ابتدا باید سبک زندگی سالم را برای آحاد جامعه تعریف کرد تا همه‌ی افراد جامعه به یک دیدگاه واحد در موضوع دست پیدا کنند و سپس تحقیقات و برنامه‌های پژوهشی و آموزشی را در رابطه با سبک زندگی گسترش داده و سیاست‌های مناسب با آن سبک زندگی مصوب گردد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه ایلام، دکتر «راضی ناصریفر» معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایلام در میزگرد اصلاح سبک زندگی اظهار کرد: سبک زندگی مجموعه‌ای از ارزش‌ها، شیوه‌های رفتاری، حالت‌ها و سلیقه‌هایی است که در رفتار روزمره فرد نقش دارد که در کشور ما ریشه‌های آن از دین مبین اسلام نشأت گرفته است.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایلام چهار مرجع یافتن حکم خداوند را قرآن، عقل، اجماع و سنت پیامبر عنوان کرد و گفت: هر چند سنت پیامبر(ص) همان سبک زندگی درست است اما در سال 1929 «آلفرد آدلر» سبک زندگی را با تعریف در دو پایه‌ی اصلی مهارت‌ها و سبک‌ها از ایده مسلمانان استخراج کرد.
وی با بیان اینکه آنچه که فرد به آن فکر و عمل می‌کند مهارت نامیده می‌شود که صحبت کردن، همسر گزینی، نحوه مدیریت زمان، دوست‌یابی را در خود جای می‌دهد، ادامه داد: سبک‌های مثل نوع پوشش، غذا خوردن، ورزش کردن نشأت گرفته از ذهن افرادی است که اصول خاصی را حاکم بر زندگی خود داشته و از آنها تبعیت می‌کند، بدین جهت گزینش سبک‌ها در افراد مختلف است.
ناصریفر افزود: با توجه به اینکه پارامترهای اصلی زندگی در دو بخش مهارت‌ها و سبک‌ها تعریف شده آنچه می‌تواند بر روی سبک زندگی تاثیرگذار باشد نوع ارتباطات و تعاملات با دیگران است، در این حالت یا فرد تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرد یا الگوی خاص علمی، ورزشی و... را برمی‌گزیند و براساس عوامل محیطی سبک زندگی خود را مشخص می‌کند.
وی سبک زندگی را مهم‌ترین محور بخش سلامت ذکر کرد و گفت: برای ارتقاء سلامت در زندگی باید بررسی کنیم آیا سبک زندگی اسلامی ایرانی منافاتی با زندگی سالم دارد یا نه؟ در این رابطه یک نکته بیان می‌شود که الگوهای رفتاری گذشته با حال خیلی تغییر کرده چرا که در قرن گذشته مشکل جوامع بیماری‌های واگیردار مثل سل، اسهال و مالاریا بود که با تحول بشری و کشف واکسن و داروهای متناسب با علائم، بیماری‌ها تحت کنترل قرار گرفتند در صورتی که امروزه غذاهای چرب، عدم تحرک، استرس‌ها و مواد اعتیادآور مسائل جدیدی همچون انواع بیماری‌های غیرواگیر قلبی عروقی، سرطان‌ها، سکته‌های قلبی، سوانح، دیابت را بوجود آورده است.
تغییر سبک زندگی راهکار چالش‌های سلامت
این پزشک خاطرنشان کرد: بیماری‌های غیرواگیردار تاثیر زیادی بر روی روند سلامت افراد گذاشته، به گونه‌ای که در جستجوی عوامل مرگ و میر به دنبال عوامل منشأ آن نیز باید بود، پس در مقابله با چالش‌های اصلی سلامت جامعه که شامل چاقی، مصرف مواد دخانی، کمبود فعالیت‌های فیزیکی، مصرف نمک و بالا رفتن فشار خون، کمی مصرف میوه و سبزیجات همچنین مصرف مواد چرب است و حتی مصرف این مواد مضر در کشور ایران مشابه کشورهای در حال توسعه یا بعضا توسعه نیافته عنوان شده که به دلیل بی‌توجهی به آنها تبدیل به موارد چالشی سلامت و ایجاد کننده مشکل در بخش بهداشت و درمان شده است که ضرورت تغییر سبک زندگی را تداعی می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه مصرف چنین مواد غذایی در کشورهای توسعه یافته به دلیل مدرنیته بودن و حجم زیاد کاری در حد بالایی است، تاکید کرد: هر چند چنین کشورهایی به واسطه‌ی مصرف این مواد خوراکی به بیماری‌های مختلف عفونی دچار هستند، اما کشور ما از میزان تحرک بالایی برخوردار است و از خودرو برای تردد و رفت و آمد استفاده نمی‌کنند.
اصلاح سبک زندگی نیازمند استراتژی است
ناصریفر در اتخاذ سبک زندگی سالم بر انتخاب سبک زندگی اسلامی ایرانی تاکید کرد و گفت: زندگی سالم گزینش سبکی است که در آن ابعاد مختلف همچون صداقت، مسوولیت‌پذیری، هدف‌داری، دقت، اخلاق، اراده، تلاش، پشتکار مطرح شده که همگی آنها به نحوی در جایگاه افراد جامعه نقشی را ایفا می‌کنند. پس وقتی تاکید سازمان جهانی بهداشت بر وجود سلامتی برای همه‌ی افراد جامعه در ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی است در تحقق این اصل باید به مهم‌ترین روش یعنی اصلاح سبک زندگی که متشکل از استراتژی‌های درست است، روی آوریم.
