. علم دارها از روز هفتم محرم علم ها را به تکایا برده و در روز عاشورا در اجتماع بزرگ عزاداران علم ها را شرکت می دهند.

یکی از ویژگی‌های عزاداری ماه محرم در آمل، وجود دسته های بزرگ علم در تکایا و خیابان های شهر است. نمونه این علم ها با بزرگی، تجمل و آویزهای اطراف آن تقریبا در هیچ کجای مازندران مشاهده نمی شود.

درباره "علم کِشی" نظرات مختلفی وجود دارد؛ در سال های اخیر این موضوع با مخالفت برخی مراجع نیروی انتظامی و بزرگان شهرها مواجه شد و درصدد جمع آوری این علم ها و یا حداقل به حرکت در نیاوردن آنها بودند. وجود مجسمه های فلزی از شیر، اژدها، آهو، پرنده های بزرگ بر روی علم ها، بزرگی بیش از اندازه علم ها و نیز رقابت برای به حرکت درآوردن آن محل اختلاف است.

نظرات دیگری نیز درباره علم کشی و علم گردانی وجود دارد که برخی جوانان به آن استناد می کنند. به عنوان مثال امام خمینی(ره) معتقد بوده که این امر اشکال ندارد و یا مقام معظم رهبری گفته، فی نفسه اشکال ندارد، ولی نباید این امور جز دین شمرده شود ولی آیت‌الله مکارم شیرازی معتقد است اشکال دارد. مزاحمت ایجاد می‌کند و به کسی که علامت را حمل می‌کند، آسیب می‌رساند و یا ایت‌الله سبحانی گفته اگر چیزی موجب وهن و تمسخر مذهبی شود جایز نیست. اگر حمل علامت چنین حالتی را ایجاد کند، جایز نیست. همچنین اگر موجب معیوب شدن کسی که علامت را حمل می‌کند و در زمینه چشم و هم‌چشمی باشد، درست نیست.

آیت الله جوادی آملی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم و از مفسیرین بزرگ قرآن از بزرگترین مخالفان علم گردانی و  علم کشی در ماه محرم است. وی علم را فاقد ارزش معنوی می داند و می گوید: علم ها باید از هیئت های مذهبی برداشته شود.

وی تاکید کرد: باید شعار اتحاد ملی و انسجام اسلامی که شعار ملت ایران است پیشاپیش هیئت های عزاداری قرار گیرد.

آیت الله جوادی آملی، استقلال و آزادی ملت ایران در گروه عزاداری برای امام حسین(ع) می داند و بر عزاداری در شان حضرت سیدالشهدا، بدور از خرافات و انحراف در ماه های محرم و صفر تاکید می کند.

با وجود این اختلاف نظرها، حوالی چند روزی مانده به محرم، علمداران در تکاپوی آماده سازی علم می شود. در سوله های اطراف شهر، صندوق ها و بسته های تزیین علم را باز می کنند. هر تکیه در آمل برای یکی از طوایف 9 تا 12 گانه است. طوایفی که دسته های عزاداری آنها جمعیتی بیش از 500 نفر را در دسته روی به همراه دارد از گروه های مختلفی تشکیل شده است.

گروه موسیقی در طوایف آمل در کنار دسته های علم داران جایگاه ویژه ای دارد. طوایف آمل در روزهای نهم و دهم محرم و در شب های عزاداری سالار شهیدان با لباس هایی متحدالشکل حاضر می شوند. گروه موسیقی گاها تا 50 نفره دارند و دسته های علم دارانشان نیز 15 تا 20 جوان درشت اندام و قوی هیکل را شامل می شود.

طوایف بزرگی چون امیری، نیاکی، آملی، اسکی، ایرایی و ... در تکایای خود علم های بزرگی را در ایام محرم نصب می کنند و در دسته روی به ویژه در روز عاشورا شمایل ها، نگاره ها و پرچم های رنگی این علم ها نمایان می شود.

این روزها اندازه و بزرگی علم ها به گونه ای است که گاها از عرض خیابان ها عبور داده نمی شود، یک علم را یک نفر نمی تواند بلند کند و گاها نیز دسته هایی 4 تا شش تایی جوانان این علم ها را در دسته حرکت می دهند. از ارابه های دستی استفاده می کنند و یا در خیابان های شهر که عموما کم عرض است این علم به صورت طولی حرکت داده می شود.

