به گزارش ایسنا، هویت و پیشینه تاریخی مردمان شمال زمین آنقدر قوی بود و هیچ وقت در طول تاریخ مطیع پادشاهان فلات مرکزی ایران نبودند و آنها حتی گاهشماری و تقویم خاص خود را استفاده می‌کردند. تیرماسیزده سالهای سال بدون آنکه از کسی یا شخصی حمایت شود، هر ساله جاری است و چه زیبا مردم آن را اجرا می‌کنند. شب گذشته نیز مردم مازندران این مراسم را در خانه‌های خود برگزار کردند.

جشن تیرماسیزده یادآور شجاعت آرش کمانگیر است، این پهلوان ایرانی وطن‌پرست جان خود را در چله‌ی کمان قرار داد و برای بزرگ شدن اسم ایران کمانش را رها و تورانیان را از این سرزمین بیرون کرد.

 در این شب تمامی اعضای خانواده گرد یکدیگر جمع می‌شوند و موجب شادی و نشاط، استحکام و پیوند میان اعضای خانواده شده و چه بسیار کدورت‌ها در این شب به آشتی تبدیل می‌شود. در این شب فردی به صورتی که شناخته نشود به خانه‌ای می‌رود و شیشی یا ترکه‌ای یاهمان تکه چوبی را در دست دارد و همانند افراد کر و لال رفتار می‌کند و اهل خانه را با آن ترکه می‌زند تا آنکه چیزی به وی بدهند و این ضربه زدن را شگون برای تندرستی می‌دانند.

یک محقق تاریخ مازندران و رئیس پژوهشکده ساری شناسی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به اینکه قسمت عمده رسم، شگون چوب خوردن از لال است و در برخی از شهرها این مراسم را لال شو یا شب لال می‌نامند، می‌گوید: در این شب شخصی با لباس مبدل دستمالی به سر بسته و صورتش را سیاه می‌کند که به وی لال مار هم اطلاق می‌شود و به همراه چند نفر دیگر وارد خانه می‌شوند.

حسین اسلامی ساروی، می افزاید: در روستاهای مازندران چند جوان با ترکه‌هایی که به دست داشتند وارد خانه همسایه شده و افراد خانه را با ترکه البته با مراعات حالشان می‌زدند و سپس در بیرون خانه می‌ایستادند و صاحب‌خانه نیز به فراخور حال به آنها پول، برنج و عسل می‌دادند.

اسلامی درباره شعری که لال‌ها آواز سر می‌دادند، تصریح می کند: این افراد اشعار زیر را در موقع رفت و آمد در کوچه و خانه‌ها می‌خواندند: "لال اِنه لال اِنه پار بوردِه اِمسال اِنه اِسبه اَسب سِوار اِنه."

وی یادآور می شود: از مراسم و سرگرمی‌هایی که در این شب اجرا می‌شد می‌توان به شال افکنی و جوراب افکنی و همچنین از اعتقادات این شب فال گرفتن را هم نام برد.

این پژوهشگر، درباره خوراکی مورد استفاده در این شب، خاطرنشان می کند: در جشن تیرگان و تیرماسیزده طعام و خوراکی خاص مصرف می‌شد و این سنت از زمان کهن تا عصر حاضر محفوظ مانده است.

وی افزود: در برخی از مناطق ۱۳ گونه تنقلات مانند انگور، هندوانه، خربزه، سیب، نیشکر، ازگیل (کنس)، مرکبات، کنجد، حلوا، نخودچی، گندم برشته و تخمه را می‌خوردند.

اسلامی با بیان اینکه در مازندران از خوراکی‌های مخصوص این جشن سه خوراکی از همه معروف‌تر است و جزء پر شگون‌ترین خوراک‌هادر برخی از نواحی مازندران به شمار می‌آید، می‌گوید: "پیسه‌گنده" از خوراکی‌های سیرماسیزده است که مرکب از آرد برنج، پودر مغز گردو، شکر یا عسل یا نیشکر و یا شیره خرمالوی جنگلی است و همچنین پشت‌زیک که نوعی حلوای کنجدی است که اغلب اوقات با شکر سرخ مازندران تهیه می‌شد.

وی افزود: غذای دیگری هم به نام حلوا گندله یا حلوا گندلک تهسه می‌شد که از آرد برنج و شکر درست می‌کنند و بسیار خوش طعم و مطبوع است.

اسلامی، نمادهای تیرماسیزده شو را آب و لال شیش می داند و می گوید: نمادهای تیرماسیزده مثل آب و لال شیش که از درختی درست می‌شد نشانه‌هایی از برکت و روزی بود و تیر نشانی از تیر آرش کمانگیر و لال بودن نشانه ظلمی است که افراسیاب تورانی به مردم ایران زمین کرده است.

محقق دیگر مازندرانی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، می‌گوید: افراسیاب بر منوچهر در منطقه رویان چیره می‌شود و در این مرحله افراسیاب می‌گوید یا باید تسلیم شوی و یا افرادی از لشکرت تیری به سمت غرب شلیک کند. آرش یکی از افراد لشکر افراسیاب بیرون می‌آید و در کوه دماوند تیری به سمت غرب رها کرده و این تیر به درخت گردویی می‌خورد که مرز ایران، آنجا می‌شود.

سیروس مهدوی می افزاید: مردم به پاسداشت اقدام آرش چوبی را برمی‌دارند که این چوب صدا ندارد که به لال شیش‌مار معروف است. مردم معتقد هستند که این چوب درمان کننده است چراکه این چوب به جای آن تیر آرش است و در واقع جایگزین آن شد.

وی یادآور می شود: در این سنت لال مار با این چوب وارد خانه می‌شود و صاحب خانه تخم‌مرغ و یا برنج برایش می‌ریزد و این سنت با جشن‌هایی در سراسر اروپا و جهان همراه شد. چون ایرانیان با کوچ کردن از دیار ایران این سنت را به آن مناطق انتقال دادند.در این جشن‌ها با توجه به اینکه سنت‌ها تغییر کرد اما هر کدام نقش بزرگی را در این جشن‌ها، ایفا می‌کند.

وی تصریح می کند: در شب تیرماسیزده شو کشاورزان حاصل دسترنج خود را بر روی سفره می‌گذارند و با شعر حافظ درمی‌آمیزند و با تفعل به فال حافظ، این سنت را پاس می‌دارند. کشاورزان فقط از محصولات و تولیدات کشاورزی خود استفاده می‌کنند و از این طریق از خداوند تشکر می‌کنند.

گزارش از زهرا اشکیود، خبرنگار ایسنای مازندران
انتهای پیام