وی ادامه داد: در این رابطه علاوه بر ارائه آگاهی به افراد جامعه باید روندی تداومی در آگاهی بخشی وجود داشته باشد تا تبدیل به یک رفتار اجتماعی و تبعیت همگان از آن شود به عنوان نمونه اگر فردی سیگاری در جمع اقدام به استعمال کرده مورد انتقاد قرار گیرد توان مقابله با اراده‌ی جمعی برای فرد وجود نخواهد داشت و سعی در اصلاح رفتار غلط خود می‌کند. بدین‌صورت یک عامل ارزشی در میان گروه و جامعه نهادینه می‌شود.
وی یادآور شود: عوامل مختلفی در محیط مثل نهادهای اجتماعی، نهادهای فرهنگی و عقاید گروهی در اصلاح سبک زندگی تاثیرگذار است.
وی عوامل ژنتیکی، محیطی، رفتاری و دسترسی به خدمات را تعیین‌کننده‌ی سلامت افراد جامعه عنوان کرد و گفت: عوامل ژنتیکی 20 درصد، عوامل محیطی 20 درصد، در دسترس بودن خدمات 10 درصد و عوامل رفتاری به عنوان مهم‌ترین نکته 50 درصد علل تاثیرگذاری بر سلامت را به خود اختصاص می‌دهند که اگر اصلاح در رفتارهای فردی به وجود آید بخش اعظم سلامت نیز تامین خواهد شد.
اصلاح سبک زندگی وابسته به فردسازه‌ها‌ست
ناصریفر اضافه کرد: اصلاح رفتار افراد به عنوان مهم‌ترین محور بحث سلامت در سبک‌های زندگی وابسته به "فرد سازه" است که به عنوان عوامل تشکیل‌دهنده‌ی فرهنگ یک جامعه مطرح می‌شوند. بدین‌جهت وقتی جامعهای با عنوان اسلامی ایرانی نام گذاشته شده است باید فرهنگ اسلامی ایرانی در فرهنگ‌ها، رفتارها و حتی نمای ساختمان‌ها ترویج پیدا کند. پس فردسازه‌ها که عواملی همچون نوع پوشش، فرهنگ، زبان، سلیقه که تشکیل‌دهنده‌ی فرهنگ نیز هستند، در کنار همدیگر جمع شوند، فرهنگ درستی را می‌سازند، چنین فرهنگی می‌تواند در اصلاح سبک زندگی تاثیرگذار باشد.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان ایلام ادامه داد: قرآن کریم بر تغییر نفس برای حل مشکلات جامعه تاکید کرده که باید برای نُمود این وضعیت هر فردی از خود آغارگر تغییر باشد و بهتر آن است که دین اسلام به عنوان کامل‌ترین دین و پیامبر (ص) از بُعد سلامت و رفتار الگوی جامعه قرار گیرند و براساس تعاریف سلامتی که از سنت پیامبر استخراج شده است، عمل شود.
سبک زندگی سالم نیازمند بازتعریف است
ناصریفر در مورد انتظارات از سبک زندگی تصریح کرد: ابتدا باید سبک زندگی سالم را برای آحاد جامعه تعریف کرد تا همه‌ی افراد جامعه به یک دیدگاه واحد در موضوع دست پیدا کنند و سپس تحقیقات و برنامه‌های پژوهشی و آموزشی را در رابطه با سبک زندگی گسترش داده و سیاست‌های مناسب با آن سبک زندگی مصوب گردد. در این راه برای ایجاد حس سلامت‌محوری در جامعه و ترویج زندگی سالم نیاز به سرمایه‌گذاری وسیعی است که در این زمینه باید الگوهای بهداشتی علاوه بر دریافت پاداش به عنوان اسطوره‌های جامعه مورد حمایت قرار گیرند.
وی افزود: در ترویج سبک زندگی سالم باید هماهنگی رسانه‌ای وجود داشته باشد و از ابتکاراتی که دیدگاه سلامت محورانه برای جامعه دارند مورد حمایت قرار گیرند و تمام امکانات داخلی و خارجی در گسترش و اصلاح سبک زندگی و ایجاد ساختارهای اجتماعی مخصوصاً نهادهای مردم نهاد در حمایت از اصلاح سبک زندگی اسلامی ایرانی بسیج شود.
این پزشک افزود: با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری و توجه ویژه دولت یازدهم به امر سلامت در راستای اصلاح سبک زندگی این وظیفه بر عهده مسوولان و سیاست‌گذاران در زمینه‌ی حمایت و اختصاص بودجه‌های مورد نیاز گذاشته شده است تا شاهد تحول در نظام سلامت در آینده‌ی نزدیک کشور با جامعهای ایمن و سالم از نظر بهداشتی باشیم.
سلامت به عنوان یک بُعد توسعه‌گرایانه دیده شود
ناصریفر با بیان این که سلامتی در قانون اساسی به عنوان حق مردم مورد تاکید قرار گرفته است، ادامه داد: متولیان امر سلامت سعی در تحقق امر سلامت و حفظ عدالت در ارائه خدمات دارند تا بسته‌های خدماتی را به صورت کامل برای همه‌ی آحاد جامعه به نحو یکسان ارائه دهند و در این راه هیچ تفاوتی بین شاخص‌های شهری، روستایی و عشایری قرار نمی‌دهد اما در تحقق این هدف بزرگ، توانمندی وزارت بهداشت و درمان و دانشگاه‌ها در عرصه‌های مختلف محدود بوده و باید همه‌ی ارگان‌ها و نهادها در مقاطع کشوری و استانی کمک کنند. بنابراین مسوولین ارشد استان به امر سلامت به عنوان یک بُعد توسعه‌ای بر انسان نگاه کنند و بدانند سرمایه‌گذاری در بخش سلامت باعث ارتقاء وضعیت معیشتی مردم و حتی پویایی چرخه‌ی تولید و صنعت خواهد شد.
