اینجا در شاهراه کشتیرانی و گلوگاه نفتی خاورمیانه، نفت نیست که تقدس دارد بلکه هنر خاک است که زندگی مردمان هرمز را جادو کرده و روایتگر زندگی زنان هرمزی شده است. هنر خاکی که مبتکر آن خداست و نقش آن را بر روی پهنه 42 کیلومتری جزیره‌ای اسرارآمیز در ورودی خلیج‌فارس کشیده است.

نقاشی‌ای بر روی خاک، رنگ به رنگ؛ یک سو طلایی طلایی است، یک سوی دیگر سرمه‌ای براق است. یک جا سفید و یک جا سرخ حنایی است. بر جاده‌هایش به جای قیر سیاه بدقواره، رنگ سرخ پاشیده شده است. یک سو مثل شیشه، شفاف و یک سوی دیگر ترکیبی از رنگ‌ها و طیفی از 100 رنگ نقش بسته است.

روزگاری تمام هنر زنان جزیره، سوزن‌دوزی، دوختن چادرهای رنگی، ایجاد نقش و نگار با حنا و پختن ماهی کباب بود، اما حالا با خلق نقش سنت و آیین‌اشان بر روی خاک‌های رنگی جزیره از فرش به عرش رسیده‌اند و زندگی‌شان متحول شده است.

زندگی سفید و سیاه‌شان رنگ طبیعت گرفته و رنگی رنگی شده است. اکنون گردشگران و دوستداران هنر و طبیعت به این جزیره می‌آیند و آدرس این هنرمندان را از طریق نقاشی‌های خاکی دیوارهای هرمز دنبال می‌کنند تا بانوان کارآفرین و هنرمند جزیره را ببینند و از نقاشی‌هایشان به یادگار ببرند.

مکانی که زمانی پاتوق معتادان و نماد فلاکت یکی از زیباترین نقاط جهان بود حالا خانه هنرمندان و گردشگران و محل معرفی هنر محیطی شده است، اما چگونه زندگی زنان این جزیره ناشناخته و دورافتاده تغییر یافته است؟

وقتی یک هنرمند هنرمحیطی ایران که بیشتر به خاطر حجاری‌هایش بر روی سنگ‌های طبیعت معروف است، در هنگام نقاشی در ساحل جزیره‌ به تفاوت فاحش بین زیبایی‌های شگفت انگیز طبیعت و سطح زندگی مردمان جزیره هرمز پی می‌برد، تصمیم می‌گیرد انقلابی در جزیره برپا کند، بنابراین خانه‌ای متروکه در بافت قدیمی جزیره می‌خرد و پاتوق معتادان را به هنرسرا و مرکز معرفی هنرمندان هنرمحیطی تبدیل می‌کند.

احمد نادعلیان در این مرکز هنری به زنان جزیره نقاشی با خاک‌های رنگی را آموزش داد و حالا نه تنها این هنرسرا، موزه و مرکز جذب مسافران و هنرمندان شده بلکه شهره هنر بانوان این جزیره در سراسر ایران پیچیده و سبب اشتغالزایی و کاهش بروز آسیب‌های اجتماعی در این جزیره شده است.

احمد نادعلیان، دکتری فلسفه هنر در زمینه تخصصی نقاشی‌ و تزئینات دیواری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) خاطرنشان کرد: در آغاز فعالیتم در جزیره برای آموزش هنر محیطی به زنان جزیره، مواد اولیه را در اختیارشان قرار می‌دادیم. به تدریج با گسترده شدن کار، ارائه خدمات همچون عرضه مواد اولیه کم شد. زنان جزیره تا 2 سال پیش در فعالیت‌های جزیره حضوری مستقیم نداشتند اما حالا شرایط به گونه‌ای شده که خودشان آثار هنری را تولید و عرضه می‌کنند.

وی با اشاره به این‌که 30 زن در جزیره هرمز از راه ارائه آثار هنری ارتزاق می‌کنند، خاطرنشان کرد: فروش آثار هنری به مسافران باعث رونق گردشگری در جزیره می‌شود و روی اشتغال‌زایی جزیره تاثیر می‌گذارد.

نادعلیان، حمایت بیشتر از بانوان هنرمند سرپرست خانوار را خواستار شد و توضیح داد: برای یک مدت کوتاه تصمیم گرفته شد تا در هنگام ورود گردشگران به دره مجسمه‌ها به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری جزیره هرمز، هزینه اخذ شود، اما با انتقاد از این موضوع به میراث فرهنگی، موضوع منتفی اعلام شد. معتقدیم که باید اخذ عوارض از گردشگران برای پاکسازی محیط زیست کل جزیره صورت گیرد.

وی تاکید کرد: میراث فرهنگی با بخش خصوصی قرارداد منعقد کرده تا نحوه فعالیت زنان نقاش دست فروش جزیره را در برخی نقاط جزیره ساماندهی کند. معتقدم که میراث فرهنگی می‌تواند در تفاهم با بخش خصوصی شرایطی را همچون واگذاری خدمات با هزینه کمتر و یا بدون هزینه به زنان سرپرست خانوار لحاظ کند، در این صورت زنان هنرمند جزیره که سرپرست خانوار نیز هستند می‌توانند به صورت رایگان غرفه‌ای را برای عرضه آثار هنری در اختیار بگیرند.

