موضوع محیط بانان دربند، سوژه‌ای است که هرگز کهنه نمی‌شود؛ و هر روزی در هر نقطه‌ای از کشور که برای پیگیری وضعیت‌شان جلسه‌ای برگزار شود، حرف‌های جدیدی در آن می‌شنویم؛ اما یک موضوع در همه این جلسات ثابت است، محیط‌بانان کسانی هستند که همه عمر خود را برای حمایت از محیط زیست و ساکنان جنگل‌ها می‌گذارند.

این بار در اصفهان جلسه‌ای برگزار شد و در آن این موضوع دوباره زنده شد. در جلسه نامه یکی از محیط‌بانان خوانده شد.

«بسم الله الرحمن الرحیم؛ بنده غلام‎حسین خالدی، محیط بان پارک ملی دنا در استان کهگلویه‎ و بویراحمد که از سال 89 تا کنون به اتهام قتل عمد نزدیک به شش سال است در زندان یاسوج به سر می‎برم. بنده همیشه عاشق طبیعت بودم و هستم و هرگز نمی‎توانم ببینم بال پرنده‎ای یا شاخه درختی شکسته شود، ولی به اتهام قتل یک هم‎وطن در زندان هستم و از تمام کسانی که تلاش کردند برای حل مشکل اینجانب و دیگر همکاران من کاری انجام دهند تشکر ویژه می‎کنم. حالا که خانواده اولیای دم بزرگواری کردند و رضایت داده‎اند تا با پرداخت دیه من را مورد عفو قرار دهند تقاضا می‎کنم هرکس می‎تواند من را مساعدت مالی کند، تقاضای مساعدت و همکاری دارم تا بتوانم از زندان آزاد شوم.»

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه اصفهان، هفت سال پیش از این جایی در یکی از مناطق حفاظت شده و بکر ایران زمین در محدوده حفاظت شده دنا پنج شکارچی حرفه‎ای با اسلحه‎های پیشرفته که بعضا تا شعاع 3 کیلومتر برد مفید دارند با چهره‎های پوشیده در حال شکار گونه‎های ارزشمند و نادر ایرانی هستند که با سه محیط‎بان رو به رو می‎شوند...

در این درگیری مسلحانه که میان سه محیط‎بان از جان گذشته این بوم‎وبر و پنج شکارچی غیرمجاز صورت می‎گیرد، شکارچیان برای فرار از دست محیط‎بانان اقدام به تیراندازی به سمت محیط‎بانان در حال گشت‎زنی می‎کنند؛ و محیط‎بان شجاع و دلسوز، اسعد تقی‎زاده که نامش برای همه طبیعت دوستان و فعالان اجتماعی آشناست در مقابل تیرهای اسلحه حرفه‎ای شکارچیان و برای دفاع از جان خود و همکارانش با کلاشینکف سازمانی از رده خارج‎اش پاسخ می‎دهد.

عصر روز پنج‎شنبه در تلاش برای آزادی دو محیط‎بان زندانی و محکوم به دیه که یکی 5 سال و دیگری 7 سال است در زندان به سر می‎برند گردهمایی با حضور خیرین، هنرمندان، فعالان عرصه محیط زیست، و دوستداران طبیعت گردهمایی به همت انجمن دوست‎داران محیط زیست (طبیعت‎یاران) و با همکاری اتاق بازرگانی اصفهان برگزار شد تا مبلغ دیه این دو محیط‎بان توسط خیرین جمع‎آوری شود.

اما مشکل ریشه‎ای‌تر است و درگیری‎های مسلحانه میان شکارچیان و «ضابطان دادگستری» که ما آن‌ها را محیط‎بان می‎خوانیم اتفاق نادر و عجیبی نیست. این درگیری‎ها به واسطه ذات طبیعت و شکار همیشه در دشت‎ها، جنگل‎ها و بیابان‎ها اتفاق می‎افتد. جایی که شکارچی‎ها ترسی از به قتل رساندن محیط‎بان ندارند، صدای فریاد محیط‎بان به جایی نمی‎رسد.

علاوه بر این معمولا شکارچی‎ها قتل محیط‎بان را به دستگیری و پرداخت جریمه‎های سنگین ترجیح می‎دهند. برای آن‌ها قتل محیط‎بان با شکار گوزن فرقی نمی‎کند. به همین خاطر است که دستگاه ذی‌ربط برای دفاع از جان محیط‎بان در مقابل شکارچیان مسلح به اسلحه‎های با دقت و برد بالا و هم‌چنین حفاظت از محیط زیست یک اسلحه سازمانی معمولا از رده خارج به محیط‎بان واگذار کرده است.