وی اظهار کرد: باید هماهنگی و همکاری درون بخش بهداشت، بین بخشی و معاونت‌های دانشگاه و حتی ادارات استان برقرار شود، چرا که عدم برقراری این شبکه‌ی عنکبوتی نتیجه‌ی ارائه خدمات را ابتر خواهد کرد.
این مسوول افزود: سطح امکانات و منابع محدود است پس نیازسنجی و اولویت‌بندی برنامه‌ها در ارائه خدمات یک امر ضروری است علاوه بر آن درگیر کردن مردم در تمام نهادهای رسمی و غیررسمی با برنامه‌های بهداشتی به عنوان یک بحث اساسی نه تنها توفیق بیشتری را حاصل می‌کند بلکه با حمایت‌های آحاد جامعه سطح موفقیت برنامه‌ها بالا خواهد رفت.
«پوراندخت عبداللهی‌پور» سرپرست گروه سلامت خانواده و جمعیت معاونت بهداشت استان ایلام با بیان اینکه بازخورد تمام خدمات واحدهای اجرایی به خانواده برمی‌گردد، اظهار کرد: گروه‌های سنی کودکان، نوجوانان و جوانان، میانسالان و سالمندان تشکیل دهنده‌ی نظام خانواده هستند که اگر برای دو پدیده‌ی مهم ازدواج و باروری گروه میانسالان برنامه‌ریزی‌های درستی برای آنها صورت نگیرد، جامعه با مشکل روبرو خواهد شد که به همین دلیل وزارت بهداشت و درمان برای هر کدام از گروه‌های سنی بسته‌های سلامتی خاصی را تعریف کرده که هدف همه‌ی آنها افزایش طول عمر توأم با تندرستی است.
عبداللهی‌پور امور بهداشتی خانواده را شامل بهداشت محیط، واکسیناسیون، تغذیه، آموزش و بهداشت معرفی کرد و گفت: هدف واحد بهداشت خانواده یعنی "افزایش طول عمر" نیازمند نسل بارور جامعه با سرمایه‌گذاری است تا توانمندی لازم را برای تولد نوزاد سالم یا سالمندی سالم داشته باشیم که با کمترین حد ناتوانایی‌های جسمی به زندگی خود ادامه دهد. البته تندرستی و افزایش جمعیت به رعایت نکات سبک زندگی اسلامی ایرانی برمی‌گردد.
سبک زندگی صحیح زمان تولد تماس با پوست مادر و تغذیه از شیر مادر است
وی با بیان اینکه سبک زندگی به مرحله‌ی خاصی از زندگی فرد یعنی قبل و بعد از تولد برمی‌گردد، خاطر نشان کرد: قبل از تولد یک فرد در جهت سلامتی و سبک زندگی او برنامه‌هایی مثل مراقب پیش از بارداری تعریف شده است زوجین باید از سلامت مادر قبل از بارداری اطمینان حاصل کنند تا بواسطه‌ی مادر از سلامت نسبی جنین مطلع گردند و یا در صورت وجود مشکل به کمک کادر درمان خدماتی ارائه شود که نوزادی سالم با کمترین مشکل جسمی به دنیا بیاید اما اولین برنامه‌ی اجرایی در سبک زندگی نوزاد متولد شده تماس با پوست مادر و تغذیه از شیر آغوز است بنابراین مادران از نظر مهارتی باید به حدی از توانمندی رسیده باشند که فرزند بهترین دوران رشد و تکامل ذهنی را سپری کند تا آن را به عنوان سرمایه‌ی اصلی دوران سالمندی در کمال سلامت هزینه کند.
این کارشناس بهداشت خانواده، تشکیل ساختارهای مغزی و اجتماعی‌تر شدن کودک بعد از تولد را متاثر از ارتباط مستقیم مادر با نوزاد که ریشه در سبک زندگی افراد دارد عنوان کرد و گفت: رعایت این نکته موجب تطبیق‌پذیری بیشتر کودک در اجتماع محل زندگی خود و حتی شکل‌گیری هوش اجتماعی وی خواهد شد. این والدین با کسب دانش اجتماعی و تغذیه‌ای ایجادکننده‌ی فضای درست رشد اجتماعی نوجوان و جوان خود و کاهش ابتلا به آسیب‌های اجتماعی خواهند شد.
وی تصریح کرد: دوران میانسالی سالم به عنوان یک دوره‌ی واسطه‌ای مستلزم گذران دوران جنینی، نوزادی، کودکی، نوجوانی و جوانی صحیح برای دست یافتن به سطحی از شعور اجتماعی و هوش معنوی است در همین راستا فرد با توجه به سبک زندگی که با بزرگ شده و عدم تطبیق با سبک‌های زندگی دوران میانسالی در جهت حفظ سلامتی باید از امکانات واحدهای بهداشتی، نیروهای توانمند پزشکی و رسانه‌های جمعی در جهت کسب دانش و آموختن مهارت‌های مورد نیاز زندگی اقدام کند تا در زمینه‌ی تامین سلامت خود مشارکت قوی داشته باشد.
