‌غارها حفره‌هایی هستند که برخی ساخته دست بشرند و از دوران کهن به یادگار مانده‌اند یا عموما حفره‌هایی هستند که بواسطه فرآیندهای خاص زمین‌شناسی تشکیل شده‌اند و انواع متعددی دارند که شاید طرح و پرداختن به آنها در این گزارش نگنجد.

غارها در دوران کهن سکونت‌گاه‌هایی برای بشر و دیگر جانداران بوده‌اند و این مهم باعث شده است که امروز این حفره‌ها که هنوز ارزش سکونتگاهی خود را حداقل برای برخی جانوران حفظ کرده‌اند، انعکاسی از تاریخ محیط زیست و بشریت نیز باشند و علاوه بر گذشته زمین، گذشته انسان و دیگر زیستمندان این کره خاکی را نیز در دل خود مخفی نگاه داشته‌اند، تنها همین نکته نشان‌دهنده ارزش و جایگاه آنها در نگاه دانشمندان در رشته‌های مختلف و البته دوستداران محیط زیست است، اما برخی از این حفره‌های ارزشمند تاریخی هم از دست‌اندازی بشر بی بهره نمانده‌اند و شاید بواسطه سهل‌انگاری بشر امروز نابود شده یا در آستانه نابودی باشند.

به گزارش ایسنا، منطقه مرکزی، ایران بواسطه تاریخ کهن خود و البته نقاط کوهستانی فراوانی که دارد غارهای بسیاری را در خود جای داده است که شاید برخی از آنها حال و روز خوشی نداشته باشند و تنها در دوم مهرماه هر سال یادمان بیفتد که غارها اهمیت و ارزش دارند و باید از آنها حفاظت و حراست شود.

استان مرکزی نیز بواسطه کوهستانی بودن خود غارهای فراوانی دارد که شاید شمارش آنها دشوار باشد، اما به هرحال بخشی از این غارها به واسطه ساختار متفاوت و شکل و شمایلی خاص شاخص‌تر هستند و بیشتر بر سر زبان‌ها افتاده‌اند و به تبع آن هستند، غارهایی که در طول زمان مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند و حتی تبدیل به جایگاه نگهداری دام و گوسفندان شده‌اند.

مسلما در استان مرکزی اسم غار که به میان می‌آید همه و همه غار نخجیر را در ذهن خود متصور می‌شوند که البته به لحاظ ساختار خاص و ویژه این غار و زنده بودن آن این امر کاملا قابل قبول است و هر قدر از این غار و ویژگی و زیبایی‌هایش گفته شود باز هم کم است، اما طبیعی است دیگر غارهای خاص استان نیز نیازمند توجهند و حداقل در روز غار پاک که دومین روز از مهرماه است مورد توجه قرار گرفته و پاکسازی شوند.

غار 70 میلیون ساله چال نخجیر دلیجان که در سال 1368 بواسطه یک انفجار کشف شد، نمونه‌ای شاخص از غارهای جهان است که دیوارهای آن تماما آهکی است و با سه طبقه در زمره غارهای طبقاتی دنیا جای می‌گیرد. ارزش و اهمیت این غار به اندازه‌ای است که در سال 1384 در فهرست آثار ملی قرار گرفت و به منطقه‌ای گردشگری تبدیل شد.

غار نخجیر زنده است به همین دلیل حفظ و حراست از آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و گذشته از زنده بودن، این غار دارای تالارهای متعدد، راهروهای طولانی، رسوبات آهکی بسیار زیبا، دریاچه و ... است که زیبایی آن را صد چندان کرده است.

هر ساله در روز غار پاک این غار نخجیر است که بیش از دیگر غارها مورد توجه قرار می‌گیرد و در اولویت برای پاکسازی است که البته با توجه به ارزش غار و شناخته شده بودنش این امر پذیرفتنی است، اما در استان مرکزی قله‌های متعدد هرکدام حداقل یک غار را در خود جای داده‌‌اند و این غارها نیز باید مورد توجه و رسیدگی قرار گیرد.

قطعا شناسایی غارهای استان مرکزی و اشراف بر شاخص‌های این حفره‌ها حتی می‌تواند تاریخ این خاک را وسعت بخشد، اما در کمال بی‌توجهی هیچ توجهی به آنها نمی‌شود و تنها این توجه منوط به دوم مهرماه و پاکسازی جزیی است که البته این اقدام نیز فقط به غار چال نخجیر دلیجان محدود می‌شود.

با نگاهی به اسامی غارهای استان مرکزی و برخی شاخص‌های این حفره‌ها می‌توان ارزش هرکدام را متوجه شد، اما کجاست کسی که نیم نگاهی به آنها داشته باشد.

