به گزارش ايسنا، به نقل از روابط عمومي ميراث فرهنگي استان مركزي، ايرانيان براي حفاظت از چشمه‌سارها و پاكيزگي جريان آب‌ها، باورهاي قدسي داشتند و متناسب با آنها مراسم خاص اجرا مي‌كردند. اعتقاد به ايزدگونه‌اي بنام آناهيتا كه موكل بر آب و حاصلخيزي بود و همچنين امشاسپندي به اسم "وخش"1، بن‌مايه جشن‌ها و محتواي نيايش در نيايشگاه‌ها را شكل مي‌داده است.
به گفته دکتر قاسم فضلی باستانشناس و مردم‌شناس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی، نظر به اينكه از زمان‌هاي دور دغدغه كمبود آب با سرشت آدميان تنيده شده، از اين روي به اجراي مراسم "تمناي باران" در نقاط مختلف ايران مي‌پرداختند، به طوري كه مردم در مقبره حضرت دانيال پيغمبر در شوش(واقع در خوزستان) طي مراسمي خاص به دعا و نيايش مشغول مي‌شدند.2
وي افزود: در استان مركزي در موسم بهار و در كوهي موسوم به مصلي در روستاي وفس واقع در 14كيلومتري شمال كميجان، مؤمنين به نماز مي‌ايستادند تا بدان وسيله، رحمت بارش نازل شود و در "نراق" سكويی(تخت‌گاه) بزرگ از سنگ در ميان دره‌اي ساختند كه تاكنون محفوظ مانده و به سكوي نماز مشهور است.3
فضلي گفت: "نذر آب" طبق يك وقت و تقويم مشخص در برخي آبادي‌هاي استان مركزي همچنان پابرجاست، به طوري كه در روستاي ولاشجرد از توابع شهرستان فرمهين هر ساله در شب بيست‌ويكم ماه رمضان مصادف با وفات حضرت علي(ع)، به مدت بيست و چهار ساعت آب كهريز(قنات) آبادي بطور رايگان در اختيار كشاورزان و خوش‌نشينان ضعيف و كم درآمد قرار مي‌گيرد.
وي اظهار كرد: تهيه و هدايت آب همانند حفر قنات بويژه در نقاط كم‌آب آن هم با وسايل ساده و ابتدايي مثل كلنگ و بيلچه، كاري سخت و سترگ بشمار مي‌رود. روستاي ابراهيم‌آباد در 33 كيلومتري شمال شرق اراك واقع است. اين آبادي كه از مسير بزرگراه اراك- سلفچگان قابل دسترسي است، در دشت مشك‌آباد قرار دارد و دشت نامبرده داراي پديده‌هاي متفاوت جغرافيايي است، به شكلي كه سمت شمال غرب دشت با درياچه نمك فراهان همسايه است و از اين روي تحت تأثير خصوصيات اقليم درياچه پيش‌گفته و نقاط پيراموني آن قرار دارد.
فضلي گفت: اما دشت مشك‌آباد از طرف جنوب با رشته كوه‌ها و ستيغ‌هاي متعدد منطقه شكارگاهي هفتاد قله مرتبط است، به طوري كه شيب طبيعي زمين از ارتفاعات مذكور به جانب شمال و شمال غرب قرار گرفته و در فصول باران و برف، آب‌ها از طريق مسيل‌ها به دشت نامبرده جريان يافته و قسمتي از آن به درياچه نمك فراهان مي‌ريزد.
وي افزود: كوه‌هاي هفتاد قله داراي تنگه‌ها و دره‌هاي بسياري هستند نظير يك دره تاريخي كه طول آن از جنوب به شمال شكل گرفته و دهانه عريض آن در محدوه زمين‌هاي زراعي ابراهيم‌آباد قرار دارد. در اين دره شبكه قنات روستاي مذكور مشتمل بر سه مادرچاه، سه كوره و ميله‌هاي بسيار آن حفر شده است.
فضلي اظهار كرد: جنس و ساختار قنات ياد شده كه بطور قابل توجه در ژرفناي زمين كندمان شده از بافت كنگلومرا و مارني تشكيل يافته است، اما دور از ذهن نيست كه استادكاران مقني هنگام حفر آن قنات با قسمتي از صخره و كمر در اعماق زمين مواجه شده‌اند كه سختي اين كار طاقت‌فرسا را به دو چندان تبديل كرده است.
وي افزود: نخستين چاه كه بنام مادرچاه و در عين حال ژ‍رف‌ترين نقطه شبكه اين قنات شناخته مي‌شود، در مكاني بنام "پشت قبرستان" و در محدوه جنوب دره نامبرده حفر شده است. از اين چاه نيز به عنوان سفره آب اصلي تعريف مي‌شود كه از آنجا آب را از طريق كندمان بستر يك كوره و با شيب سر پايين ملايم بطرف ابراهيم آباد هدايت و در نهايت در يك ميدان قديمي در داخل آبادي سر از ژرفاي زمين برون مي‌آورد و آشكار مي‌شود و به مصرف زمين هاي زراعي مي‌رسد.
به گفته فضلي، قنات ابراهيم‌آباد داراي يك كوره طويل(شماره 1) در جهت جنوب – شمال است، همچنين دو كوره ديگر يكي(شماره 2) در طرف شمال شرق و ديگري(شماره 3) در جانب شمال غرب(نسبت به مادرچاه كوره طويل(شماره 1) وجود دارند، اما طول كوره 2 و 3 كوتاه تراز كوره 1 است. هر كدام از دو كوره كوتاه نامبرده داراي يك مادرچاه بوده كه آب‌هاي سفره زيرزميني هر دو به كوره طويل(شماره1) هدايت شده و آنجا جريان آن بطرف مظهر قنات در داخل روستاي نامبرده ادامه پيدا مي‌كند.
وي افزود: در گذر زمان و بر اثر رخدادهاي اقليم، سيل‌هاي متوالي و پي‌درپي از كوه‌هاي هفتادقله جريان يافته و به دره ياد شده وارد شده كه در نتيجه آن رسوبات سيل‌ها دهانه برخي از ميله‌هاي قنات ابراهيم‌آباد را انباشت و مسدود كرده‌اند. آنچه كه امروز از شمار مجموع دهانه آن ميله‌ها قابل مشاهده است، حدود 350 ميله است كه از مجموع 18 كيلومتر طول قنات نامبرده، باقي مانده‌اند.
فضلي خاطرنشان كرد: به استناد تحقيقات متون، شواهد و مستندات باستانشناسي، قنات ياد شده 800 ساله است. خصوصيات و وي‍ژگي‌هاي اين شبكه آبرساني تحت عنوان "قنات ابراهيم آباد" نخست به سال 1393 و به شماره 31150 در فهرست آثار ملي ايران ثبت شد و در تيرماه سال جاري (1395) پس از تهيه گزارش‌ها و فراهم آوردن مستندات ضروري، در فهرست آثار تاريخي يونسكو به ثبت رسيد و از اين روي قنات ابراهيم آباد نخستين يادمان باستاني و تاريخي از استان مركزي است كه در فهرست آثار تاريخي جهان ثبت شده است.
انتهاي پیام
نظرات