نادعلیان ادامه داد: اخیرا بخش خصوصی مکان‌هایی را در اختیار بانوان هنرمند جزیره و دستفروشان در روبه روی قلعه پرتغالی‌ها قرار داد و آن طور که شنیدم روزانه حدود 20 هزار تومان از دستفروشان برای اجاره مکان اخذ کرده است.

وی درباره چگونگی آغاز فعالیتش در جزیره توضیح داد: نخستین بار که برای برگزاری یک کارگاه مجسمه شنی به استان هرمزگان سفر کردم در طی بازدید از جزیره هرمز با مشاهده کوه‌ها و خاک‌های رنگی جزیره به نظرم رسید می‌توان از این منابع طبیعی زیبا در خلق هنر طبیعی استفاده کرد. در آغاز در یک محیط طبیعی و بکر جزیره و در خلوت نقاشی می‌کردم و یا با مهرهای سنگی اثر هنری خلق می کردم.

وی ادامه داد: در زمان رفت و آمد به بافت شهر هرمز برای تهیه مواد غذایی و نقاشی در دل طبیعت آن متوجه اختلاف عمده بین زیبایی جزیره و نحوه زیست ساکنان جزیره شدم. متاسفانه ساکنان این جزیره از معضل بیکاری و آسیب‌های اجتماعی رنج می‌بردند، به همین دلیل تصمیم گرفتم به صورت داوطلبانه در کمیته امداد و محیط زیست فعالیت کنم تا با برپایی کارگاه‌های هنری، نقاشی با خاک‌های رنگی جزیره را به صورت رایگان به زنان جزیره آموزش دهم.

نادعلیان افزود: در آغاز با دوچرخه در جزیره، رفت و آمد و در طبیعت زندگی می‌کردم اما پس از 6 سال یک خانه متروکه در جزیره هرمز خریداری کرده و هنرسرا را راه اندازی کردم. در آغاز هدفم از راه‌اندازی این هنرسرا این بود که هنرمندان از نقاط مختلف ایران بتوانند به این مرکز بیایند و با مردم این منطقه تعامل داشته باشند، اما درنهایت با استقبال و مراجعه بسیار هنرمندان به این مرکز، به تدریج این هنرسرا تبدیل به موزه شد. در این موزه علاوه بر ارائه آثار هنری، 6 نفر از بانوان نقاش به عنوان راهنمای گردشگری موزه و جزیره معرفی شده‌اند تا با گردشگران و هنرمندان در تعامل باشند.

وی اضافه کرد: انجمن حافظان محیط زیست نیز در این موزه فعال شده است تا در فصل‌هایی که گردشگر کم است به کودکان آموزش فرهنگ، محیط زیست، گردشگری و آفرینش هنری داده شود.

نادعلیان تاکید کرد: هدف‌مان از فعالیت در جزیره هرمز توانمندسازی بانوان جزیره هرمز است تا بتوانند در شرایط بیکاری همسران‌شان به آنان در تامین معاش زندگی کمک کنند. علاوه بر آن نقاشی موجب سلامت روان می‌شود و جامعه را از بزهکاری دور می‌کند و علاوه بر آن موجب تبادل فرهنگی می‌شود.

وی با گلایه از ایجاد شدن مشکلات زیست محیطی به علت مدیریت نشدن گردشگری در جزیره هرمز، تصریح کرد: درست است که استفاده از هنر محیطی سبب ایجاد اشتغال‌زایی برای زنان جزیره هرمز و افزایش حضور گردشگران در این جزیره شده است، اما به دلیل ناآگاهی و مدیریت نشدن گردشگران در این جزیره ملاحظات زیست محیطی در نظر گرفته نمی‌شود.

نادعلیان ادامه داد: درست است که مردمان بومی جزیره هرمز به محیط زیست خود حساس شده‌اند و شهرداری نیز اخیرا به این موضوع توجه بیشتری نشان می‌دهد، اما باید دید زباله‌های جمع‌آوری شده در کجا دفع می‌شوند و آیا پاک‌سازی محیط به صورت درست و اصولی به گونه‌ای‌که به محیط زیست و دریا آسیب وارد نشود،‌ صورت می‌گیرد؟

نادعلیان خاطرنشان کرد: جزیره هرمز و به خصوص قسمت جنوبی آن با چشم اندازهای زیبایش یک موزه طبیعی تلقی می‌شود. در چنین شرایطی می‌توان ضمن ایجاد یک شرکت تعاونی گردشگری از گردشگران وارد شده به این منطقه،‌ هزینه‌ای تحت عنوان بلیط اخذ شود تا ضمن اشتغال‌زایی برای بومیان جزیره، محیط این موزه نیز پاک نگه‌داشته شود. از سوی دیگر می‌توان از طریق انجمن‌های مردم نهاد و رسانه‌ها و ارائه آثار هنری در زمینه آگاه سازی مردم برای پاک نگهداشتن محیط زیست جزیره هرمز تلاش کرد.

گفت‌وگو از: شیما عباس زاده، خبرنگار ایسنا

انتهای پیام