قرار بود درباره‌ي «آربي اونسيان» همزمان با ميلاد مسيحي مطالبي را در خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) منعكس كنيم، اما به دليل اين كه وي در فرانسه به سر مي‌برد، در آن زمان نتوانستيم اطلاعاتي را به دست آوريم . آرمن ميناسيان، فرزند لوريك ميناسيان بازيگر تئاتر و سينما كه هم‌دوره‌ي آربي اونسيان بوده با ترجمه و جمع‌آوري اطلاعاتي نتايج آن را در اختيار ايسنا قرار داد. همزمان با گردآوري اين مطالب، متوجه شديم “آربي اونسيان” از فرانسه بازگشته و درصدد تشكيل خانه‌ي تئاتر ارامنه است. وي در طول 40 سال فعاليت هنري در بيش از 130 اجراي تئاتري شركت داشته و از فعال‌ترين و تاثيرگذاران‌ترين افراد بر روند تئاتر ايران در داخل و خارج از كشور بوده است. او علاوه بر تئاتر در زمينه‌ي سينما كه رشته‌ي تخصصي‌اش نيز هست، آثاري خلق كرده است. در مطالبي كه توسط آرمن ميناسيان جمع‌آوري شده، آمده است: «آربي  اوانسيان»، در اول اسفند ماه سال 1320 در جلفاي اصفهاني چشم به جهان گشوده است. بين سال‌هاي 1340- 1334 در دبيرستان كوشش داويديان ارامنه در رشته رياضي دوره متوسطه را به پايان مي‌رساند. در اواخر سال 1339 با تعدادي از همكلاسي‌هاي خود تصميم به تاسيس گروه تئاتر مي‌گيرند كه سرانجام در (چهارم دسامبر 1960) ماه آذر 1340 گروه تئاتر ”ارمن” را در باشگاه آرارات تاسيس مي‌نمايند. هنرمند فقيد شاهين سركيسيان كه در آن زمان مدير هنري ”گروه هنر ملي” ايران بود، مسووليت كارگرداني گروه را به عهده مي‌گيرد. ”بازي عشق” اثر آرتور شنيلرر A.Schnitzlrer و ”كشتي بنام پايداري” اثر “شارل ويل‌دراك” نخستين آثار اين گروه هستند. آربي مسووليت طراحي صحنه و لباس را در گروه تئاتر ”ارمن” عهده دار بود. كه كارهاي خود را با عنوان ”اربي” امضا مي‌كرد. او طراحي صحنه و لباس را براي نمايش‌هاي اجرا شده خارج از گروه فوق را نيز انجام داده، كه از آن‌ها مي‌توان ”مسافرت طولاني روز در دل شب” اثر “يوجين اونيل” كه به دو زبان فارسي و انگليسي در برنامه افتتاحيه انجمن ايران و آمريكا و ”رام كردن زن سركش” اثر شكسپير كه در باغ تابستاني سفارت انگلستان توسط استاد آمريكايي دانشگاه تهران و كارگردان شهير، پروفسور “جورج كوئين‌بي” اجرا شدند. آربي اوانسيان در اكتبر سال 2001 در ايروان در مصاحبه‌اي با فصلنامه ”هاندس” در تهران اظهار كرد: من در سن 12 سالگي تصميم گرفتم تحصيلات خود را در رشته سينما ادامه دهم ...” او بين سال‌هاي 1346-1342 (66-1963) در London School of Film Technic. now London International Film School به ادامه تحصيل مي‌پردازد كه در سال 1342 (1965) موفق به دريافت ديپلم كارگرداني فيلم و در سال 1343 (1966) ديپلم تخصصي انيميشن را دريافت مي‌كند. آربي پس از اتمام تحصيلات دانشگاهي، مانند يك زائر از تئاترهاي پاريس، ميلان، رم، واتيكان و آتن ديدار مي‌كند و سپس به ايران بر مي‌گردد. در ايران نخست فيلم مستند ”قبئوس به نام تادئوس” را كه درباره زيارت فره‌كليسا و به زبان ارمني است را مي‌سازد