آزادی عمل والدین بعضا بر سلامتی فرزندان لطمه می‌زند
عبداللهی‌پور با بیان اینکه والدین، آموزش و پرورش، نهادهای آموزشی در حفظ سلامت فرد در جامعه مسوول هستند اضافه کرد: گروه میانسال جامعه به دلیل آزادی عمل بیشتر در خانواده ممکن است بر اثر دانش اندک دست به انتخاب رفتارهایی بزنند که سلامتی فرزندان را در یک مقطع زمانی و به تبع در دوران سالمندی با خطر طول عمر بالا بدون تندرستی روبرو کنند. البته با پذیرش این که سنگ بنای سلامتی در دوران سالمندی از دورانی که نطفه شکل می‌گیرد تا یک دوره زمانی برعهده والدین، اجتماع و نهادهاست، باید خود فرد نیز در طول زندگی در قبال سلامتی دوران سالمندی خود احساس مسوولیت کند، چرا که ناتوانی‌های خاص دوران پیری مانع از مراجعه فرد به مراکز ترویج سلامتی برای بهره‌مندی از آنها آموزش می‌شود، بنابراین این اطلاعات زمانی که فرد توانایی روحی، روانی و جسمی بالایی دارد، برای آن مقطع زمانی و دوران سالمندی دریافت کند.
وی افزود: زنان به عنوان گروه زاینده و بارور جامعه مسوولیت تولید مثل را بر عهده دارند که اگر مراقبت‌ها و نکات بهداشتی توسط خانواده و رابط بین مراکز بهداشتی درمانی و انتقال‌دهنده‌ی آگاهی به درون خانواده انجام نگیرد علاوه بر بروز عوارض در دوران میانسالی با ناتوانی‌های متعددی در دوران سالمندی روبرو خواهند شد، در همین راستا اگر مادران در مورد خودمراقبتی توجیه شوند به واسطه‌ی نقشی که بر عهده آنان هست می‌توانند با اجرای رژیم غذایی مناسب و برقراری آرامش روحی روانی در خانواده صاحب زندگی سالم در جامعه خواهد شد، همین امر لزوم دریافت و افزایش آگاهی‌های علمی مادران برای ارتقاء سطح سلامت خانواده را ضروری کرده است.
سرپرست گروه سلامت خانواده و جمعیت با بیان اینکه تغییر سبک زندگی برخی مشکلات را برای خانواده‌ها به ارمغان آورده است، خاطر نشان کرد: نظام خانواده‌ی گسترده از مادر به دلیل تنظیم‌کنندگی زندگی و ارائه روش‌های تغذیه‌ای حمایت بیشتری می‌کند، اما در زندگی هسته‌ای که براساس مزایایی ذهنی زن و مرد جوان شکل گرفته است، به شدت این حمایت‌ها کاهش یافته و حتی مشکلات بیشتری را به خود می‌بینند.
وی یادآور شد: بررسی‌ها نشان داده در خانواده گسترده حمایت و مراقبت از مادر در دوران بارداری جهت تولد سالم و حتی دوران شیردهی علی‌رغم امکانات اندک و دسترسی ناچیز به اماکن بهداشتی در حد بالایی تأمین شده در حالی که در سبک زندگی امروزی این خلأ احساس می‌شود. به عنوان نمونه 95 درصد تغذیه کودکان در گذشته با شیر مادر بوده است ولی شاخص‌های کنونی از عدم شروع اولین تغذیه نوزاد با شیر مادر و حتی تداوم آن در 50 درصد موالید خبر می‌دهد، در صورتی که تغذیه با شیر مادر در تداوم سلامتی زندگی حتی در دوران سالمندی و کاهش میزان ابتلا به بیماری‌های مزمن موثر است.
این کارشناس اضافه کرد: با وجود انتقال خانواده‌های گسترده به هسته‌ای نباید حمایت‌ها از همدیگر کاهش پیدا کند تا در جامعه امروزی که از خانواده به عنوان "سرمایه اجتماعی" که امر مهم و تاثیرگذار در سلامتی افراد است ،موجب ارتقاء سطح سلامت جامعه شود.
عبداللهی‌پور با بیان اینکه شاغل بودن مادران در زندگی امروزی نه تنها بر سلامت خود بلکه شیوه‌های تغذیه‌ای خانواده نیز صدمه وارد می‌کند، افزود: برای حل این مشکل، خانواده‌های هسته‌ای نیازمند حمایت افراد خانواده پدری بخصوص گروه بازنشسته و غیرشاغل هستند تا با کاهش مشکلات مادر موجب تشویق او به فرزندآوری و تامین سلامت خانوادگی شوند.
وی ادامه داد: با توجه به قوه‌ی حسابگری انسان که دست به گزینش مواردی سودآور می‌زند که در صورت ارائه تعریف صحیح از سبک‌های زندگی، شیوه‌های اتخاذ می‌شود که بازدهی بیشتری به لحاظ عمومی، جسمی و روانی و اجتماعی برای زندگی به دنبال داشته باشد، همین امر زنان جامعه را بی‌نیاز از دریافت اطلاعات زندگی سالم نمی‌کند. پس بهترین راه کسب آگاهی‌های لازم از منابع معتبر بهداشتی برای تدوین زیرساخت‌های زندگی سالم است.
