به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)- منطقه خراسان، صنعتی که تا به امروز بیش از 150 سال از عمر آن میگذرد و جزو صنایع دستی مطرح این منطقه و حتی جهان محسوب میشود تا کنون فرازونشیبهای بسیاری داشته است. زمانی شهر قالیبافان با 15 هزار بافنده و تعداد بسیاری دارِ قالی و داشتن نقش و طرحهای زیرخاکی، کاسه کوزه و لچک ترنج، توانسته بود بازارهای کشورهای کانادا، آمریکا و سایر کشورهای اروپایی را از آن خود کند و زمانی هم این صنعت در سراشیبی سقوط قرار گرفت و تا به امروز به جای تارهای قالی، تار عنکبوت به دارهای قالی گره خورده و جامعه فرشباف کاشمر کوچک شده و فرشبافی رونق گذشته را ندارد.
به طوری که این روزها شاهدیم این هنر دستی ارزنده با وجود اینکه ریشه در تاریخ دارد به دلایلی متفاوت همچنان بر «دار» رکود نقش خاطره میزند. باید گفت نبود حمایت لازم از فرشبافان و فعالان این صنعت موجب شده تا نیروی انسانی در این رشته هرروز کمتر از دیروز شود و دیگر کمتر کسی به این شغل بهعنوان منبع درآمدی نگاه کند.
اما اینکه چرا به این صنعت مهم و اقتصادی و ارزشمند پرداختهایم از دو جهت بود؛ ابتدا بررسی وضعیت فرش کاشمر بعد از ثبت جهانی شدن و سپس روز جهانی صنایع دستی.
مشکلات گره در گره فرش کاشمر
وجود مشکلات عدیده که قبل از تولید، یعنی از همان هنگام که دار برپا میشود تا انگشتان هنرمند قالیبافان گره در تار و پود فرش بنشاند تا آن زمان که در خانه مشتریان پهن شود، فرش دستباف را با چالش روبهرو کرده؛ چنان که طی چند سال اخیر بسیاری از کارگاههای قالیبافی تعطیل شده و چراغ حجرههایشان به امید معیشتی فزونتر خاموش شده است.
متاسفانه شهرستان داعیهدار تولید فرش دستبافت، اکنون در تار و پود مشکلات این صنعت دستوپا میزند و به گفته کارشناسان، تولید فرش دستبافت در سالهای اخیر در این منطقه از رونق افتاده است.
در همین خصوص، نایبرئیس اتحادیه بافندگان فرش دست باف کاشمر در گفتوگو با ایسنا با بیان اینکه منظور از جهانی شدن فرش کاشمر این بود که فقط یکی از طرحهای قالی این شهر به نام زیر خاکی که در گذشته هم انحصاراً در کاشمر تولید میشده ثبت جهانی شود، گفت: با این اقدام کشورهای دیگر نمیتوانند این طرح را به نام خود تولید کنند.
سید مهدی هاشمی با اشاره به اینکه با وجود اقدام صورت گرفته ولی هیچ رونقی فرش کاشمر نداشته و همچنان روزهای بد خود را سپری میکند، افزود: زمانی هم که این موضوع مطرح شد میدانستم امیدی به اینکه وضع فرش کاشمر بهتر شود نیست.
وی با اعلام اینکه ثبت این طرح در مجامع بینالمللی تنها موجب مطرح شدن کاشمر و این که طرحی به نام این شهر است شد، اظهار کرد: مهم این است که شرایط صادرات فرش مهیا شود.
این صادر کننده قالی با اظهار تأسف از اینکه از این صنعت مهم حمایتی صورت نمیگیرد، گفت: به علت اینکه برای مدت زیادی در بازارهای جهانی حضور نداشتهایم، موجب وارد شدن ضررهای بسیاری به فرش کاشمر شده است.
وی با بیان اینکه مقصر بخشی از این عدم حضور خود ما بودیم و بخشی هم به خاطر تحریمها بوده است، افزود: این عدم حضور در بازارهای جهانی موجب شد نه تنها بهروز نباشیم بلکه سلیقه بازارهای مصرفکننده کشورهای آمریکا، اروپا و کانادا را هم ندانیم.