و سپس اقدام به ساخت فيلم سينمايي ”شوهر آهو خانوم” مي‌نمايد كه به دليل عدم توافق با تهيه‌كنندگان و با استفاده فيلمنامه او و بازيگراني ديگر، توسط فيلمبردار فيلم داود ملاپور در خفا كارگرداني و به روي پرده مي‌رود. همزمان با بازگشت آربي اوانسيان به ايران، بنا بر پيشنهاد شاهين سركيسيان، او مسووليت كارگرداني گروه تئاتر ”ارمن” را به عهده‌ مي‌گيرد، نمايشنامه ”گدايان بزرگوار” اثر “هاكوپ بارونيان” را در انجمن ايران و آمريكا به روي صحنه مي‌برد كه البته قبل از اجراي آن شاهين سركيسان زندگي را بدرود مي‌گويد. بنا به درخواست بازيگران فارسي زبان، آربي اوانسيان كار را با اين گروه نيز آغاز نمود و كار ناتمام مرحوم شاهين سركيسيان به نام ”روزنه آبي” اثر اكبر رادي را به ياد او به روي صحنه مي‌برد. نخستين نمايشنامه‌ي مستقل ”مادمازل ژولي” اثر “آگوست استرينبرگ” و ترجمه شاهين سركيسيان را اجرا مي‌كند. سپس نمايش ”پژوهشي ژرف سترگ و نو در سنگواره‌هاي دوره بيست و پنجم زمين شناسي” اثر عباسي نعلبنديان را به روي صحنه مي‌برد كه در جشنواره‌ي بين‌المللي شيراز، برنده‌ي جايزه تلويزيون ملي ايران و جشن هنر شيراز شد. آربي اوانسيان بين سال‌هاي 1353- 1348 (1974-1969) در مدرسه عالي راديو و تلوزيون ملي ايران به تدريس تجزيه و تحليل فيلم و زيبايي‌شناسي فيلم و بين سال‌هاي 1352-1351 در دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران كارگرداني و بازيگري تئاتر تدريس مي‌نمايد. پس از اين كه آربي، موقعيت خود را در ميان روشنكفران مي‌يابد با پيشنهاد رئيس وقت تلويزيون ملي ايران رضا قطبي و با هدف كمك به بازيگران،‌ نويسندگان و كارگردانان جهت پژوهش در زمينه اجراهاي غير متداول تئاتري در سال 1348 (1969) اقدام به تاسيس ”كارگاه نمايش” مي‌نمايد. همكاران آربي اوانسيان در كارگاه نمايش” ايرج انور، شهرو خردمند (اعضاي شورا)، عباس نعلبنديان (مدير داخلي)، بيژن صفاري (سرپرست)، كارگردان‌هاي وابسته داود رشيدي (در دوره اول)، بيژن مفيد، مريم خلوتي، اسماعيل خلج و اشور باني‌پال‌بابلا، بودند. در كارگاه نمايش، علاوه بر افراد بالا، كارگردانان ديگري به عنوان ميهمان برنامه‌هايي اجرا كرده‌اند. براي بار اول در تاريخ تئاتر ايران، سه نسل بازيگر در برنامه‌هاي مختلف به فعاليت پرداختند كه از ميان بازيگران بي‌شمار كارگاه، از بازيگران زن مي‌توان: لرتا (هايراپتيان -نوشين)، فهيمه راستكار، سوسن تسليمي، شكوه نجم‌آبادي و از ميان بازيگران مرد: بيژن مفيد، پرويز پورحسيني ، فردوس كاوياني، صدرالدين زاهد، و رضا ژيان را نام برد. در طول 12 سال فعاليت كارگاه بيش از شش گروه تئاتر تاسيس شدند كه همه آن‌ها نقش به بسزائي در تئاتر ايران دارند. با توجه به فعاليت‌هاي آربي، در زمينه تاسيس و مديريت ”تئاتر شهر”، ” تئاتر چهارسو” مسووليت‌هاي مختلفي بر او محول مي‌شود. او همزمان اقدام به ترجمه و اجراي نمايشنامه‌هاي ملي و بين‌المللي مي‌نمايد كه فهرست كامل آثار او به پيوست اين مقاله ارائه شده است. آربي اواسيان