وی با بیان اینکه اکثریتی افراد جامعه که رعایت بهداشت فردی از ما گذشته مخالفت کرد و گفت: هرچند عدم رعایت یکسری از عوامل بهداشتی بر روی سلامت فرد تاثیر می‌گذارد، اما اجتناب از بسیاری موارد از مشکلات سلامت جسمی، روحی و روانی پیشگیری خواهد کرد. پس هیچ زمانی برای رعایت نکات سلامت حتی در دوران دیر نیست، با این وصف در همه‌ی رده‌های سنی باید رفتارهای تغذیه‌ای و همچنین عادت‌های اشتباهی که سلامتی را به خطر می‌اندازد، تعریف شود.
عبداللهی‌پور ضمن اشاره به این که تنها 25 درصد کل سلامت جامعه بر عهده‌ی نظام بهداشتی است و باید هر کدام از ارگان‌های توسعه‌ای به دنبال تأمین شرایط مطلوب آحاد جامعه باشند یادآور شد: یکی از علل بارز مرگ و میر «سوانح و حوادث» رانندگی است که کنترل و کاهش میزان مرگ بر اثر حوادث رانندگی وظیفه‌ی راهنمایی و رانندگی، شهرداری، راه و ترابری، فرمانداری و... است هرچند مبارزه با توزیع مواد مخدر در کاهش حوادث مرگبار تاثیرگذار است.
این کارشناس بهداشت خانواده بیان کرد: هر شخصی علاوه بر پذیرش حفظ مسوولیت سلامت خویش براساس جایگاه و نقشی که در پایگاه‌های اجتماع دارند، می‌توانند در تامین سلامت دیگران موثر باشد که برای اجرای این نقش می‌توان از منابع معتبر که دانش بهداشتی را افزایش می‌دهد، کمک گرفت.
«افشین عباسی»، کارشناس آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت دانشگاه علوم پزشکی در میزگرد سبک زندگی به ایسنا گفت: شعار امسال وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر «یک عمر سلامتی با خودمراقبتی»، دلالت بر نقش فرد در خودمراقبتی و بهبود شیوه‌های زندگی دارد. به نحوی که افراد صاحب مسوولیت‌های اجرایی از تندرستی خویش غافل خواهند شد به همین علت برای حفظ سلامت جسم و روان فردی می‌توانند با مقوله‌ی خود مراقبتی که هسته‌ی اصلی و مرکزی سلامت را برعهده دارد، در ارتقاء تندرستی موثر باشد.
خودمراقبتی دانشی اکتسابی است
کارشناس آموزش بهداشت خودمراقبتی را مجموعه‌ای از رفتارها و اعمال اکتسابی و آگاهانه‌ی رفتار فرد برای حفظ و یا ارتقاء سلامتی نام برد و گفت: خودمراقبتی یک دانش اکتسابی است که از طریق متخصصین، سایت‌های مجازی، کتاب‌ها و حتی افراد غیر متخصص حاصل می‌شود این امر به صورت رفتاری داوطلبانه و آگاهانه برای حفاظت از سلامت مورد گزینش فرد قرار خواهد گرفت پس با وجود این آموختنی‌ها هر شخصی علاوه بر حفظ سلامت خود باید در مقابل ارتقاء سلامت دیگران نیز احساس مسوولیت کند.
وی در خصوص مقوله‌ی سلامت به سه واژه‌ی خودمراقبتی، خودمدیریتی و خوداتکایی اشاره کرد و در توضیح آنها افزود: هر فردی باوجود تن سالم یا ناخوشی جزئی برای حفظ تندرستی خود احساس مسوولیت کرده و با خودمراقبتی از وقوع سوانح و حوادث پیشگیری می‌کند اما وقتی فرد مبتلا به بیماری مزمنی مانند فشارخون، آسم، دیابت، قندخون و... این توانایی را دارد تا با کسب اطلاعات مورد نیاز از طریق خودمراقبتی دامنه‌ی بیماری، عوارض و حملات ناشی از آن را مدیریت کند و در ارتباط با پزشک و پرستار قرار گیرد.
عباسی ادامه داد: خوداتکایی به عنوان مرحله‌ای بالاتر از خودمراقبتی و خودمدیریتی به این معنا‌ست که فرد به دنبال وقوع حادثه‌ای دچار عارضه یا معلولیتی غیر قابل تغییر شود در این مرحله فرد در کنار عارضه‌ای که به وجود آمده می‌تواند زندگی بهتری با استقلال کامل و یا کاهش وابستگی‌ها به اطرافیان از خود مراقبت کرده و امور شخصی را انجام دهد.
وی در تعریف انواع خودمراقبتی‌ها به چهار مورد خودمراقبتی برای حفظ سلامتی،مواجهه با بیماری‌های جزئی، بیماری‌های مزمن و خودمراقبتی در بیماری‌های حاد اشاره و تصریح کرد: خودمراقبتی تاثیر زیادی در کاهش هزینه‌ها و عوارض بعدی بیماری دارد.
وی در مورد پژوهش صورت گرفته در سال 82 بر روی سال‌های از دست رفته عمر، عنوان کرد: براساس این پژوهش بیشترین سال‌های از دست رفته عمر و مجموع سال‌های هدر رفته ناشی از حوادث و تصادفات در حدود 4 میلیون سال است، در این مدت 2 میلیون و 250 هزار سال برای بیماری‌های روانی و اختلالات رفتاری و یک میلیون و 500 هزار سال دیگر برای بیماری‌های قلبی عروقی از دست رفته است پس در این بحث این نتیجه حاصل می‌شود که حوادث به عنوان عمده‌ترین دلیل سال‌های از دست رفته بالاترین میزان مرگ و میر را دارد اما بیماری‌های روانی کمترین میزان فوتی داشته و این بیماران بیشتر سال‌های عمر بدون استفاده همراه با ناتوانی سپری خواهند کرد.