نگاهی جزیی به لیست غارهای شناسایی شده می‌تواند ظرفیت استان مرکزی را در زمینه تعداد غارها و شاخص‌های آنها نشان دهد، نام‌هایی چون غار امجک که عنوان غار قندیل‌های سنگی را یدک می‌کشد، غار آب که به غار سرد کشور شهره است، غار سوله خونزا که زخمی دزدان گنج‌یاب است، غار کهک که عروس تالارها را در خود جای داده، غار سرو 216، غار دارینو، آسیلی با بلورهای منشوری، غار قلعه‌جوق که ساخته دست بشر است، غار باستانی آزادخان، غار خورنده، غار گاوخور و ... تنها بخش کوچکی از غارهای استان هستند که قطعا می‌تواند استان مرکزی را سرزمین غارهای شگرف عنوان کند، اما چه سود که در بی‌مهری تمام به سر می‌برند.

درست دو سال پیش در اول مهرماه سال 1393 جلسه‌ای تشکیل شد که معاون عمرانی وقت در اولین جلسه کارگروه غارشناسی استان بر تدوین بانک اطلاعاتی غارهای استان مرکزی تاکید کرد، اما امروز دو سال و یک روز از این جلسه می‌گذرد و همچنان خبری از تدوین بانک اطلاعاتی از غارهای استان مرکزی شنیده نشده است، در حالی که این مهم در استان‌های همجوار در اردیبهشت‌ماه سال 93 انجام شد.

تا سال 93 چیزی در حدود 75 غار در استان مرکزی شناسایی شده بود، اما قطعا به لحاظ کوهستانی بودن این سرزمین، تعداد غارها بیش از این تعداد است و البته تنوع زیستی شاخص این استان نیز، گواهی بر این مدعاست.

این ظرفیت می‌تواند گردشگری استان را تکانی دهد، اما به نظر می‌رسد ‌در حال حاضر دغدغه‌ چندانی در این زمینه وجود ندارد.

از سویی در نظر گرفتن عنوان غار پاک در تقویم جهانی نشانگر اهمیت این پدیده طبیعی زمین‌شناسی و البته گاهی دست‌ساز برای قشر قابل توجهی از دانشمندان و طبیعت دوستان است که می تواند گردشگری غار را آنهم از نوع علمی و کمتر آسیب زننده‌اش در این استان رونق بخشد.

بی شک اگر در پی توسعه گردشگری در استان مرکزی البته با توجه به بروز هرچه کمتر آسیب در مناطق گردشگری هستیم، شناخت تمامی ظرفیت ها در کنار بررسی ابعاد مختلف گردشگری در هر شاخه در راستای معرفی هرچه بیشتر این ظرفیت ها یکی از مهمترین اقداماتی است که در گفتگو با کارشناسان باید توسط متولیان مورد توجه و انجام قرار گیرد تا دغدغه‌های غارشناسان نیز در خصوص هجوم گردشگران به غار و گردشگری غیر اصولی رفع شده و در عین حال از این ظرفیت‌های طبیعی حداقل تا آنجا که به ضربه‌ای به زیستگاه‌های طبیعی وارد نشود، به درستی و در راستای رونق گردشگری بهره برده شود.   

روز جهانی غار پاک شاید روز نگاه ویژه به این ظرفیت‌های طبیعی و تاکیدی بر حفظ سلامت این ذخایر طبیعی در تمام طول سال است، اما متاسفانه همچنانکه اغلب عناوین در تقویم تنها شکلی نمادین به خود گرفته‌اند، در حال حاضر برگزاری یک مراسم نمادین در همین روز خاص اقدامی است که آنهم در خصوص یکی از غارهای شاخص انجام می شود و دیگر هیچ و معرفی و استفاده علمی از چنین ظرفیتی در راستای جذب دانشمندان رشته های مختلف و غارشناسان به استان ظرفیتی است که مورد غفلت قرار گرفته است.

غارهای استان مرکزی می‌توانند اهداف خوبی برای غارنوردان حرفه‌ای باشند که اهداف خاصی را که در رشته‌هایی همچون دیرین‌شناسی، باستان‌شناسی، انسان‌شناسی، آب‌شناسی و زیست‌شناسی تعریف می‌شود دنبال می‌کنند و این ظرفیتی برای استان مرکزی است که باید دنبال شود.

از سوی دیگر، نکته ویژه در این میان ورزش غارنوردی است که به نظر نمی‌رسد در استان مرکزی مورد توجه قرار گرفته باشد، در صورتی که ورزش غارنوردی یکی از رشته‌های ویژه و شاید قابل سرمایه گذاری در استان مرکزی است که اداره کل ورزش و جوانان می تواند به آن توجه کند.

نکته آخر که توجه ویژه به آن قبل از ورود به حوزه گردشگری، ورزش غار یا هر اقدامی در رابطه با غار که مردم را جذب می‌کند، فرهنگ‌سازی و ارتقای سواد مردم در رابطه با چگونگی برخورد با غار و زیستمدان آن در راستای بروز کمترین آسیب به این پدیده ارزشمند طبیعی است.

گزارش از: آذر اسفندیاری، خبرنگار ایسنا، منطقه مرکزی
انتهاي پیام