اینجا ماهان آستانه شیخ نعمت‌الله ولی کرمانی است، شاه نعمت‌الله شاعر و عارف ماهانی کرمانی از پدری عرب و مادری ایرانی زاده شد، از 5 سالگی در پی عرفان قدم در وادی سختی گذاشت. او که هم‌عصر با حافظ شیرازی بود، شعرهای زیادی هم سرود. می‌گویند او و حافظ با هم دیدار هم داشته و چند بازی شاعرانه رندانه هم با هم کرده‌اند.

همانجا که شیخ نعمت‌الله می‌گوید:"ما خاک راه را به نظر کیمیا کنیم صد درد را به گوشهٔ چشمی دوا کنیم"

و حافظ شیرین سخن در جواب می‌سراید که: "آنان که خاک را به‌ نظر کیمیا کنند آیا بود که گوشه چشمی به ما کنند؟"

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه کویر، سید نورالدین شاه نعمت‌الله ولی در سال 731 هجری قمری در شهر حلب، یکی از شهرهای سوریه، دیده به جهان گشود. پدر بزرگوارش جناب میرعبدالله از بزرگان قوم عرب و مرشدان زمان خویش و مادرش نیز دختر یکی از خان‌های شبانکاره فارس بود. شجره‌نامه این سید والامقام با نوزده واسطه به حضرت محمد (ص) می‌رسد.

این عارف بزرگ از کودکی استعداد شگفت‌انگیزی برای درک معارف و کشف معانی داشت و در همان دوران کودکی قرآن را حفظ کرد. وی پس از ورود به مرکز دایره عرفان و گذشتن از ظاهر و پیوستن به باطن توانست حکمت را به ذوق دریابد.

شاه نعمت‌الله در مسافرت‌های متعدد، سال‌ها در جست‌وجوی مراد خود بود و هر جا از بزرگمردی نشانی می‌یافت، بدان سو می‌شتافت. تا این که سرانجام در 24 سالگی در مکه به خدمت مرشد و مراد روحانی خود شیخ عبدالله رافعی رسید.

شاه نعمت‌الله پس از آن به مصر و سپس به ماوراءالنهر سفر کرد و مدتی در شهر سبز نزدیک سمرقند ساکن شد. در حین مسافرت‌ها ملاقاتی بین او و امیر تیمور رخ داد.

شاه نعمت الله مدتی در هرات و پس از چندی به مشهد سفر کرد. پس از مدتی به کرمان و از آنجا به ماهان رفت و قریب بیست و پنج سال از پایان عمر خویش را در ماهان گذراند. در مدت اقامت ایشان در ماهان شهرتش به اقصی نقاط ایران و هند رسید و مشتاقان برای زیارت او به ماهان سفر می‌کردند.

احمد شاه بهمنی از شاهان دکن از مریدان او تقاضا کرد تا وی را برای سفر به هند ترغیب کنند. شاه نعمت‌الله نواده خود را به هند فرستاد و مقدمات انتقال سلسله نعمت‌الله و مسافرت شاه خلیل‌الله را به دکن فراهم کرد.

شاه نعمت الله ولی قریب به صدسال عمر کرد و سرانجام در ۸۴۳ هجری قمری دارفانی را وداع گفت.

شاه نعمت‌الله ولی پس از فوت در شهر ماهان دفن شد که امروزه آرامگاه وی یکی از باشکوه‌ترین و زیباترین مجموعه‌های آرامگاهی ایران به شمار می‌رود.

این مجموعه شامل دو سردر ورودی، حجره‌های کوچک و بزرگ، بقعه، چهار منار کاشیکاری شده، دو رواق چهار صحن است. هسته اصلی بنا را آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی با گنبدی زیبا تشکیل می‌دهد. این بقعه در سال 840 هجری قمری به هزینه احمد شاه بهمنی برپا شد.

در این بقعه، سایه روشن‌های لطیف و ملایم حاصل از نورگیرها، در ترکیب با خطوط و نقش‌ها و زوایا و تقسیمات هندسی و منظم رواق‌های گرداگرد مزار که ساخت و سازشان به دوره تیموری و صفوی می‌رسد، خطوط آرام و دلپذیری در این مکان پدید آورده‌اند که متناسب با حال و هوای معنوی این بقعه است.