این کارشناس در بحث بیماری‌های جزیی به مطالعه تحقیقاتی انگلیس گریزی زد و گفت: براساس این پژوهش 20 درصد مراجعات پزشکی مردم به دلیل بیماری‌های جزئی بوده که می‌توانستند بدون مصرف دارو یا خوددرمانی دست به درمان بزنند که در صورت کاهش این مراجعات به پزشک 97 میلیارد دلار صرفه‌جویی شده است، چرا که دو سوم مراجعاتی که به تجویز دارو منتهی شده، نیاز به مصرف دارو نداشته و با خودمراقبتی قابل درمان بوده است.
توانمندسازی جامعه نیازمند آموزش است
عباسی ادامه داد: بررسی صورت گرفته بر روی بیماری‌های مزمن در آمریکا نشان داده 75 درصد هزینه‌های هنگفت سالیانه سلامت آمریکا صرف هزینه‌ی درمان بیماری‌های مزمن شده و تنها 25 درصد برای آموزش و امور پیشگیرانه بوده است. در صورتی که نتیجه این پژوهش بیان می‌کند، اگر خودمراقبتی به صورت دقیق اعمال شود 40 درصد مراجعات پزشکان عمومی، 17 درصد مراجعه به متخصص، 50 درصد مراجعات اورژانسی، 50 درصد موارد بستری و حتی 50 درصد نیروهای غایب ناشی از بیماری کم می‌شود، در حالی که هزینه‌های آموزش خودمراقبتی برای رساندن آنها توسط مادر به خانواده و اطرافیان به دلیل نقش الگویی مادر بسیار کمتر است.
"نه گفتن" یکی از راه‌های حفظ سلامتی روان است
سرپرست واحد آموزش سلامت، مزایای خودمراقبتی را در احساس شادی و نشاط، تجدید انرژی، کاهش استرس، اعتماد به نفس، ایجاد انگیزه، عزت نفس و افزایش مراودات اجتماعی عنوان کرد و گفت: خودمراقبتی دارای چهار بُعد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی است. فرد با کسب اطلاعاتی همچون مفید بودن پیاده‌روی 3 الی 4 بار در هفته، یک بار شنا، نوشیدن یک لیوان آب بیشتر نسبت به قبل، خوردن یک قطعه میوه اضافی و یا خوردن وعده‌هایی غذایی خانگی به جای فست‌فودها در حفظ سلامت جسمی جدیت به خرج دهند اما برای حفظ سلامت روانی و عاطفی باید قدرت "نه گفتن" برای مقابله با معضلات اجتماعی آموخته شود از طرفی مشکلات مربوط به محیط کار و منزل را از هم جدا کرده و از انتقال هر کدام به محیط دیگری اجتناب نماید و یا اینکه فرد برای آرامش روانی با افراد مورد اعتماد درددل کرده و یا به کلاس‌های آموزشی، هنری، ورزشی و دیدن آثار باستانی مبادرت ورزد.
وی اضافه کرد: ارتباط با گروه همسالان بخصوص در رده سنی سالمندان، حضور در جمع خانواده و راه‌اندازی انجمن‌ها موجب سلامت اجتماعی می‌شود اما فرد برای کسب سلامت معنوی به خواندن نماز و یا امداد به دیگران اقدام کند.
عباسی ادامه داد: هدف نظام سلامت داشتن کشوری سلامت محور به جای بیمار محور است به همین جهت منابع متعدد کسب مهارت‌های زندگی در سایت‌های پزشکی مورد تایید وزارت‌خانه قرار داده گرفته شده، تا افراد جامعه علاوه بر استفاده از این منابع در ارتباط با مراکز بهداشتی قرار گیرند و سطح سلامت را ارتقاء دهند.
یک چهارم شاخص‌های سلامت بر عهده مراکز بهداشتی است
این کارشناس اظهار کرد: وزارت بهداشت با بکارگیری تمام امکانات و پرسنل اجرایی توان تحقق 25 درصد اهداف سلامت را بر عهده دارد در حالی که 75 درصد مابقی آن بر عهده‌ی مسوولان ادارات دولتی، غیردولتی، سازمان‌های مردم نهاد و به تبع مردم است که در این راستا طی چند سال گذشته برنامه‌ای به نام اس‌تی‌اچ از طریق وزارت‌خانه شروع شده و در آن 75 درصد عوامل موثر بر سلامت را که حاکم بر عوامل اجتماعی و ارگان‌های موجود در جامعه مورد بررسی قرار داده شده است.
وی افزود: در این راستا مراکز بهداشت از ادارات به فراخور چارچوب عملکردی انتظاراتی دارد که به صورت مدون به آنها ابلاغ شده و در صورت همکاری نهادهای اجرایی با مراکز بهداشتی می‌توان موضوعات اجرایی سلامت را با آموزش در قالب ورزش‌های همگانی و بسته‌های آموزشی برای حفظ سلامت خانواده کارکنان ارگان‌های مربوطه به اجرا درآورد تا بدین‌گونه شاخص‌های تندرستی در مورد گروهی از جامعه هدف حفظ شود.
