به گزارش ایسنا، متین مسلم - تحلیلگر روابط بین‌الملل - در روزنامه «اعتماد» نوشته است: احتمالاً قدری خوشبینانه به نظر برسد، اما مواضع چند روز اخیر مقامات ایرانی و عربستانی، حتی اگر ٢ درجه حرارت سوزنده کوره آتشین روابط میان دو کشور را کم کند بازهم می‌توان امیدوار بود. مقامات ارشد امنیتی و دیپلماتیکی ایران از کاهش تنش‌ها و روابط خوب با عربستان به صراحت استقبال کردند.
دبیر شورای امنیت ملی ایران در اظهاراتی بی‌سابقه گفت «کشور متبوعش نه تنها در پی آنچه شمخانی تلاش برای سرنگونی دولت عربستان توصیف کرد، نیست، بلکه مایل به مهار تلاش‌ها برای سرنگونی دولت سعودی است.» این ارشد‌ترین مقام امنیتی که اظهاراتش می‌تواند منعکس‌کننده بخش‌های عمده و اصلی قدرت در ایران باشد تصریح کرد: «سرنگونی پادشاهی عربستان هیچگاه به معنای جایگزینی یک حکومت مطلوب در این کشور نخواهد بود.»
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز در اظهاراتی تقریبا مشابه در داووس سوئیس گفت «دولت متبوعش برای پایان دادن به وضعیت به گفته او اسفبار مردم سوریه، یمن و بحرین و هرجای دیگری در منطقه آماده همکاری با عربستان است. لذا دلیلی برای خصومت میان تهران و ریاض نمی‌بیند.» در نقطه مقابل، هر چند نه به صراحت مقام‌های ایران، عادل جبیر وزیر خارجه عربستان نیز اواخر هفته گذشته تلویحاً آمادگی کشورش را برای کاهش تنش‌ها با ایران به صورت مشروط اعلام کرد. او با اشاره به اعلام آمادگی عراقی‌ها برای وساطت یادآور شد «حل مشکلات تهران و ریاض نیاز به میانجیگر ندارد. تهران به قول عادل جبیر خود بهتر می‌داند چکار باید انجام دهد.»
وزیر خارجه عربستان گرچه اشاره‌ای به آگاهی از آنچه که تهران باید انجام دهد نکرد، اما منابع دیپلماتیکی مقیم منطقه گفته‌اند تردید ندارند منظور وزیر امور خارجه عربستان اشاره به جنگ داخلی سوریه و بحران یمن بوده که به بزرگ‌ترین گره‌های سیاست خارجی ریاض تبدیل شده‌اند. یک مقام ارشد وزارت خارجه کویت می‌گوید: «برادران ما در ریاض مایل به حل این مشکلات هستند.»
احتمالاً عمده‌ترین دلیل نرم‌تر شدن نامحسوس مواضع سعودی‌ها در قبال تهران همین دو موضوع باشد. دست‌کم از اشارات متقابل وزیر خارجه ایران و واکنش سعودی‌ها چنین استنباطی وجود دارد. عربستان که احساس می‌کند در ماراتن سوریه از ایران عقب مانده، مدتی است علایمی ضعیف از تجدیدنظر در بخشی از سیاست‌های خود بروز می‌دهد.
آن مقام وزارت خارجه کویت که مایل به افشای هویت خود نیست، اما حوزه کاری‌اش مرتبط با روابط ایران و شورای همکاری خلیج فارس است، می‌گوید «دولت کویت وظایفی در این زمینه به عهده گرفته. قرار شد دولت کویت پس از سی و هفتمین نشست رهبران شورای همکاری در منامه نامه‌ای به مقامات ایرانی مبنی بر ضرورت حسن همجواری، همکاری و رفع تدریجی سوءتفاهم‌ها تسلیم کند. تهران به ما اعتماد دارد و مقامات وزارت خارجه کویت تا پیش از ٣٠ ژانویه به تهران سفر خواهند کرد.»
این مقام کویتی اما حاضر نشد روشن کند در این نامه یا تلاش‌های مشابه، مشخصاً موضوع عربستان و میانجیگری دولت متبوعش موضوعی محوری و کلیدی است یا نه!؟ هر چند که آن را نیز تکذیب نکرد. اینکه تلاش‌هایی برای بهبود روابط میان تهران و ریاض در حال انجام است به خوبی نشان می‌دهد طرفین تا حدی به ضرورت حل مسائل خود آگاه شده و با وجود شدت حملات توپخانه‌های تبلیغاتی دو طرف، دیپلماسی محرمانه کار خود را دنبال می‌کند.
اظهارات متعدد وزیر امور خارجه یا مقامات ارشد امنیتی ایران و واکنش سعودی‌ها و تحرکات اعراب محافظه‌کار بی‌علت و زمینه نیست. البته سعودی‌ها ترجیح داده‌اند فعلاً پشت در‌های دیپلماسی پنهان و مسئولیت‌ها را متوجه متحدان خود مانند کویت و عمان کنند که تناقضی آشکار با دیدگاه‌های عادل جبیر محسوب می‌شود. اما اگر تغییر نسبی و احتمالی مواضع سعودی‌ها درباره ایران نتیجه نوعی محاسبه امنیتی و دیپلماتیکی باشد، احتمال اینکه بتوان روزنه به وجود آمده را به یک شکاف دیپلماسی تبدیل کرد فرض محتمل دور از ذهنی نیست.
به باور اکثر آگاهان و تحلیلگران سیاسی، ریاض مترصد است پاسخ سؤالات و رفع ابهامات خود در قبال ایران را از اجلاس آتی قزاقستان درباره سوریه دریافت کند. واقعیت آن است که شرایط امنیتی سال‌های اخیر به خصوص در سوریه، مانع از آن شده که ریاض بتواند به یک ارزیابی دقیق از چگونگی مناسبات خود با تهران و تناسب‌گیری آن با شرایط منطقه دست یابد. به همین دلیل اساساً درک و تحلیل نهایی خود از تحولات را به نشست روز دوشنبه آستانه موکول کرده‌اند.
شاید ریاض احساس می‌کند در کنار متحدان خود از موضع بالاتری می‌تواند با ایران روبه‌رو شود. اجلاسی بسیار مهم با حضور همه طرف‌های درگیر محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی جنگ سوریه با ابتکار ایران، ترکیه و روسیه که از ٢٣ ژانویه در آستانه، پایتخت قزاقستان شروع شده و دیروز به پایان رسید. هرچند نتایج این نشست اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد، اما برای بسیاری از دیپلمات‌ها، تحلیلگران سیاسی و خبرنگاران، رویارویی مقامات ایرانی و سعودی حاشیه‌ای مهم بوده و منعکس‌کننده جو مذاکرات تلقی می‌شود. گفته شده مقامات دو کشور آن‌طور هم که تصور می‌شده با یکدیگر بد برخورد نکردند. می‌توان از لبخند یا خشم آنها سرنوشت آینده سوریه را پیش‌بینی کرد.
انتهای پیام
نظرات