بقعه مشتمل بر حرمی چهار ضلعی است. ارتفاع گنبد از کف حرم تا تیزه کاسه آن به بیست متر می‌رسد و دو تالار جانبی از طرف شرق و غرب گنبد را احاطه کرده‌اند.

تالار غربی را یکی از مریدان شاه نعمت‌الله ولی، اندکی پس از مرگ وی ساخته است. سایر ملحقات آرامگاه در زمان شاه عباس اول صفوی، محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار بنا شده‌اند.

از قسمت‌های دیدنی این بقعه، بنای دارالحفاظ است که ساختمان آن بر اساس کتیبه موجود، در زمان شاه عباس اول احداث شده و به همین مناسبت آن را شاه‌عباسی می‌خوانند. در پشت بنای دارالحفاظ، صحن دلباز و مصفایی با حوض مرمری به نام کوثر قرار گرفته که متعلق به زمان شاه عباس اول است. در جبهه شرقی این صحن، سردر مقرنس کاری شده دارالحفاظ قرار دارد و در ضلع غربی صحن، فضای وسیعی به نام حسینیه با سردر زیبا و دو مناره آجری مزین به کاشیکاری، مقرنس‌کاری و خطوط بنایی و ایوان‌های متعدد و تعدادی اتاق است که بر گرد آن شکل گرفته اند.

این الحاقات و اضافات مربوط به دوره محمد شاه قاجار است. افزون بر اینها دو صحن اتابکی و وکیل‌الملکی در اطراف حرم قرار دارند. صحن وکیل الملکی یا مهدیه تماما درختکاری و گلکاری شده و در میان آن، استخر صلیبی شکلی جای گرفته که از آثار دوره قاجار است.

موزه شاه نعمت‌الله ولی، عمارت امیریه

ساختمان موزه به عمارت یا سردر امیریه معروف است. مصالح به کار رفته شده در ساختمان آن شامل گچ و آجر است. قدمت تاریخی بنا حدود 130 سال است و به سبک معماری قاجار در زمان ناصرالدین شاه ساخته شده است. این بنا در زمان‌های قبل محل تجمع صوفیان و درویشان بوده است و در سال 1357 پس از مرمت و بازسازی به موزه آستانه تبدیل شد.

در این موزه آثار متنوعی نگهداری می‌شود که اکثر آنها را افراد نیکوکار به موزه هدیه کرده‌اند. از جمله این آثار کشکول بزرگی از آلیاژ برنج و ساخته دست هنرمندان اصفهانی است که نماد کشکول شاه نعمت‌الله ولی و سایر درویشان است.

همچنین قرآن‌های نفیسی که به خط نستعلیق درشت و با آب طلا در قرن هشتم هجری قمری کتابت شده‌اند، زینت بخش این موزه‌اند. پته روی مقبره شاه نعمت‌الله، دو عدد رحل قرآنی ساخت هند و چندین تمثال متعلق به حضرت محمد (ص) و ائمه اطهار (ع) و دو قبضه شمشیر ساخت روسیه به همراه آثار متنوع دیگری در این موزه به نمایش درآمده‌اند.

امروزه مشتاقان سلسله عرفان نعمت‌اللهی از سراسر جهان به اینجا می‌آیند. شمع می‌افروزند. نماز می‌خوانند. قرآن تلاوت می‌کنند. به یاد پیر مرادشان مست باده شعر می‌شوند. چله‌نشینی می‌کنند. یا هو می‌گویند و دیوانه و شیدا آنی را از دنیای دون کنده شده و به مرادشان می‌پیوندند.اینجا خانه عاشقان است. خانه فناشدگان درالله. اینجا جاییست که می‌توانی نفس حق را استشمام کنی و به درک اناالحق برسی. اگر بخواهی....

مقبره شامل سه حیاط و ساختمان‌های اطراف آن است. در هر یک از این حیاط ها یک حوض ایرانی با آب زلال و تلاءلو نور ستاره‌ها بر آن را خواهی دید. اطراف این حوض‌ها درختان سرو قد برافراشته‌اند. درخت سرو در فرهنگ ایرانی ارج و قرب خاصی دارد. این درخت همیشه سبز با سایه سار گسترده‌ای که بر باغ ایرانی می‌افکند در تمام تابلوهای مینیاتور ایرانی نقاشی شده است. انگار با آمیزه‌های عاشقانه و شاعرانه ما ارتباطی تنگاتنگ دارد. سرو نماد آزادگی است. نماد ایران است.

