به گزارش ایسنا، محمدرضا قزلسفلی - رایزن سابق فرهنگی ایران در سیرالئون - درباره این جشنواره‌ها گفت: در این کشور بیش از ۵۰ قوم و قبیله با زبان‌ها، لهجه‌ها و فرهنگ‌های مختلف در فضایی مسالمت‌آمیز با صلح و وحدت ملی از گذشته‌ی دور تا کنون در کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند و هر سال بدون تنش، اعیاد، جشن‌ها و جشنواره‌های ویژه خود را که ریشه‌ها و انگیزه‌های تاریخی، دینی، قومی، فرهنگی، اجتماعی و به‌ندرت خرافی دارند، برگزار می‌کنند.

او ادامه داد: با ورود دیدن اسلام بسیاری از مفاهیم، ارزش‌ها و سنت‌های قومی این کشور پیشینه دینی به خود گرفت و مواردی  از آن‌ها که با معیارهای دینی و عقلی مغایرت داشت، تغییر کردند. اسلام در شمال غنا در میان قبایل «داگمبا»، «گنجا»، «لاربانگاه» و ... بین قبایل مسلمان «هوسا»، «تیجانیه» و «زنگوهای» جنوب و مرکز کشور غنا جایگاه خاصی داشته و جنبه‌های منفی آیین‌ها و رسوم دوران جاهلیت این قبایل را زدوده یا کم رنگ کرده است.

قزلسفلی اظهار کرد: با این همه در مناطق تحت تسلط قبایل سنتی و مسیحیان کشور، مردم غنا هنوز بسیاری از اعیاد و جشن‌های قدیمی خود را  با انگیزه‌هایی مانند قدرت‌نمایی، جذب جهانگرد، ایجاد جو شادی و سرور، پایبندی به اعتقادات سنتی و ... گرامی می‌دارند. «حُمُوُ –Homowo» از جمله جشنواره‌های برجسته کشور غناست که هر سال در سطح وسیعی از استان بزرگ «آکرا» و حومه‌ی آن برگزار می‌شود. شناخت این جشنواره و تعامل با جنبه‌های مثبت آن در توسعه روابط فرهنگی بسیار موثر است.

رایزن فرهنگی سابق ایران در سیرالئون با بیان این‌که جشنواره "ندای اعتراض بر گرسنگی (حُمُوُ - Homowo)" در غنا یادآور روزی است که با دعا و استغاثه، تلاش و کوشش فراوان مردم قبیله «گا» گرسنگی شکست خورد و ریشه‌کن شد، گفت: این جشنواره یادآور روزی است که با دعا و استغاثه مردم قبیله گا، خداوند متعال باران رحمت خود را بعد از قحطی و خشکسالی طولانی به این مردم ارزانی داشت و در نتیجه محصولات فراوانی از جمله ذرت، نخل و ماهی عاید آن‌ها شد.

او افزود: حُمُوُ از بزرگ‌ترین و پرجاذبه‌ترین جشنواره‌های تاریخی و سنتی غنا است که هر سال برابر با ۱۰ مرداد تا ۸ مهر در سطح وسیعی از استان آکرا و مناطق همجوار آن از جمله «اوسو»، «لابادی»، «تشی»، «تما» و ... که بخشی از استان آکرای بزرگ است توسط حکومت بومی " گا- Ga " و قبایل وابسته به آن برگزار می‌شود. مردم گا و قبایل زیرمجموعه آن در غنا به گروه نژادی بزرگتری به نام "آکان" وابسته است که دارای فرهنگ و تاریخ مشترک هستند. رنگ قرمز و طلایی لباس سنتی آن در مراسم و جشنواره‌ها از دو رنگ غذای پاپایی نشأت گرفته و به نشانه وفاداری، زندگی مستمر، صمیمیت و عظمت است.

