دکترحمیدرضا فتحی درگفت‌وگو با ایسنا، در خصوص جزییات سامانه «آی داتیس» که به منظور کنترل نشت متادون به بازار مصرف طراحی شده، گفت: در این سامانه، اطلاعات مراکز درمان نگهدارنده با آگونیست و کارکنان شاغل در آن و طرح درمانی بیمارانی که به مراکز درمان اعتیاد مراجعه می‌کنند، ثبت و میزان دوز تجویز شده، نوع دارو و ... مشخص می‌شود. در این سامانه امکان بررسی و کمک به ارتقای فرایندهای درمانی بیماران وجود دارد. نکته قوت این سامانه این است که اطلاعات بیماران در محل ورود در مرکز درمانی به کد منحصر به فردی تبدیل می‌شود و تمام فرایندهای درمانی از این به بعد بر اساس این کد صورت می‌گیرد. 

وی ادامه داد: این نکته در حفظ اسرار بیماران بسیار با اهمیت است؛ چرا که هیچ اطلاعات هویتی از بیمار در سامانه موجود نیست که بابت افشای اسرار بیماران وجود داشته باشد واطلاعات هویتی بیمار مانند گذشته فقط در سطح مرکز وجود دارد؛ به این ترتیب اصل تعهد درمانگر در حفظ محرمانگی اطلاعات بیماران و عدم افشای آن، کماکان حاکم خواهد بود.

فتحی به اقدام سازمان غذا و دارو برای  صدور فاکتور الکترونیک نیز اشاره کرد و گفت: به این ترتیب قابلیت حذف دفاتر و کاغذها در مراکز ایجاد شده است و تبادل اطلاعات آماری دارویی این مراکز و کنترل این موارد شفاف و تسهیل شده است. با این فرآیند و بعد از استقرار کامل هر دو سامانه، با کنترل کدهای منحصر به فردی که باید روی داروهای مخدر درج شود، امکان ردیابی داروها درتمام سطوح وجود دارد.

فتحی هدف اصلی این سامانه را ارتقای کیفیت ارائه خدمت به بیمار بر اساس ضوابط و پروتکل درمانی تعریف شده عنوان کرد و گفت: با این اقدام، شاهد ارتقای کیفیت عملکرد در حوزه درمان نگهدارنده با آگونیست خواهیم بود. اگر دوز تجویزی مطابق پروتکل باشد و بیمار نیز به درستی انتخاب شده و تمامی خدمات مقرر را دریافت کند، امیدواریم شاهد ارتقای مناسبی در اثربخشی برنامه‌ها و ارزیابی مستمر این برنامه باشیم.

عدم سطح بندی درست مراکز درمان اعتیاد، دلیل بروز تخلف در برخی مراکز درمانی

رییس اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد وزارت بهداشت همچنین در خصوص علت بروز تخلف در برخی مراکز درمان نگهدارنده با آگونیست نیز توضیح داد و گفت: برای ورود به این بحث شاید بهتر است کمی به عقب بازگردیم. شروع برنامه درمان نگهدارنده با آگونیست در کشور ما مرتبط با درمان اعتیاد نبود، بلکه به دلیل شیوع فزاینده اچ آی وی/ ایدز بودکه در آن سال‌ها روش اصلی انتقال این بیماری، تزریق مشترک بود. یکی از اقدامات موثر برای کاهش این آسیب نیز تغییر الگوی مصرف از تزریق به خوراکی بود.

وی ادامه داد:  درآن سال‌ها نگرش کلی به این نوع از درمان، فقط طبی بود؛ ولی در ادامه بسته خدمت درمان با آگونیست برای کنترل و کاهش آسیب اختلال مصرف مواد شبه افیونی در کشور، بر اساس شواهد بین‌المللی و مطالعات کشوری طراحی شد که قسمتی از آن، مربوط به الزامات و نحوه مداخلات دارویی و بخش دیگر مربوط به مداخلات روانشناختی است، ولی در برخی مقاطع راه‌اندازی مراکز درمان با آگونیست براساس نیاز کشور و منطقه صورت نگرفت، درنتیجه در برخی مناطق و در برخی زمان‌ها با پراکندگی و استقرار نامناسب مراکز درمان نگهدارنده با آگونیست روبرو شدیم و متاسفانه امروز در برخی مناطق کشور، این سیر با نیاز تطابق نداشته و باعث ایجاد رقابت‌های ناسالم شده است که احتمالا خدشه‌ای برخدمات موثر این برنامه ایجاد می‌کند.