علم ها را کاروانی بزرگ هدایت می کند و عموما در میان دسته جوانان قرار دارند. علم ها به هر دسته یا تکیه یا علمی دیگر می رسند با ضربان آهنگ طبل ها و سنچ ها توسط جوانان می چرخند و سلام می دهند و اینجاست که بیننده را شور حسینی فرا می گیرد.

این ضرب آهنگ ها به همراه جوانانی که علم های چند 100 کیلویی را بلند می کنند یکی از جلوه های ویژه ماه محرم در خیابان های آمل است و چه مخالف داشته باشد و چه موافق؛ سنتی است که هر روز پرشور تر از سال های قبل انجام می شود.

علی میکاییل از علمداران باسابقه آملی است؛ وی به ایسنا می گوید: نخستین توصیه ام به جوانان این است که به دنبال علم نروند زیرا دچار بیماری می شوند. علم بلندکردن قواعدی دارد که باید رعایت شوند وگرنه بیماری هایی را موجب می شود که عواقب دارد.

وی می افزاید: در سال 1352 برای تکیه نیاکی به قیمت 13هزار تومان یک علم خریدم، آن زمان 90 کیلوگرم وزن داشت و  با وسایل اش حدود 130 تا 140 کیلوگرم می شد، علم بلندکردن تبحر می خواهد اینکه چگونه سلام دادن و چرخش دادن را باید با قدرت پا یاد گرفت.

میکاییل می گوید: امروز علم های 30تا 50 تیغه با چرخ دستی در شهر آمل حمل می شود؛ اعتقاد ما به علم ابوالفضل العباس است و برای همین است که علم بلند می کنیم اما باید چیزهایی را نیز بدانیم. آن زمان که برای تکیه نیاکی، نخستین علم های آمل را خریداری کردم نیم کیلوگرم طلا و نیم کیلوگرم نقره به سازنده دادم، این علم را از اصفهان خریدم و اولین علمدار تکیه نیاکی بودم؛ اما همان زمان هم در اصفهان به من گفتند دو برابر این طلا و نقره را به شما می دهیم این علم را استفاده نکنید.

به علم اعتقاد داریم اما فقط به علم ساده و بی پیرایش حضرت عباس(ع) و غیر آن چیزی نیست اما آنچه امروز رواج پیدا کرده است آن نیست. امروز در شهر آمل علم هایی بلند می شود که در خیابان هم جا نمی گیرد. علم های ما چوبی بود و یک شاخه داشت و آن نماد دست حضرت عباس (ع) بود. علم های امروز 400 تا 500 کیلوگرم وزن دارند و از فولاد ساخته شده است. علم هایی که 15 متر بیشتر طول دارد و در خیابان نمی توان آن را حرکت داد با چرخ دستی حرکت داده می شود یا هر گوشه اش را 10 جوان می گیرد جز خودنمایی چیزی نیست.

وی تاکید می کند: این چشم هم چشمی به گونه ای شده است که هر علم 200 تا 300 میلیون تومان هزینه برای ساخت آن می شود و عموما نیز این علم ها در اصفهان ساخته می شود. جوان ها علم را در طول سال در جایی نگه داری می کنند و از شب هفتم محرم به خیابان ها می آورند. امروز این علم ها برای چشم و هم چشمی بزرگ شدند، همیشه می گویم اولین حرف اباعبدالله(ع) نماز و طهارت است، علم داران ابتدا نماز بخوانند طهارت بگیرند بعد سراغ عزاداری بروند. اینها توصیه هایی است که به علمداران داریم. علم های بزرگ نشانه عزاداری نیست بلکه چشم و هم چشمی است که نباید باشد.

به گزارش ایسنا، ششم و هفتم محرم در آمل دسته روی علم داران و علم کشی است و هنوز مردم اعتقاد دارند؛ علم دار هم اعتقاد دارد اما چشم و هم چشمی را همه می دانند و نمی پذیرند. بازگشت به عزاداری با حفظ سبک و شیوه ماتم و حزن و بدون توجه به ظاهر عزاداری از درخواست هایی است که باور همگانی است.

 گزارش از الناز پاک نیا، خبرنگار ایسنا