قزلسفلی ادامه داد: هر سال هزاران نفر از اعضای قبیله گا و گردشگران فراوانی با عنوان زائر که در زبان این قبیله "سوبی یا اصحاب پنجشنبه (Soobii or Thursday People )" نامیده می‌شوند، از کشورهای آفریقایی و سایر نقط جهان برای دیدن اقوام خود و شرکت در جشنواره حُمُوُ به غنا سفر می‌کنند. مردم تحت پوشش قبیله گا ( Ga ) شامل پیروان ادیان سنتی، مسلمان و مسیحی هستند و اعتقاد دارند که جشنواره حُمُوُ دارای مفاهیم و معارف متعالی دینی - ملی بوده و به‌عنوان یک رکن از فرهنگ و تمدن  کشور غنا تهاجم‌های فرهنگی بیگانه را دفع کرده و تا حدودی ملل متجاوز را مقهور و مغلوب ارزش‌های خود کرده است.

رایزن فرهنگی سابق ایران در سیرالئون اضافه کرد: اگرچه این جشن مخصوص اعضا و پیروان آن قبیله است، ولی به‌خاطر تسامح موجود بین پیروان ادیان اسلام و مسیحیت، در هم تنیدگی آن‌ها، اهمیت و قدمت جشن یادشده، بیشتر شهروندان استان بزرگ آکرا آن جشن را محترم می‌شمارند. مسلمانان "گا" نیز برای تحت تاثیر قرار دادن مردم این قبیله، اقدامات جدی به عمل آورده‌اند که موجب شده مراسم اسلامی مولودالنبی (ص) و عید فطر توسط روسای این قبیله و مجموعه تحت پوشش آن برگزار شود. جمعیت این قبیله که در امتداد سواحل اقیانوس اطلس اسکان دارند، بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر است.

او گفت: روسای قبایل، شورای سنتی منطقه اوسو در آکرا، کمیته مدیریت گردشگری آکرا با همکاری وزارت گردشگری و هنر غنا در اواسط شهریور ۲۰۱۶ جشنواره وسیعی تحت عناوین "حُمُوُ ابزاری برای انتخابات صلح آمیز" و "گردشگری عامل مهمی برای توسعه" بدون نواختن طبل، موسیقی و ایجاد سر و صدا در فضایی آرام و بدون مزاحمت که از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن است، در آکرا برگزار کردند.

قزلسفلی بیان کرد: شورای سنتی مشورتی در سه منطقه اصلی شامل «اوسو (Osu)»، «لابادی (Labadi)» و «تشی (Teshi)» قرار دارد که هریک از سه مجلس (در مجموع ۹ مجلس) و ۹ رییس قبیله در زیرمجموعه دولت "گا" و به سرپرستی نی چوروی چهارم به‌عنوان رییس بزرگ لابادی به اداره امور دولتی این جامعه می‌پردازند. یاد خاطره اجداد، برگزاری مراسم دعا و استغاثه، طلب رحمت و برکت بیشتر از خداوند متعال، صله رحم، عید دیدنی، دادن عیدی به یکدیگر از جمله برنامه‌هایی هستند که مردم استان بزرگ آکرا و مناطق همجوار آن و در طول جشنواره بجا می‌آورند. به این امید که خداوند متعال مانند گذشته، باران رحمت و نعمت‌های خود را به‌طور مستمر برای آن‌ها نازل و فراوان کند.

نمادها و رسوم جشنواره حُمُوُ

رایزن فرهنگی سابق ایران در سیرالئون با بیان این‌که ممنوعیت مزاحمت‌های صوتی خیابانی براساس سنت‌های قبیله "گا" در طول جشنواره حُمُوُ طبل زدن، نواختن موسیقی و هر نوع ایجاد صدای بلند حتی در کلیساها ممنوع است، ادامه داد: اعتقاد عمومی این است که ارواح اجداد بنیان‌گذار جشنواره حُمُوُ و ارواح اجداد و فوت‌شدگان به سکوت و آرامش نیاز دارند و صدای بلند موجب آزار و اذیت روح آن‌ها می‌شود. این ممنوعیت‌ها در سال‌های اخیر بین اعضای قبیله "گا" و مسیحیان این کشور که در مراسم از طبل و موسیقی استفاده می‌کنند، تنش‌هایی ایجاد کرده است. خیلی از تجار و کسبه نیز که طبیعت شغل آن‌ها با سر و صدای طبل و موسیقی مرتبط است ممنوعیت‌های مراسم حُمُوُ را مانع کسب و کار خود می‌دانند. در فرهنگ حُمُوُ کودکان دو تا چند قلو نزد قبیله "گا" از قداست ویژه‌ای برخوردار بوده و تولد آن‌ها را موجب خیر و برکت فراوان و نشانه حاصلخیزی محصولات کشاورزی می‌دانند. از این رو اعتقاد دارند که فرزندان چند قلو و جشن حُمُوُ هر دو دارای برکات و نتایج یکسانی هستند.