فتحی با بیان اینکه این نیاز و سطح‌بندی خدمات درمان اختلالات مصرف مواد در کشور درست اتفاق نیفتاده بود، افزود: این مراکز ابتدا ایجاد شدند، مجوز گرفتند، دوره دیدند، تاسیس شدند و بعد متوجه شدیم که در برخی مناطق، تعداد مراکز زیادتر از نیاز است. در عین حال، شکل نظارت بر خدمت، در برخی نقاط با ساختار وتوان ما تطابق نداشته‌ است؛ بنابراین میزان نظارتی که صورت گرفت کمتر از استاندارد مورد تاکید بود. به همین دلیل در فرآیندی که نظارت به درستی بر آن صورت نگیرد، خطا اتفاق می‌افتد. البته با این عبارت که همه مراکز درمان اعتیاد دچار مشکل هستند، موافق نیستم؛ این تعبیر کاملا بی‌انصافی است،‌ چون اطلاعات کاملی هم درباره آن نداریم.

رییس اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد وزارت بهداشت در ادامه، درباره علت عدم نظارت بر برخی مراکز درمان اعتیاد نیز گفت: اسناد بالا دستی و مصوبات متعددی درباره بازبینی ساختار سوءمصرف مواد در تمام دستگاه‌های زیرمجموعه ستاد مبارزه با موادمخدر، مانند آموزش و پرورش، نیروی انتظامی، بهزیستی و ...  داریم، مبنی بر اینکه ساختار سازمانی خود را  در این رابطه به درستی تدوین کنید. اما متاسفانه در اکثر سازمان‌های مربوطه، اتفاق شگرفی در خصوص بازبینی و تقویت ساختار سازمانی متناسب با تکالیف ابلاغی در راستای مقابله با سوءمصرف مواد ممکن نشده است.

برخی مراکز درمانی از اهداف خود فاصله گرفته‌اند

وی همچنین بیان کرد: ما انتظار نداریم وقتی چنین ساختاری در دسترس قرار ندارد، محصول و خروجی برنامه پایش و نظارت و اجرا در حد مطلوب باشد. درنتیجه برخی مراکزی که نظارت کافی بر آنها صورت نگرفت، از اهداف برنامه فاصله گرفته‌اند. امروزه در برخی مقالات به این الگو، "درمان باکمک متادون" می‌گویند، یعنی متادون و به صورت کلی آگونیست جایگزین، فرصتی فراهم می‌کند که بتوانیم درمان روانشناختی موثر برای حذف رفتار اعتیادی را اجرایی کنیم؛ حال هرچند به هیچ عنوان و درهیچ منطقی تایید نمی‌شود که اصل درمان را رها کنیم ولی حتی اگر همه مراکز فقط متادون رابگیرند، هیچ اقدام دیگری بجز توزیع آن انجام ندهند و فرآیند درمانی و مداخلات روانشناختی نیزاتفاق نیفتد، باز هم کاهش آسیب، هرچند کم، صورت گرفته است. 

فتحی تاکید کرد:  متادون یک ماده دارویی ارزان قیمت با اثرات داروشناختی بسیار ایده‌آل در  زمینه کنترل علائم ولع مصرف، محرومیت و نیمه عمر طولانی است که اثرات و عوارض شناخته شده و قابل کنترل دارد و در یک محیط درمانی، دور از آسیب‌های اجتماعی و بزه معمول در شبکه توزیع مواد قاچاق و غیر قانونی، به روش مصرف کم خطر، تاثیر شگرفی در محدود کردن عواقب گوناگون اعتیاد یا همان اصطلاح کاهش آسیب مصرف مواد را دارد، اما این مداخله به هیچ عنوان پیشنهاد نمی‌شود.