در سال 1348 (1969) شروع به ساختن فيلم ”چشمه” براساس كتاب ”چشمه جغنار” اثر مگرويچ آرمن مي‌نمايد كه فيلمبرداري آن در سال 1349 (1970) به اتمام مي‌رسد. در همين سال پيتربروك پس از ديدن نمايش ”پژوهشي ژرف و سترگ و نو در سنگواره‌هاي دوره بيست و پنجم زمين شناسي” اثر عباس نعلبنديان و اجراي آربي اوانسيان، از او رسما دعوت نمود تا در پايه‌ريزي ”مركز پژوهش‌هاي بين‌المللي تئاتر” در پاريس كه به سرپرستي خود “بروك” تشكيل مي‌شد به عنوان كارگردان و پژوهشگر در زمينه تئاتري با او همكاري نمايد. حاصل اين همكاري نمايش “ارگاست” Orghast اثر تدهيوز در دو قسمت است كه در جشن هنر پنجم شيراز درسال 1350 (1971) با امضاي پيتربروك، آربي اونسيان، آندري شربان و جفري‌ريوز اجرا شد. سپس در سال 1351 (1972) فيلم ”چشمه” پس از پايان صداگذاري در نخستين جشنواره‌ي بين‌المللي فيلم تهران به نمايش درآمد كه مورد تقدير ساتيا جيت‌راي و بقيه اعضاي هيات ژوري قرار مي‌گيرد. در اين فيلم آرمان، جمشيد مشايخي، مهتاج نجومي و پرويز پورحسيني شركت دارند. ”چشمه” برخلاف مخالفت‌هايي كه در بعضي محافل به خصوص در ميان فيلمسازان ”فيلم فارسي” برانگيخت، روال تدوين و ديد دوربين را نسبت به موضوع را در سينماي ايران اساسا تغيير داد. روال فيلم‌هاي ”مغول‌ها” از پرويز كيمياوي و ”يك اتفاق ساده” شهيد ثالث و فيلم‌هاي ديگري كه در اين روال ساخته شدند در سير همين طريق است. آربي اوانسيان در ژانويه 1979 با دعوت رسمي بنياد گوته به عنوان ميهمان رسمي دولت آلمان، جهت ديدار و همكاري با كارگردان‌ها و تئاترهاي اشتوتگارت، برلين و مونيخ، عازم آلمان مي‌شود. سپس جهت كارگرداني نمايش ”بانوئي بار سگ كوچكش” اقتباس از “نوول آنتوان‌چخوف” با بازي هنرپيشه مشهور فرانسوي “ساشا پيتويف” در جشنواره پائيزي پاريس به فرانسه عزيمت نمود و در شهر پاريس اقامت دارد. آربي در سال‌هاي اخير علي‌رغم فعاليت‌هاي خود در زمينه تئاتر و سينما در كشور فرانسه، جهت معرفي جايگاه واقعي سينماي ارمني اقدام به برپائي چندين جشنواره نموده است كه در آخرين جشنواره فيلم ارمني در “وكز ژرژ پمپيدوي” پاريس در سال 1993 با ارائه 120 فيلم ساخته شده توسط كارگردان‌هاي ارمني در ارمنستان و ديگر نقاط جهاني كه در نوع خود كم‌نظير بوده، دو فيلم ”چشمه” اثر خود او و ”نقش خيال” به كارگرداني زاون قوكاسيان و بازيگري لوريك ميناسيان از ايران شركت داشتند. آربي اوانسيان با دانشگاه كلمبيا آمريكا به عنوان استاد كارگردان و به عنوان استاد ادبيات نمايشي ارمني در دانشگاه زبان‌هاي شرقي پاريس همكاري داشت است. ديگر سوابق وي با دانشگاه‌هاي ديگر به شرح ذيل هستند: در زمينه تئاتر: 1360 (1981) : اسپاس آكتور - پاريس فرانسه، تدريس كارگرداني. 1370 (1991) كارگاه نمايشي ـ ايروان ارمنستان، تئاتر ماليان. 1371(1994) كلاس‌هاي فوق تخصصي كارگرداني، دانشگاه كلمبيا، نيويورك ، آمريكا. 1375 (1996) كارگاه كودكان Cite Clniversitarie ، پاريس فرانسه. 