محسن سلیمانی روزبهانی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه تالاب‌ها شاخص بسیار مناسبی برای بررسی شکل درست مدیریت منابع آبی در سطح حوزه آبریز هستند، گفت: در اقلیم‌های خشک و نیمه خشک، تالاب‌ها نقش مهمی را ایفا می‌کنند، در این نوع اقلیم‌ها وجود تالاب‌ها باعث شکل‌گیری تمدن‌ انسانی شده و به غنای تنوع زیستی در این مناطق به ویژه در مسیر پرندگان مهاجر که نقش بسیار کلیدی در اکوسیستم‌های آبی دارند، کمک می‌کند، اما از سوی دیگر این واقعیت وجود دارد که در چنین سرزمین‌هایی عوامل انسانی به شدت می‌توانند وضعیت تالاب‌ها را شکننده کنند.

وی با بیان اینکه وقتی منابع آبی محدودی در یک کشور وجود دارد و متوسط بارندگی 250 میلی‌متر در سال است، مدیریت منابع آب به دست انسان‌ها به شدت می‌تواند در وضعیت تالاب‌ها اثر بگذارد، اظهار کرد: در چنین شرایطی نمی‌توانیم دائما منتظر میزان بارش‌ها باشیم البته که بارش‌ها می‌تواند در بهبود وضعیت تالاب‌ها اثرگذار باشد؛ ولی چیزی که بیش از آن اثرگذار است  مدیریت منابع آبی است که اگر نادرست باشد وضع تالاب‌ها را شکننده‌تر می‌کند زیرا تالاب‌ها در پایین دست حوضه‌های آبی قرار دارند که اصلی‌ترین جایی که شکننده شده و ضربه می‌بیند بخش پایین دست حوضه آبریز است.

مدیر طرح ملی حفاظت از تالاب‌های ایران با تاکید بر اینکه انسان‌ها اثر مستقیمی را در مدیریت منابع آب گذاشته‌ و به تبع آن روی وضعیت اکوسیستم‌های آبی در پایین دست تاثیر گذار بودند، گفت: مدیریت نامناسب منابع آب در کنار موضوعاتی چون تغییر اقلیم و خشکسالی باعث بروز مشکلاتی در تالاب‌ها شده است در حقیقت هر چه مدیریت منابع آبی نامناسب‌تر باشد در شرایطی که خشکسالی به سراغ‌مان می‌آید وضعیت شکننده‌تر شده و ریسک بالاتر می‌رود.

افغانستان و ایران مقصر خشکی تالاب هامون

سلیمانی در ادامه به منظور تشریح وضعیت تالاب هامون، با اشاره به اینکه هامون هم از این امر مستثنی نیست و تحت تاثیر مدیریت نادرست منابع آبی قرار گرفته است، گفت: مدیریت نامناسب در منابع آبی این تالاب چه در بالادست یعنی در کشور افغانستان که بحث تخصیص حق‌آبه‌ها را دارد، چه در پایین دست یعنی در ایران که بحث انحراف آب به چاه‌نیمه‌ها و خودداری از ورود آب به تالاب را دارد، اثر مستقیمی در وضعیت خشکی تالاب هامون گذاشته است.

خشکی تالاب هامون برای 20 سال گذشته است

وی با تاکید بر اینکه در تالاب هامون و بسیاری از تالاب‌های کشور چنین وضعیتی وجود دارد و باید به موضوع تغییر شیوه مدیریت منابع آب در کشور به طور جدی‌تر بپردازیم، اظهار کرد: در تالاب هامون وضعیت خشکی اتفاق افتاده است که با مشاهده تصاویر یک دهه گذشته هامون متوجه می‌شویم که خشکی این تالاب طولانی‌مدت بوده است. طی 15 تا 20 سال گذشته مسئله خشکیدگی تالاب هامون وجود دارد؛ اما در حال حاضر توجه رسانه‌ها و مشاهده تاثیرات منفی خشک شدن تالاب هامون به شکل گرد و غبار در منطقه، باعث شده هم دولت و هم مردم بیش از پیش به تالاب هامون توجه نشان دهند که طی دو سه سال گذشته به خاطر وضعیت بارشی کشور و سیاستگذاری‌هایی که اتفاق افتاده؛ وضعیت هامون در مقایسه با یک دهه قبل بهتر بوده است.

طی یک دهه گذشته با ایجاد دایک مرزی ورود آب از بالادست به پایین دست را متوقف کرده بودیم که طی چند سال گذشته با بازگشایی آن منابع آبی بیشتری به سمت تالاب هامون هدایت شد، اما این به آن معنا نیست که وضعیت هامون خوب است ولی نسبت به یک دهه گذشته وضعیت بهتری دارد. در سال‌های گذشته اصلا آبی وارد تالاب هامون نمی‌شد اما طی دو سه سال گذشته آب وارد تالاب شده و زایندگی خوبی هم داشته است.