برخی رویدادهای سال نو، بومی قبیله گا در غنا

او افزود: نخستین روز سال بومی قبیله "گا" در غنا، از اولین دوشنبه ماه شهریور محاسبه می‌شود. سه‌شنبه دومین روز سال، تمام مردم گا در آکرا خود را برای جشن بزرگ حُمُوُ یا عید خرمن آماده می‌کنند. در چنین روزی صید ماهی و امور مربوط به کشاورزی انجام نمی‌شود. طبق اعتقادات و سنن قبیله گا، چهارشنبه سومین روز سال بومی، فرخنده نبوده و طبق مقرارت بومی هیچ کار مهمی حتی امور مربوط به کشت انجام نمی‌شود. براساس رسوم موضوعه در روز جمعه پنجمین روز سال نو گا، کشاورزان باید استراحت کنند و به‌طور مطلق نباید هیچ کاری انجام دهند. از ششمین روز سال نو که شنبه است تا چهارشنبه دهمین روز، توصیه خاصی نشده است.

قزلسلفی توضیح داد: در روز پنجشنبه یازدهمین روز سال نوی قبیله پرنفوذ گا، همه اهالی روستاها و شهرهای مجاور آکرا برای شرکت در جشنواره حُمُوُ به پایتخت می‌روند. در مراسم جشنواره مردم تخت روان روسای قبایل خود را که در مقام پادشاه‌های سنتی هستند، در خیابان‌ها روی شانه‌های خود به‌منظور نمایش قدرت و اقتدار آن‌ها حمل می‌کنند. در شامگاه آن روز با به صدا درآمدن ناقوس‌ها اعلام می‌شود که تا پایان مراسم حُمُوُ از هر نوع گناه و معصیت پرهیز شود. معامله‌ای که منجر به تقاضای وام و قرض باشد مجاز نیست. علیه کسی هیچ فراخوان و احضاریه‌ای صادر نشود. قسم خوردن در هر شکلی و برای هر امری مجاز نیست. برای نقض‌کننده‌های این مقررات مجازات تا حد اعدام در نظر گرفته شده است.

رایزن فرهنگی سابق ایران در سیرالئون اضافه کرد: جمعه دوازدهمین روز سال نوی بومی گا، مردم آکرا و شرکت‌کنندگان، رسما مراسم جشنواره حُمُوُ را شروع می‌کنند. طبق آداب و رسوم کهن قبیله گا در چنین روزی هر دامادی چند قطعه هیزم به پدر زن و هر عروسی چند بسته هیزم به مادرشوهر خود به‌منظور تقدیر از خدمات آن‌ها هدیه می‌کنند. دوستان صمیمی نیز در چنین روزی عمل مشابهی نسبت به یکدیگر انجام می‌دهند. رفتن به کوه‌ها و تپه‌ها و همچنین حضور در قبرستان‌ها و دعا برای مردگان از جمله آیین‌های ویژه روز جمعه دوازدهمین روز سال نوی قبیله گا در غنا است.