1379 (2000) تدريس كارگرداني دانشگاه كلمبيا، نيويورك آمريكا. در زمينه فيلم: 1365 (1986) كلاس تاريخ سينماي ارمني - بوستون ،‌آمريكا. 1365 (1986) سينماي ارمني، انستيتو زوريان دانشكده آزاد در دانشگاه كاليفرنياي جنوبي، لس‌آنجلس، آمريكا. آربي اوانسيان مولف بيش از صدها مقاله به زبان‌هاي ارمني، انگليسي و فارسي درباره تئاتر و سينما است كه بعضي از آن‌ها به چندين زبان، چون آلماني ترجمه شده‌اند. فهرست جشنواره‌هاي بين‌المللي تئاتر كه آربي اوانسيان در آن‌ها شركت كرده است : 1347 (1968) دومين جشن هنر شيراز، تخت جمشيد، اجراي جهاني “پژوهشي ژرف و سترگ ...” اثر عباس‌ نعلبنديان 1349 (1970) هفتمين جشنواره هنر معاصر ، رويان فرانسه،“ پژوهشي ژرف و سترگ ...” اثر عباس نعلبنديان. 1349 (1970) چهارمين جشن هنر شيراز، تخت جمشيد، اجراي جهاني “ويس و رامين” اثر مهين جهانبگلو( تجدد)، نخستين اجراي تئاتري در تخت جمشيد كه ميزانسن آن هماهنگ با غروب آفتاب تنظيم شده بود. 1349 (1970) چهارمين جشنواره بين‌المللي تئاتر بلگراد، يوگسلاوي، “پژوهشي ژرف و سترگ ...” اثر عباس نعلبنديان، اين نمايش در كنار اجراهايي از انيگمار برگمن، اوتامان كرچا و آندري شربان به روي صحنه رفت. 1349 (1970) Royal Court Theatre ، لندن، انگيس، “پژوهشي ژرف و سترگ ...” اثر عباس نعلبنديان. 1350 (1971) پنجمين جشن هنر شيراز، تخت جمشيد، “ارگاست” اثر “تد هيوز” همكاري “پيتر بروك”، آربي اوانسيان و آندري شربان، در اجراي قسمت اول، ابتكار ميزانسن هماهنگ با غروب آفتاب، آربي به كار برده شده بود و قسمت دوم نمايش با طلوع آفتاب به پايان رسيد. 1351(1972) ششمين جشن هنرشيراز - تخت جمشيد، اجراي جهاني ، “ناگهان...” اثر عباس نعلبنديان. 1352 (1973) نهمين جشنواره تئاتر نانسي- فرانسه، “ناگهان...” اثر عباس نعلبنديان. 1352 (1973) نهمين جشنواره تئاتر نانسي - فرانسه،“ يك قطعه براي گفتن” اثر پيتر هانتكه. 1353 (1974) هشتمين جشن هنر شيراز، تخت جمشيد، “كاليگولا” اثر آلبر كامو. 1354 (1975) جشنواره تئاتر آزاد و روتسلاو، لهستان، “كاليگولا” اثر آبركامو. 1354 (1975) تئاتر كالامبور Kalambour، گلاوتيهGlawitze، لهستان، “كاليگولا” اثر آلبر كامو. 1354 (1975) ورشو - لهستان، “كاليگولا” اثر آلبركامو. 1355 (1976) سومين جشنواره بين‌المللي تئاتر در كاراكاس -ونزوئلا، “كاليگولا” اثر البركامو. 1355 (1976) دومين جشنواره بين‌المللي تئاتر در سائوپائولو -برزيل، “كاليگولا” اثر آلبركامو. 1355 (1976) تئاتر سه‌سيلوبيكر Cecilia Becker Theatre، ريود و ژانيرو - برزيل، ”كاليگولا” اثر آلبركامو. 1355 (1976) تئاتر لاماما La Mama، نيويورك، آمريكا ”كاليگولا” اثر ”آلبر كامو”. 1355 (1976). دهمين جشن هنر شيراز - تخت جمشيد، اجراي جهاني، ”سواري درآمد، رويش سرخ و مويش سرخ ... “ اثر مهين جانبگلو (تجدد). 1357 (1976) تئاتر ملل در شهر كاراكاس، ونزوئلا ”‌سواري در آمد ...” اثر مهين جهانبگلو (تجدد). 1358 (1979) هشتمين جشنواره پائيزي پاريس ، “بانويي با سگ كوچكش” اثر آنتوان چخوف با شركت ساشا پيتويف، در مركز ژرژ پمپيده، پاريس، فرانسه. 