مرگ ماهی‌ها در تالاب هامون صحت دارد

سلیمانی در پاسخ به این پرسش که مرگ ماهی‌ها در تالاب هامون و عکس‌هایی که در این مورد در فضای مجازی منتشر شد، صحت دارد یاخیر؟ گفت: تا زمانی که تالاب از آن وضعیت کامل خشیدگی به وضعیت مطلوب برگردد در این بازه و مرحله گذار چنین سلسله اتفاقاتی ممکن است بیفتد.مرگ ماهی‌ها در این تالاب اتفاق افتاده چون منابع آبی وارد شده به این تالاب نتوانسته کل تالاب را سیراب کند.  در حقیقت ورود آب به تالاب اگرچه باعث وجود برخی گونه‌ها و حتی رونق صید و صیادی شد ولی متاسفانه به خاطر تبخیر بالایی که در منطقه وجود دارد در برخی از مناطق شاهد مرگ و میر ماهی‌ها بودیم البته به آن وسعتی نبود که درعکس‌ها نشان داده شد. خوشبختانه آب به تالاب برگشته و فرصت بازسازی اکوسیستم ایجاد شده اما به واسطه ناکافی بودن منابع آبی باعث شد تعدادی از ماهی‌ها از بین برود که اگر اقداماتی صورت می‌گرفت می‌شد از چنین اتفاقی جلوگیری کرد.

وی با بیان اینکه عمده منابع آبی هامون در کشور افغانستان است، اظهار کرد: معمولا از حدود ماه‌های بهمن و اسفند به خاطر ذوب شدن بارش‌های برفی، منابع آبی به سمت هامون حرکت می‌کند و در فروردین و اردیبهشت بیشترین میزان آب را در تالاب هامون داریم اما بعد از عبور از اردیبهشت با افزایش دما و شروع بادهای 120 روزه در منطقه تبخیر به شدت بالا می‌رود و میزان قابل توجهی از آب وارد شده به هامون به سرعت به خاطر تابش مستقیم نور خورشید تبخیر می‌شود.

وضعیت کنونی تالاب هامون

مدیر طرح ملی حفاظت از تالاب‌های ایران با اشاره به وضعیت کنونی تالاب هامون اظهار کرد: در حال حاضر مناطق بسیار کوچکی از تالاب هامون از جمله در اطراف کوه خواجه، آب دارد که امیدوار هستیم در ماه‌های بهمن و اسفند آبگیری تالاب مجددا اتفاق بیفتد. برنامه جامع تالاب هامون حدود یک ماه گذشته در شورای برنامه‌ریزی وکارگروه احیای تالاب هامون در استان سیستان و بلوچستان به تصویب رسید.

وی ابراز امیدواری کرد که با اجرایی شدن این برنامه، هم مدیریت منابع آب در داخل خاک خودمان به شکل مناسب‌تری اتفاق بیفتد و هم در سطوح بین‌المللی بتوانیم به شکل یکپارچه و منظم رایزنی‌ها و مذاکرات را پیش ببریم تا منابع آبی مطمئن‌تری را از افغانستان دریافت کنیم.

سلیمانی با بیان اینکه کشورهایی که در بالادست حوضه آبریز قرار می‌گیرند برنامه‌هایی برای توسعه زیرساخت‌های خود دارند و از منابع آبی بهره‌برداری حداکثری می‌شود، تاکید کرد: باید هر چه سریعتر به منظور داشتن یک مدیریت یکپارچه در کل حوضه آبریز حرکت کنیم. کشور افغانستان باید بداند چطور منابع آبی خود را مدیریت کند و ما در پایین دست بدانیم چطور از این منابع حفاظت کنیم. باید مذاکرات سازنده‌ای با کشور افغانستان داشته‌ و یک برنامه مدیریت درست اعمال کنیم تا یک فضای برد - برد اتفاق بیفتد و شکل بهره‌برداری حداکثر اعمال نشود که در این صورت دچار مشکل خواهیم شد.

وی با تاکید بر اینکه تالاب هامون مدیریت نخواهد شد مگر اینکه برنامه مدیریت یکپارچه‌ای بین دولت ایران و افغانستان شکل بگیرد، گفت: در برنامه مدیریت جامع تالاب هامون، یکی از خروجی‌های اصلی ایجاد مدیریت یکپارچه در حوضه آبریز است.

انتهای پیام