او با اشاره به این‌که هر سال در چنین روزی کشیش یا موبد قبیله گا شاخه‌ی درخت نخل را که «گوفی» (Gofi ) نامیده می‌شود در سه نقطه جاده‌ای که در حرکت است قرار می‌دهد، ادامه داد: نباید کسی در مسیر آن راه توقف کند. با این همه، بستن مسیرهای رودخانه‌ای برای ماهیگیرانی که درپی صید ماهی هستند، جایز نیست. پیش از این‌که گوفی از سه نقطه راه با تشریفات خاصی برداشته نشود، کسی نمی‌تواند از آن راه عبور کند. کشیش یا روحانی مربوطه قبل از این‌که گوفی را روی زمین قرار دهد، ادعیه ویژه‌ای را قرائت می‌کند.

قزلسلفی گفت: شنبه سیزدهمین روز سال نو، بزرگ‌ترین روز برای مردم  پیرو قبیله گا و زیرمجموعه آن در آکرا است. در چنین روزی که عید بزرگ حُمُوُ به وقوع پیوسته است، غذای سنتی ویژه پاپایی پخته می‌شود.

وی با بیان این‌که در یکشنبه به‌عنوان چهاردهمین روز از سال نو بومی قبیله گا، دید و بازدیدها، عید دیدنی‌ها، عیدی دادن‌ها انجام می‌شود، توضیح داد: در چنین روزی مردم صبح زود از خواب بیدار می‌شوند و ابتدا قبل از هر چیز برای مردگان خود و دیگران به شدت گریه می‌کنند. سپس برای شادی روح آن‌ها صدقه پرداخت می‌کنند. در چنین روزی که به زبان محلی «اِن گووارا –  Ngowura »  نامیده می‌شود مردم آکرا و استان‌های مجاور آن برای عرض تبریک، آرزوی خوشبختی، سعادت و طول عمر به یکدیگر، خانه به خانه به دیدار دوستان، اقوام و فامیل‌ می‌روند. چنین روزی پایان مراسم طولانی فرهنگ و فولکلور مراسم سال نو مردم گا و قبائل وابسته به آن در غنا به‌عنوان بخشی از  جشنواره بزرگ حُمُوُ است که پیام‌های سازنده و قابل گفتمان دارد.

شباهت برخی آیین‌های عید حُمُوُ با عید نوروز

رایزن فرهنگی سابق ایران در سیرالئون افزود:‌ در آستانه این جشنواره بزرگ و قدیمی که آیین‌های آن به مراسم عید نوروز شباهت دارد، خانواده‌ها به انجام اموری مانند خانه‌تکانی، خرید لباس نو، فراهم آوردن لوازم و وسایل پذیرایی برای دید و بازدیدها مشغول هستند. در ایام عید حُمُوُ پیروان قبیله گا و قبایل مرتبط با آن در غنا لباس‌های نو و فاخر پوشیده و سنت حسنه صله رحم را به‌جا آورده و ضمن عرض تبریک، به یکدیگر عیدی می‌دهند. اقوام و اعضای فامیل‌ها که به هر بهانه‌ای قطع رابطه داشته و با هم قهر هستند بین آن‌ها صلح و آشتی برقرار می‌شود.

پخت غذای سنتی پاپایی (Papaei) برای خیرات و مبرات

 قزلسفلی اضافه کرد: خانواده‌ها در ایام عید بزرگ حُمُوُ با پختن غذای سنتی پاپایی از مهمانان خود پذیرایی می‌کنند و بخشی از آن را با نیت خیرات و مبرات بین فقرا، مساکین و ایتام  توزیع می‌کنند. پاپایی غذایی است که از آرد ذرت، روغن نخل و ماهی تهیه شده و در ایام عید بزرگ حُمُوُ در منازل و اماکن عمومی به‌وفور پخت می‌شود و جایگاهی مانند آش نذری در ایران به‌عنوان صدقه و تبرک دارد. مردم با پختن آن یاد و خاطره اجداد گرسنه خود را گرامی می‌دارند و از روحیه ایثار و از خود گذشتگی آن‌ها قدردانی می‌کنند. غذای پاپایی که لذیذ و مقوی است، علاوه بر این‌که در دید و بازدیدها، مهمانان با آن پذیرایی می‌شوند، به‌منظور ذکر و یاد اجداد بین فقرا و گرسنگان جامعه غنا توزیع می‌شود. اعضای قبیله گا در غنا معتقدند، اگر در خانه‌ای غذای پاپایی پخت نشود یا آن غذا به مصارف سنتی خود نرسد، اجداد آن‌ها غضبناک می‌شوند و سال شومی خواهند داشت.