1362 (1983) شانزدهمين جشنواره جهاني تئاتر نانسي -فرانسه ”چگونه پيشبند سوزندوزي شده مادرم در زندگيم گسترده مي‌شود” اثر وارتگس شوشانيان، لئون شانت، آرشيل گوركي. 1370 (1991) نخستين جشنواره‌ي تئاتر ارامنه خارج از وطن (دياسپورا)، ايروان، ارمنستان ”ائون شانت و نقش تئاتري او” اجرا و سخنراني در تئاتر آكادميك سوندوكيان. فهرست عناوين فيلم‌هاي آربي اوانسيان كارنامه سينمايي: 1344 (1964) ”نقاب” فيلم كوتاه داستاني، اقتباس از نوول گريكورزمراب، 6 دقيقه، 35 ميليمتري، سياه و سفيد، به زبان انگليسي. 1345 (1966) ”پاروانا” انيميشن، براساس شعري از هوانس تومانيان، 7 دقيقه، 35 ميليمتري، رنگي اين فيلم به عنوان فيلم رسمي دولت انگلستان در جشنواره “ابر هاوزن”، آلمان غربي شركت داده شد. 1345 (1966) ”مدرسه باله سلطنتي لندن”London School of Royal Ballet مستند با همكاري جورج گرا. 1345 (1966) ”شوهر آهو خانم” فيلم بلند داستاني، ناتمام، 35 ميليمتري، سياه و سفيد (20 دقيقه) 1346 (1967) ”قبئوس به نام تادئوس” مستند، 33 دقيقه، 35 ميليمتري، سياه و سفيد به زبان ارمني. 1346 (1967) ”بانك عمران” انيميشن، تبليغاتي. 1347 (1968) ”پودر برف” انيميشن، تبليغاتي. 1347 (1968) ”شركت ارج، تبريك عيد نوروز” انيميشن، تبليغاتي. 1350-1348 (1972-1970) فيلم بلند، سينمايي “چشمه”، 100 دقيقه ، 35 ميليمتري، سياه و سفيد به زبان فارسي با شركت آرمان، جمشيد مشايخي، مهتاج نجومي، پرويز پورحسيني. 1351 (1972) نخستين جشنواره‌ي بين‌المللي فيلم تهران. 1352 (1973) ونيز، ايتاليا. 1364 (1986) په زارو، ايتاليا. 1369 (1990) جشنواره سه قاره نانت، فرانسه. 1378 (1999) موزه سينما، بروكسل. 1378 (1999) انستيتو سينمايي انگلستان لندن. 1379 و 1352 (2000 و 1973) جشنواره‌ي پائيزي پاريس. فرانسه. و چندين جشنواره ديگر به نمايش درآمده است... 1978 - 1985 “چگونه پيشنه سوزندوزي شده مادرم در زندگي‌ام گسترده مي‌شود” فيلم بلند، فرانسه. 1366 01987) جشنواره مونترال، كانادا. 1366 (1987) جشنواره پي زارو، ايتاليا. 1366 (1987) موزه هيشهورن، انستيتو اسميتسونيان، واشنتگتن، آمريكا. و غيره. 1988 ”روبن ماموليان 88” مستند. مصاحبه‌ها، بحث‌ها، متن خواني‌ها و تبادل افكار به زبان انگليسي آخرين مصاحبه با كارگردان شهير گرتاگاربو در هاليوود. كتاب‌هاي منتشر شده: 1351 (1972) بكت، 5 ترجمه، 5 نمايشنامه كوتاه از ساموئل بكت، نشر كارگاه نمايش. 1356 (1977) ”خلوت ورگان” اثر پيترگيل ترجمه به فارسي با همكاري صدرالدين زاهد، نشر تئاترشهر ، چهارسو. 1356 (1977) ”پيرود مضحك ” اثر تادئوش روژويچ، ترجمه به فارسي با همكاري صدرالدين زاهد ،نشر تئاترشهر، چهارسو. 1998 ”ايران” مقاله در مورد تئاتر ايران ، با همكاري فرخ غفاري و لاله تقيان منتشر شده در كتاب ”دايره المعارف تئاتر معاصر جهان” جلد پنجم . 2003-2000 ”تك پرده” مجموعه چهل نمايشنامه تك پرده‌اي ارمني در 3 جلد، گردآوري، معرفي و حاشيه‌نويسي. ادامه دارد....