هاشمی با ابراز نگرانی از اینکه بین سلیقه تولید کننده با خریدار کشورهای هدف فاصله افتاده به طوری که آنچه در حال حاضر تولید میکنیم، مورد پسند نسل قبل این کشورها بوده و نسل جدید به این طرحها توجهی ندارند، اظهار کرد: عدم حضور ما موجب شد کشورهای چین، هند، پاکستان و افغانستان سلیقهیابی کرده و تولیداتی بهروز و بر اساس نیاز کشورهای هدف داشته باشند.
وی با بیان اینکه با وضع موجود حال قالی کاشمر بسیار ناخوش است، گفت: به دلیل اینکه تولید فرش توجیه اقتصادی ندارد به همین جهت به سمت مسکن و کشاورزی میروند که این موجب شده نسل جدید فاصله بسیاری با این صنعت داشته باشند.
هاشمی با اشاره به اینکه همه از وضعیت موجود صنعت فرش خسته شدهاند، افزود: به دلیل از دست دادن بازارهای خارجی و به جهت اینکه بتوانیم جوابگوی هزینهها باشیم و این صنعت را سرپا نگه داریم به بازارهای داخلی رو آوردهایم؛ به همین جهت فرشهایی تولید میکنیم که سلیقه داخل بپسندد.
وی ادامه داد: ضربهای که در حال حاضر فرش کاشمر میخورد و موجب شده شاهد انحرافاتی در این صنعت باشیم به خاطر وجود عدهای است که با تغییر بافت کیفیت فرش را پایین آوردهاند.
هاشمی با اظهار تأسف از اینکه برای این افراد که خود را تولیدکننده میدانن،د کیفیت مهم نیست و تنها خواهان تولید فرشی با قیمت پایین هستند، اظهار کرد: در بخش کوهسرخ تولیداتی به نام فرش کاشمر دارند که هیچگونه کیفیتی ندارد.
نایبرئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف کاشمر با بیان اینکه خریدار بدون اینکه به کیفیت توجهی داشته باشد به دنبال قیمت پایین است و بافندگان به جفتیبافی، بافت فرش بدون گره و گره تقلبی، استفاده از مواد نامرغوب و رنگهای شیمیایی روی آوردهاند، بیان کرد: هرچند سعی کردیم جلوی این کار گرفته شود اما امکانپذیر نبود.
وی با اشاره به اینکه فرشهای بیکیفیت این افراد به دلیل قیمت پایین حتی یک روز در انبار باقی نمیماند ولی برای فرشهای با کیفیت تا چندین ماه خریدار پیدا نمیشود، گفت: اغلب قالیهای بیکیفیت به کشورهای آسیای میانه که هم هیچ اطلاعی از کیفیت فرش ندارند صادر میکنند.
هاشمی با اعلام اینکه از ابتدای سال جاری وضعیت قالی کاشمر بسیار بدتر شده است، افزود: هرچند از ابتدا امسال حدود 300 میلیون تومان قالی تولید شده اما تنها 100 میلیون آن به فروش رسیده و باقی همچنان در انبار مانده است.
وی از بیکیفیت بودن 40 درصد فرش تولیدی در این منطقه خبر داد و گفت: روزبهروز بر این آمار اضافه میشود و کسی نیست جلوی تولیدات بیکیفیت اینها را که ضربه بسیاری به این صنعت زدهاند و آبروی فرشهای با کیفیت را در جلوی کشورهایی که به دنبال محصولات با کیفیت هستند بردهاند.
این صادر کننده با بیان اینکه همه فرشهای بی کیفیت ابتدا به تبریز و از آنجا به آسیای میانه، ترکیه و کردنشینان عراق صادر میشود، افزود: در سال 75 که اوج تولید فرش کاشمر بوده، حدود 15 هزار بافنده داشتهایم اما به مرور زمان به دلیل مشکلات پیش رو تعداد بافندگان کاشمر و حومه به 4 هزار نفر با دو هزار و 500 دار رسیده است.
وی با اشاره به اینکه این صنعت هیچگاه به دوران اوج خود بر نخواهد گشت، عنوان کرد: تمامی کسانی که تولیدکننده خوب بوده و روحیات خوبی نیز داشتهاند پیر و بازنشسته شدند و فرزندان آنها هم راهشان را ادامه ندادند.
نایبرئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف کاشمر بیان کرد: اگر بخواهیم این صنعت حفظ شود مسئولان باید بهطور جدی چشم و گوشهای خود را باز کنند و به مشکلات توجه جدی داشته و راههای صادرات را فراهم کنند.