«فتانه کاوری‌زاده»، کارشناس تغذیه معاونت بهداشت استان ایلام نیز اظهار کرد: در دهه‌های اخیر فعالیت‌های بدنی در جوامع شهری و حتی روستایی کاهش پیدا کرده و زندگی ماشینی بطور غیرقابل کنترلی باعث کاهش تحرک انسان شده در حالی که میزان دریافت مواد غذایی تغییر نکرده است و حتی در جوامع شهری افزایش غذاهای چرب، مواد غذایی آماده مثل ساندویچ‌ها، پیتزاها و مواد غذایی پرانرژی که به سلامت انسان لطمه زده مشکلات زیادی را بوجود آورد.
با وجود افزایش استانداردهای بهداشتی سطح ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر در حال افزایش است
این کارشناس بیان کرد: گرچه استانداردهای زندگی و حتی دسترسی به مواد غذایی و بهداشتی در جوامع امروزی افزایش پیدا کرده است، اما پیامدهای منفی زندگی مدرن از جمله الگوهای غذایی نامناسب، کاهش فعالیت‌های بدنی، استعمال دخانیات و افزایش بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان‌ها و چاقی زندگی سالم را با مشکل روبرو کرده است چرا که در زندگی مدرن مصرف روغن جامد افزایش یافته اما سطح مصرف میوه و سبزیجات کاهش داشته و از طرفی افزایش مصرف نمک و قندها که در ایران 2 الی 3 برابر مصرف جهانی است باعث فشار خون، دیابت نوع 2، اضافه وزن و چاقی شده است.
وی یکی از راه‌های مهم کاهش پیامدهای منفی، اصلاح رفتارهای تغذیه‌ای و بهبود مصرف مواد عذایی را ارائه آموزش و آگاهی‌بخشی به مردم مناطق مختلف کشور براساس الگوهای غذایی و حتی نیازهای تغذیه‌ای منطقه عنوان کرد و افزود: با این روش افراد جامعه توان ایجاد تعادل در دریافت انرژی‌ها و نوع مصرف آنها را فراگرفته و می‌آموزد در ایجاد این تعادل نیاز به رژیم عذایی خاص با قیمت گران و حتی حذف گروه مواد غذایی مورد علاقه خود نیستند.
کاوری‌زاده با بیان این که هر فرد در خانواده با خودمراقبتی می‌تواند یک کارشناس تغذیه برای اهل منزل باشد، خاطرنشان کرد: پایه آموزش‌ها باید معرفی هرم غذایی صحیح با میزان مواد مصرفی به مردم است تا ضمن آشنایی با گروه‌های غذایی مختلف اقدام به گزینش رژیم غذایی با کیفیت کند و در این انتخاب تعادل و تنوع را رعایت کند بدین‌صورت که با مصرف گروه‌های غذایی مختلف در طول روز تنوع را رعایت کرده و برای ایجاد تعادل از مواد عذایی موجود در هرم غذایی به اندازه‌ی مورد نیاز بدن استفاده کند تا دچار سوء تغذیه یا چاقی بیش از حد نشوند.
هرم غذایی به زبان ساده معرفی شود
این کارشناس اصلاح شیوه‌های تغذیه‌ای را نیازمند معرفی هرم غذایی به زبان ساده به مردم دانست و گفت: افراد برای داشتن اندامی متناسب یک رژیم غذایی مناسب را برگزینند تا وزن خود را در حد تعادل حفظ کرده و از چاقی که پایه‌ی همه‌ی بیماری‌ها است به دور باشد، با وجود آگاهی به این نکته که نگه‌داشتن وزن در حد متعادل موجب پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها خواهد شد، اما امروزه متاسفانه بسیاری از افراد کاهش وزن را برای آیتم‌های دیگر و نه حفظ سلامتی در برنامه زندگی خود گنجانده‌اند.
کاوری‌زاده تصریح کرد: برای داشتن یک وزن مناسب باید فعالیت‌های بدنی جزو لاینفک و ضروری زندگی افراد قرار گیرد از طرفی آموزش‌ها باید به نحوی ساده بیان شود که فرد آنها را روزانه انجام دهد چونکه بزرگنمایی در هر چیزی موجب ترک و پرهیز از انجام آن فعل می‌شود، بنابراین فعالیت‌های بدنی باید به حدی باشد که نیاز به وسیله و زمان خاصی نداشته و جهت افزایش تحرک در افراد بگونه‌ای آموزش داده شود که متناسب با سن و شرایط بدنی افراد انجام گیرد.
این کارشناس بحث تحرک و رژیم غذایی را جزو لاینفک همدیگر اعلام کرد و گفت: رژیم غذایی در جهت کاهش وزن باید با حفظ سلامتی فردی همراه باشد پس در این شیوه بگونه‌ای عمل نشود که تحرکات بدنی کنار گذاشته شود یا برای کم کردن وزن، میزان مصرف مواد غذایی را کاهش داد.
فیبر از نان و برنج به دلیل سبوس‌گیری بالا حذف شده است
وی با بیان اینکه دریافت فیبر غذایی در رژیم غذایی سالم امری مهم است یادآور شد: گیاه حاوی مواد فیبری بالایی است که با وجود الزامی بودن این ماده در بدن، قدرت جذب ندارد این ماده در غلات نیز وجود دارد که امروزه به دلیل سبوس‌گیری برنج و نان از رژیم غذایی حذف شده است، از جهت دیگر فیبر به فراوانی در سبزیجات و میوه‌ها یافت می‌شود که مصرف ایرانی‌ها در این موارد برخلاف هرم غذایی خیلی کمتر از حد استاندارد است.