مهمترین اثر معماری قرن نهم همین مقبره شاه نعمت‌الله ولی در ماهان کرمان است که ترکیبی از معماری تیموریان-صفویان و حتی قاجار بوده با کاشی کاری‌های هفت رنگ - معرق و منبت کاری‌ها- پنجره‌های مشبک و اُرسی‌های رنگی-گنبد مزین شده به آیات قرآن و اطاقک چله‌نشینی شیخ ...همه و همه اینجا را به یکی از زیباترین بناهای دیدنی ایران تبدیل کرده‌اند.

قدیمی ترین قسمت آستانه، گنبدی است که بر مزار شاه قرار دارد، این گنبد در سال 840 هجری قمری به هزینه و دستور احمدشاه بهمنی دکنی که از ارادتمندان شاه نعمت‌الله بود، ساخته شده است. آستانه شاهکاری است از هنر معماری شش قرن اخیر با تلفیقی از فضای معماری مقبول و باغسازی بسیار فرح‌انگیز و صفایی عارفانه. بارگاه شاه نعمت‌الله از ورودی شمالی شامل صحن اتابکی، صحن وکیل الملکی، رواق شاه عباسی، چله خانه، صحن میرداماد (حسینیه) و سردر محمد شاهی است.

گنبد زیرین مزار شاه نعمت، دارای کاربندی بسیار زیباست و گنبد روئین با کاشی‌کاری فیروزه‌ای مزین شده و بر گریو گنبد عبارت "یا مقلب القلوب و الابصار و سبحان‌الله و الحمدالله و لااله الا الله و الله اکبر" با خط بنایی از کاشی به چشم می‌خورد. سه طرف مرقد را رواق وکیل الملکی احاطه کرده و در طرف جنوب گنبد رواق شاه عباسی قرار دارد. درهای زیبای مقبره ساخته "علی‌شاه نجار" است. بر بدنه شمالی سردر ورودی به حرم، داخل رواق شاه عباسی، سنگ زیبایی مزین به نام دوازده امام (ع) نصب است که شخصی به نام قطب‌الدین، نذر شاه کرده است. در زاویه جنوب شرقی حرم، دری خاتم کاری است که به چله خانه باز می‌شده و اکنون چله خانه جزو رواق شده است.

چله خانه احتمالا قبل از عصر صفویه ساخته شده که در زمان احداث رواق آن را حفظ کرده‌اند. تزئینات داخل آن بنا به تنوع رنگ‌ها مربوط به دوران بعد از تیموریان است. چله خان نیز مانند گنبد از قدیمی ترین آثار ساختمانی مجموعه است. در شرقی، رواق شرقی، به صحن دلگشایی باز می‌شود که سی و دو متر عرض و چهل و چهار متر ارتفاع دارد. بانی این صحن، محمد اسماعیل خان وکیل‌الملک است.

از ملحقات آستانه کاروانسرائی است از دوره قاجاریه که کنار ضلع غربی آستانه قرار گرفته است. این کاروانسرا که ورودی آن در جهت شمال واقع شده از شاه‌نشین و صحن و حجره‌هایی در اطراف تشکیل می‌شده است. این کاروانسرا به مرور به صورت نیمه مخروبه در آمده و عملا استفاده‌ای از آن نمی‌شد تا اینکه برنامه تعمیرات و احیای کامل کاروانسرا انجام شد. قبر "امیر نظام گروسی" در جنوب ایوان وکیل‌الملکی قرار دارد.

به ماهان که می‌روید. سری به شیخ بزنید. دو رکعت نماز عشق بخواندید و اگر خوش‌شانس بودید و در اطاق چله‌نشینی باز بود حتما پا به آنجا بگذارید و در سکوت به مراقبه با خدا مشغول شوید. قول می‌دهم لحظات فراموش نشدنی را در آنجا تجربه خواهید کرد.

گزارش از خبرنگار ایسنای منطقه کویر، فرزانه لشکری

انتهای پیام