هاشمی با تأکید بر اینکه باید صادرات به کشورهای که این صنعت را به خوبی میشناسند، فراهم شود در غیر این صورت باید با همین مصرف کننده داخلی وقت خود را سپری کنیم و رشدی نخواهیم داشت، بیان کرد: تا کنون توجه جدی به فرش نشده و ما هم دیگر انتظار نداریم کسی به ما توجه کند.
وی با بیان اینکه دیگر نمیشود روی صنعت قالی حساب کرد، افزود: اگر تا کنون صنعت قالی سرپا مانده به خاطر وجود کسانی است که عاشق این کار هستند وگرنه خسته این کار هستیم و امیدی نداریم مسئولان به فکر ما باشند هرچند توقعی هم از مسئولان نداریم.
فرش کاشمر از رکود رنج میبرد
در ادامه رئیس اداره صنعت و معدن و تجارت در گفتوگو با ایسنا با بیان اینکه تا کنون فقط برند جغرافیایی پیگیری و به استان اعلام شده ولی هنوز ثبت جهانی شدن توسط شرکت ملی فرش در دست پیگیری است، افزود: در حاضر فرش کاشمر در رکود به سر میبرد.
علی خیری با اشاره به اینکه امیدواریم با به نتیجه رسیدن برجام و حمایتهای دولت و باز شدن درهای صادارت به سایر کشورها وضعیت این صنعت بسیار مهم بهبود یابد، عنوان کرد: هرچند فرش کاشمر بیشتر به کشورهای آلمان، آمریکا، خلیج فارس و سایر کشورهای اروپایی صادر میشود اما چشمگیر نیست.
وی با اعلام اینکه به نسبت افزایش قیمت مواد اولیه اما قیمت فرش افزایش نیافته به همین جهت قیمت تمام شده افزایش مییابد، اظهار کرد: با توجه به اینکه توان مالی خریداران داخلی ضعیف شده به همین جهت رغبتی به فرشهای گران قیمت ندارند.
خیری با بیان اینکه با جلساتی که برگزار شده مقرر گردید فرشهایی متناسب با توان مالی و ذائقه تولید شود، گفت: در حال رایزنی هستیم تا بانکها از محل منابع داخلی مبالغی را در اختیار زوجهای جوان جهت خرید فرش دستباف قرار دهند.
وی با اشاره به اینکه در تلاش هستیم تا باب فرشهای ایرانی به خانهها باز شود، افزود: در حوزه تسهیلات برای پشتیبانها و هر بافنده به شرط اینکه کارگاهشان در اداره تعاون، کار، رفاه و امور اجتماعی به ثبت برسد تا سقف 5 میلیون تومان تسهیلات داده خواهد شد.
رئیس اداره صنعت و معدن و تجارت با اعلام اینکه در حال حاضر رنج قالی دستباف از عدم صادرات و رکود است، اظهار کرد: در تلاش هستیم با تولید کارهای ارزانتر از جمله تابلو فرش و صنایع دستی دیگر در این زمینه بر اساس ذائقه و توان خرید مردم وضعیت فرش دستباف در این شهرستان تا حدودی بهبود یابد.
چطور به اینجا رسیدیم؟!
تا دیروز کمتر خانهای یافت میشد که در آن دار قالی برپا نباشد و لذا نبودِ دارِ قالی در یک خانه نشان از نقص و سستی محسوب میشد اما این روزها دیگر صدای زدن ضربههای شانه بر تاروپود هزار نقش و رنگ فرش از کوچههای شهر کاشمر کمتر به گوش میرسد و صدای زیبا و آهنگین نقشهخوانی قالیبافان کاشمری هرروز آهستهتر میشود.
بهنظر میرسد دولت باید فکری جدی در این زمینه داشته باشد و فرش دستباف ایران به خصوص کاشمر را به عنوان یک هنرصنعت ملی به سایر کشورهای خارجی معرفی کند. بدون شک فرش دستباف شناسنامه ایران است و تا آگاهیبخشی مسئولان نسبت به فرش دستباف ایران در عرصه بینالمللی نباشد امکان حمایت از این هنر صنعت وجود ندارد.
مسئولان باید تلاش نمایند که ضمن جلوگیری از تولید فرش نامرغوب و بیکیفیت نظارت خود را بر صادرات این محصول بیشتر کنند تا بستر برای رقابت بین تولیدکنندگان و صادرکنندگان فراهم شود؛ در غیر اینصورت این صنعت در آینده با چالشهای بسیاری مواجه خواهد شد.
انتهاي پیام
نظرات