روش پخت غذای پاپائی

او بیان کرد: روش پخت غذای پاپایی در غنا اهمیت دارد؛ ابتدا ذرت به مدت سه روز در آب خیسانده می‌شود. سپس آن را آسیاب می‌کنند و با روغن نخل بومی می‌آمیزند و در آبکش قرار می‌دهند. آبکش با محتوای آن روی آب جوش قرار داده می‌شود تا با حرارت بخار آب جوش پخته شود. این غذا بعد از دو سه ساعت به‌صورت آرد مرطوب نارنجی رنگ آماده پذیرایی می‌شود. البته خوردن آن به این صورت چندان به مذاق انسان خوش نمی‌آید و برای خوشمزه شدن آن باید غذا را با سوپی که با ماهی پخته شده باشد، خورد.

چرا فقط ذرت، روغن نخل و ماهی در غذای سنتی پاپایی است؟

رایزن سابق فرهنگی ایران در سیرالئون ادامه داد: طبق داستان‌ها و باورهای سنتی اعضای قبیله گا در ماه‌های آگوست و سپتامبر براثر قحطی و خشکسالی با گرسنگی و فقر شدید مهلکی مواجه شده‌اند. آن‌ها برای رفع این بحران مهلک به دعا، شیون، فریاد و استغاثه متوسل شده و در نتیجه خداوند متعال باران رحمت خود را بر سرزمینی که امروز غنا نامیده می‌شود، نازل و مردم با کشت ذرت، نخل و صید ماهی بر گرسنگی و فقر غلبه کردند.

قزلسفلی گفت: از این رو، مردم استان بزرگ آکرا و مناطق همجوار آن هر سال برابر با ۱۰ مرداد تا ۱۰ مهرماه که فصل برداشت ذرت و روغن نخل و صید ماهی نیز هست، به‌منظور شکرگزاری از خداوند متعال و همچنین حفظ سنت، فرهنگ و فولکلور دیرینه خود با برگزاری مراسم بزرگ و طولانی جشنواره حُمُوُ به‌عنوان آغاز سال نوی بومی با اجرای مراسم خاصی گرامی می‌دارند. با وجود گذشت صدها سال از این واقعه هنوز اعضای قبیله گا و مجموعه تحت پوشش آن در ایام جشنواره حُمُوُ به آداب و رسوم و میراث این عید عملا پایبند بوده و در نتیجه جامعه امروز غنا که به صلح‌آمیزترین کشور در آفریقا مشهور است میزان کینه و  خصومت به پایین‌ترین درجه رسیده و دشمنی‌ها، اختلاف‌ها و کدورت‌ها به‌طور چشمگیری از این کشور رخت بر بسته و قبایل مختلف را در این سرزمین به سوی وحدت ملی، صلح، صفا و صمیمیت سوق داده است.

او اظهار کرد: با این همه، امروزه مانند سایر کشورها در غنا نیز دشمن بی‌کار ننشسته و با استفاده از عوامل  فرهنگی گسترده خود بسیار تلاش کرده تا این میراث سازنده نیز دچار انحراف و عوام زدگی شود و ابعاد مثبت این جشنواره سنتی کم‌رنگ و جنبه‌های سازندگی آن به فراموشی سپرده شود.

رایزن سابق فرهنگی ایران در سیرالئون اضافه کرد: برخی سیاستمداران با حمایت خارجی با دامن زدن به شیوه‌های تبلیغی جدید تلاش می‌کنند تا اهداف مثبت مناسبت‌های ملی، تاریخی، دینی، فرهنگی و سنتی  جامعه غنا را تحریف و در نتیجه در روند رشد و توسعه همه جانبه مردم آن کشور خلل ایجاد شود. بیشتر روشنفکران و علمای دلسوز آفریقا معتقد هستند که دشمنان با گسترش فرهنگ‌های مبتذل، توسل به شیوه‌های جدید استعماری در نحوه برگزاری، در اهداف اولیه اعیاد و جشن‌ها انحراف ایجاد کرده و با مشغول کردن ملت‌های آفریقایی به امور سرگرم‌کننده  و بعضا مخرب مانع رشد و توسعه هر حرکت بیدارکننده و نجات‌بخش شده و با هدف غارت منابع آفریقا، تلاش می‌کنند تا اهداف  میراث تاریخی، سنتی و فرهنگی تحقق پیدا نکند.