این کارشناس تغذیه گفت: حذف فیبر در رژیم غذایی باعث پیشگیری از دیابت، کنترل کلسترول بالای خون، پیشگیری از سرطان روده‌ی بزرگ می‌شود که مصرف آن ضروری است.
کاوری‌زاده با تاکید براینکه باید مصرف چربی و روغن‌ها کاهش پیدا کند و در این مورد علاوه بر آموزش‌ها نیاز به هماهنگی درون‌بخشی و برون‌بخشی تولیدکنندگان روغن‌های مختلف با متولیان مربوطه در برطرف کردن نیازهای تولیدگران و بالطبع عرضه روغن سالم متناسب با فاکتورهای سلامت است، ادامه داد: با وجود اینکه مصرف شیر، ماست و لبنیات جزو گروه‌های مهم موجود در هرم غذایی است، اما متاسفانه این گروه غذایی در حد پایین مصرف افراد جامعه قرار گرفته است.
در مصرف گوشت قرمز در ایلام ،زیاده‌روی می‌شود
وی یادآور شد: یکی از اصول حاکم بر رژیم غذایی مناسب رعایت تعادل و تنوع در مصرف گروه‌های غذایی است با این تفاسیر هر چند گوشت و فرآورده‌های گوشتی یکی از گروه‌های اصلی هرم غذایی را تشکیل می‌دهد، اما در جامعه ما بخصوص ایلام در مصرف گوشت قرمز زیاده‌روی می‌شود در این خصوص علاوه بر تعریف صحیح مصرف گوشت باید حبوبات را به دلیل دارا بودن فیبر بالا، چربی و پروتئین جایگزین گوشت کرده تا به این شکل عوارض مصرف زیاد گوشت کاهش پیدا کند.
کاوری‌زاده ضمن تاکید بر محدود کردن شیرینی و شکلات‌ها و کاهش مصرف نمک به اندازه 5 گرم در طول روز، خاطرنشان کرد: لازم است در رژیم غذایی مناسب تقریباً 6 تا 8 لیوان آب سالم مصرف شود که از این میزان حداقل 4 لیوان آب و مابقی استفاده از سایر مایعات سالم و طبیعی باشد.
وی افزود: امروزه چای و قهوه که میزان مصرف قند و شکر را دارد، متاسفانه جایگزین مصرف آب شده که باید از استعمال این دست مایعات دفع‌کننده‌ی آب ذخیره از بدن ممانعت به عمل آید، بنابراین آموزش‌های لازم در مورد مصرف آب از همان دوران کودکی توسط مادران برای ذائقه‌سازی مناسب فرزند مدنظر گرفته شود تا فرد در دوران سالمندی که به طور طبیعی احساس تشنگی نمی‌کند، اما بدن نیازمند دریافت آب است، اقدام به مصرف این مایع سالم کند.
سبک‌های اشتباه تغذیه‌ای را تبدیل به ذائقه‌ی کودک نکنیم
این کارشناس تغذیه ادامه داد: خانواده‌ها ندانسته با زیاده‌روی در مصرف نمک یا قند و شکر اقدام به ذائقه‌سازی فرزند خود کرده که به طور طبیعی آن کودک نیز با ذائقه‌ی شوری‌طلب یا شیرین‌طلب بزرگ و حتی ناقل آن نیز خواهد شد پس در این رابطه باید گروه‌های موثر در جامعه را شناسایی کرده و آموزش‌ها را با زبان ساده و بیان الگوهایی غذایی که هزینه‌ی کمی داشته باشد اقدام به آموزش در مکان‌های تاثیرگذار کنیم تا اصلاح روش‌های تغذیه منجر به سلامت جامعه گردد.
کاوری‌زاده اضافه کرد: نیاز جامعه بر این است که مطابق با تغییر سبک‌های زندگی، روش‌های تغذیه‌ای نیز تغییر کند بدین‌صورت که رژیم تغذیه نیازمند بررسی علمی در جهت شناسایی موارد اشتباهی مصرف، حذف و کنار گذاشتن آنها به صورت تدریجی است.
وی خاطر نشان کرد: آنچه از مردم جامعه خواسته شده این است که، غذا عاملی برای رفع گرسنگی یا احساس لذت مصرف نکنند بلکه باید نوع غذایی مصرفی و حتی نوع پخت و شیوه‌ی نگهداری صحیح آن توجه کنند تا به مرور درصدی از مشکلات را که به دلیل تغذیه ناسالم به وجود آمده است برطرف کنند.
کاوری‌زاده گفت: واحد بهبود تغذیه دانشگاه علوم پزشکی به دنبال افزایش سطح آگاهی‌های تغذیه‌ای برای رده‌های سنی مختلف جامعه است و حتی به بررسی رفتارهای تغذیه‌ای با وجود آگاهی، رفتار و نگرش جامعه نسبت به تغذیه در گروه‌های مختلف سنی در جهت به دست آوردن واحدهای تطبیقی و تدوین برنامه‌های مداخله‌ای برای حل مشکلات موجود تغذیه اقدام شده است.
وی در پایان گفت: این اقدامات در راستای امنیت غذایی جامعه قدم برمی‌دارد تا بتوان یک جامعه سالم و پویا داشته باشیم، چرا که یقیناً رژیم غذایی یکی از عوامل اساسی سلامت جامعه است.
انتهای پیام