وی ادامه داد: مشخص نیست مصرف چه میزان مواد غیرقانونی موجود دربازار، باعث مرگ شود، یا  چه عوارض و ناخالصی‌هایی دارد؛ به همین دلیل تاکید می‌کنم، در بدترین حالت، باز هم اتفاق بزرگی افتاده‌است.  این فرایند در عمل منجر به دو دستاورد قابل افتخار شده است؛ اول اینکه سهم به سزایی در مدیریت بحران فزاینده بروز و گسترش اچ آی وی/ایدز از راه اعتیاد تزریقی داشته است که بارها توسط سازمان‌های بین المللی به عنوان الگوی موفق به کشورهای منطقه و آسیای میانه معرفی و بارها توسط مقامات مسئول این کشورهای مورد بازدید قرار گرفته است. همچنین با گسترش برنامه‌های درمان نگهدارنده با آگونیست، در سال‌های اخیر از ورود بیماران بیشتری به چرخه تجاهر ، بی خانمانی و رفتارهای پرخطر کاسته شده است.

خدمات روانشناختی در درمان متادون کمرنگ است

رییس اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد وزارت بهداشت ضمن اشاره به نقش کمرنگ ارائه خدمات روانشناختی در درمان با متادون، افزود: ما بخش خدمات روانشناختی در درمان با متادون را کمرنگ می‌بینیم. متادون، دردیدگاه کاهش آسیب بسیار ارزشمند است؛ چرا که هزینه آن در یک ساختار دولتی، بسیار کمتر از هزینه‌ای است که بیمار باید برای تامین مواد مخدر بدهد.

وی درخصوص نشت متادون به بازارمصرف نیز توضیح داد و گفت: با وجود اینکه این موضوع در ایجاد برنامه کاهش آسیب فاجعه نیست و بخشی از آن را برقرار می‌کند، اما به هیچ عنوان مطلوب نیست و وقتی از دست سیستم درمانی خارج می‌شود، باز هم نگران تقلب و پیدا شدن مافیا در آن هستیم. از طرفی با هدف اصلی در این حوزه یعنی متادون درمانی، که ایجاد فرصت برای بهبود و اصلاح رفتار اعتیادی با کمک مداخلات روانشناختی بود، کاملا  قطع ارتباط می کنیم.

اطلاعاتی از میزان نشت متادون از مراکز درمانی نداریم

فتحی در خصوص میزان نشت متادون از مراکز درمانی به بازار نیز اظهار کرد: هیچ اطلاعاتی از اینکه چه میزان متادون از مراکز درمانی به بیرون نشت کرده‌، وجود ندارد. در اینکه حجم دارویی که در بازار غیر قانونی وجود دارد صرفا قابل انتصاب به مراکز درمانی است، ابهامی است که با فرایندهای موجود قابل پاسخگویی نیست و فقط اتهام زدن‌های دوطرفه سیستم توزیع و مراکز خصوصی و دولتی وجود دارد که امیدواریم به زودی با اقدامات پیش بینی شده و در حال اجرا و همچنین مشارکت هر دو ساختار این موضوع نیز برطرف شود. 

وی با بیان اینکه با پیش بینی صورت گرفته در سامانه آی‌داتیس، بیماران تکراری از چرخه مراکز درمانی حذف می‌شوند، افزود: این اقدام تاثیر بسزایی در کنترل نشت دارو دارد. نکته دیگر  اینکه تمام داروهای توزیع شده در نظام درمان اعتیاد با الصاق شماره یکتا، از مبدا شرکت‌های پخش تا صدور فاکتور الکترونیک و مصرف در مرکز درمانی و امحای پوکه عودت داده شده، قابل پیگیری است. به همین دلیل با نهایی شدن و استقرار کامل هر دو سامانه، نشت دارو از این فرایند قابل پیگیری است.

انتهای پیام