به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)منطقه اصفهان، محمدکاظم حسنوند و سعیده شمیم در مقاله‌ای با عنوان «بررسی نقش‌مایه گل لوتوس در هنر مصر، ایران و هند» به بررسی کاربرد هنری  این گل استثنایی در فرهنگ‌های باستانی شرقی پرداختند.

در جهان اعتقادى انسان، گل و گياه نمادى از تولد، رشد، تكامل و به طور كلى زندگى دانسته شده است، همچنین این مظاهر طبیعت جلوه‌های قدسی یافته‌اند. از طرف دیگر گل‌ها از قدیم مظهر احساس‌ها و عواطف بشری به شمار می‌رفته‌اند.

در این میان "لوتوس" یا نیلوفر آبی به ویژه در فرهنگ‌های شرقی دارای تقدس خاصی بوده و رد پای معنوی آن در هنر این ملل به‌خوبی قابل مشاهده است. لوتوس(نیلوفر آبی) که به آن گل "آبزاد" نیز می‌گویند، گلی بسیار چشم‌نواز و نادر است که در محیط آبی و باتلاقی رشد می‌کند. به‌گونه‌ای که ریشه آن در گِل و لای عمق آب و گُل آن از طریق ساقه رونده آن به طرف نور آفتاب رشد می‌کند.

این گل با برآمدن آفتاب باز و با فرو رفتن آن بسته می‌شود، از این رو مظهر خورشید است و با میترا همبستگی دارد. به ویژه این گل برای آریایی‌ها یک نشان تاریخی است و مظهر پیدایش مینوی و جاودانگی بوده است؛ زیرا این گل تنها آفریده‌ای است که در مرداب‌های خاموش و بی جنب‌وجوش پدید می‌آید. لوتوس به عنوان مظهر پاکی و تهذیب نفس در ایران نماد نور است که از جایگاه رفیع برخوردار است. نماد «آناهیتا (ایزد آب‌های روان)  و میترا(خدای روشنایی) در ایران باستان، لوتوس بوده است. 

لوتوس عنصر اصلی تزیین در معماری و هنر دوران مختلف تاریخ ایران بوده است. هخامنشیان که به میترا دلبستگی فراوان داشتند از شاخه، گل و برگ نیلوفر که نماد میترا است در آرایش ساختمان‌های تخت جمشید سود بسیار برده‌اند، به عنوان نمونه در تصاویر و نقش برجسته‌های تخت جمشید لوتوس زینت‌بخش تمدن هخامنشیان است.

با توجه به سنگ‌نگاره‌های تخت جمشید مردمان بلندپایه پارسی و ماد هنگام دیدار شاه برای شادباش مهرگان یا نوروز این گل را به دست می‌گرفتند. همچنین پایه ستون‌ها که به شکل نیلوفر برگشته است، رمز کمال و قدرت حیات‌بخش بوده و این‌گونه هنرمندان هخامنشی انسان را به دنیایی ورای آنچه هست به دنیای بی‌زمان، بی‌مکان و دنیای عرفان می‌برند.

در زمان اشکانیان نیز اگرچه تزیینات هنر تحت تأثیر هنر معماری یونان قرار گرفت، بازهم نیلوفر را در تزیینات معماری مشاهده می‌کنیم. دستیابی به گنبد روی گوشواره و تکوین ایوان طاق دار توسط اشکانیان برگرفته از فرم طاق دار نیلوفر آبی است. همچنین در سنگ‌نگاره شاپور دوم در طاق‌بستان نیز این نماد به‌کاررفته است.

به طور کلی این گل در ایران باستان بیانگر مشقت و رنج آدمی در دنیا بوده و برای وصف مردمانی استفاده می‌شده است که دورانی سراسر سخت را پشت سر گذاشته و اینک به سوی آرامش در حرکت هستند.

به گزارش ایسنا؛ این مقاله در نشریه "جلوه هنر" در بهار و تابستان 1393 به چاپ رسیده است.

انتهای پیام