قزلسفلی افزود: براساس منابع این تحقیق و همچنین مشاهدات و تحقیقات میدانی نویسنده، باید اذعان کرد که عامل عمده عقب‌ماندگی همه جانبه قاره سیاه رویکرد جدید استعمار و صاحبان زر، زور و تزویر است. آن‌ها تلاش می‌کنند تا میراث کهن و سازنده این قاره را بی‌محتوا و هر آنچه را که موجب بیداری ملت‌های مستضعف شود با استفاده اهرم‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خود، متوقف کنند.

چرا شعار جشنواره حُمُوُ به آوای جغد تشبیه شده است؟

او ترجمه تحت‌اللفظی عبارت "حُمُوُ Homowo " را از زبان گا به انگلیسی "هو و شکست دادن گرسنگی" دانست و بیان کرد: در زبان گا "حُمُ Homo  " یعنی گرسنگی و "وُ Wo " به معنی فریاد اعتراض و هو کردن مانند جغد است. علت افزودن پسوند " وُ Wo " که معنای غالب آن صدایی شبیه آوای جغد ایجاد کردن است، به کلمه حُمُ Homo " شاید به‌خاطر وجود وجوه اشتراک بین ویژگی‌های این پرنده و شعار اصلی جشنواره حُمُوُ باشد که طبیعت فعالیت هر دو حاکی از آن است که در فضایی عاری از صداهای ناهنجار و جوی توأم با سکوت به اهداف خود نائل شوند. سر و صدای بلند برای جغد و مردم قبیله گاه آزاردهنده است.

رایزن فرهنگی سابق ایران در سیرالئون ادامه داد: جغد با پروازی بی‌صدا در سکوت شب و با داشتن چشم‌های بزرگ در فرهنگ قبیله گا  جایگاه ویژه‌ای دارد. با این‌که در ادبیات برخی ملت‌ها از آن به پرنده‌ای شوم یاد شده است، در فرهنگ و فولکلور قبیله گا و زیرمجموعه آن از جغد به‌عنوان پرنده شب، زیبا، هوشیار و سودمند یاد می‌شود. آوای جغد در دل شب و "هو گفتن - Hoot  " آن به تاریکی، ظلمت، بدبختی، گرسنگی و ... موجب شده است که قبایل گا و زیرمجموعه پرقدرت و تاثیرگذار آن در غنا، این پرنده فوق‌العاده را محترم و مفید ارزیابی کنند. آن‌ها معتقد هستند که صدای جغد موجب دور شدن دیوها، خباثت‌ها، پلیدی‌ها، شرارت‌ها و هر نوع موجود بد و موذی از انسان شده و با صدای خود  از اتفاقات آینده خبر می‌دهد.

قزلسفلی توضیح داد: برجسته‌ترین و آشناترین صدای جغد "حوت حوت" به معنای فریاد اعتراض (Hoot Hoot) است که شعار منتخب مردم گا و زیرمجموعه آن هست، است. آن‌ها ویژگی "دوربینی و تیزبینی طبیعی و غریزی" جغدها درسی مهم و سرنوشت‌ساز برای انسان‌ها می‌دانند. در باورهای مردم قبیله گا صدای هوهوی جغد روحیه مبارزه با هر نوع مشکلات روحی، جسمی، طبیعی و اقتصادی اعم از فقر و قحطی و ... را در انسان تقویت می‌کند، زیرا از آن به‌عنوان پرنده‌ای دانا و پند دهنده یاد می‌کنند.

انتهای پیام