استفاده از اسلحه توسط محیط‎بان، (البته اگر محیط‎بان بعد از دست به اسلحه بردن در دادگاه «ضابط قضایی» محسوب شود) مشمول ماده یک قانون بکارگیری سلاح توسط مامورین نیروهای مسلح در موارد ضروری می‌شود. اما پیش از بررسی ماده یک قانون بکارگیری سلاح باید دید آیا محیط‎بان ضابط قضایی محسوب می‎شود یا خیر.

قانون چه می‌گوید؟

مینو خالقی، وکیل پایه یک دادگستری در پاسخ به این سوال که آیا محیط بان ضابط دادگستری محسوب می‎شود یا خیر می‎گوید: «ضابطان دادگستری مامورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان در کشف جرم، حفظ آثار و علائم و جمع‎آوری ادله وقوع جرم، شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار متهم اقدام می‎کنند.»

وی ادامه می‎دهد: «ضابطان دادگستری به دو دسته عام و خاص طبقه بندی می‎شوند، که ضابطان خاص شامل فرماندهان، افسران و درجه داران نیروی انتظامی جمهوری اسلامی می‌شوند و ضابطان عام شامل مقامات و مامورانی که به موجب شرایط و قوانین خاص در حدود وظایف محول ضابط دادگستری محسوب شوند.»

این حقوقدان برای ضابطان خاص مثال می‎زند: «روسا، معاونان، ماموران زندان، ماموران وزارت اطلاعات، ماموران نیروهای بسیج و هم‌چنین (سایر نیروهای مسلح در مواردی که به موجب قانون تمام یا برخی از وظایف ضابطان به آنان محول شود) ضابط عام محسوب می‎شوند.»

خالقی می‎افزاید: «بر اساس ماده 15 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 28 خرداد سال 1353 ماموران سازمان حفاظت از محیط زیست که از طرف سازمان مذکور مامور کشف و تعقیب جرایم مذکور در قانون حفاظت از محیط زیست می‌شوند در صورتی که وظایف ضابطین دادگستری را در کلاس‎های مخصوص زیر نظر دادستان تعلیم گرفته باشند از لحاظ اجرای این قانون و قانون شکار و صید در ردیف ضابطین دادگستری قرار می‎گیرند.»

*پس محیط‎بانان نه ضابط دادگستری عام، بلکه مشخصا ضابط دادگستری خاص هستند و در استفاده از اسلحه، مجاز و مشمول همان قوانینی می‎شوند که دیگر نیروهای مسلح کشور از آن تبعیت می‎کنند. حال سوال اینجاست که چرا هنوز در برخورد قضات با پرونده‎های محیط‎بانان شاهد تناقض هستیم و بعضی از قضات کشور محیطبان را ضابط قضایی محسوب نکرده و حکم قتل عمد صادر می‎کنند.

خالقی معتقد است: «قانون‎گذار باید به فکر شرایط خاص همچون شرایط محیط‎بانان باشد. باید برای اصلاح قانون بکارگیری سلاح مخصوصا برای محیط بانان فکری کرد. محیط‎بانانی که به خاطر کمبود نیروی انسانی به جای حفاظت از 3 هزار هکتار گاهی تا 100 هزار هکتار را زیر پوشش قرار می‎دهند.»

به گفته خالقی، اگر محیط بان ضابط قضایی نیست باید ایراد را به دادستانی گرفت که چرا اسلحه سازمانی در اختیار محیطبانان قرار می‎دهد. اگر محیطبان در درگیری‎های مسلحانه اجازه استفاده از اسلحه‎اش را در مقابل شکارچی ندارد «پس این چه اسلحه دادنی است؟» و اگر به او اسلحه می‎دهید چرا او را ضابط قضایی نمی‎دانید؟ و بعد از درگیری با شکارچی همچون یک شهروند عادی که دست به اسلحه برده باشد با او برخورد می‎کنید؟

*خردادماه سال 1388 اردشیر امینی 37 ساله، مامور سبزپوش و همیشه خنده روی گارد حفاظت محیط زیست استان فارس در حوزه نورآباد ممسنی به همراه دو نفر از همکارانش در حال گشت زنی در دل مناطق شکار ممنوع این حوزه هستند که به صورت اتفاقی با یک موتور سیکلت رو به رو می‎شوند. این سه مامور به سمت موتور سیکلت می‎روند تا حال راکبان آن را جویا شوند و علاوه بر بررسی وضعیت، مطمئن شوند این دو نفر سوار بر موتور سیکلت راه را گم نکرده باشند.

بعد از نزدیک شدن به موتور سیکلت پیش از هرگونه اقدام و صحبتی به صورت کاملا غافلگیرانه توسط شکارچیان سوار بر موتور سیکلت آماج رگبار گلوله‎های کلاش قرار می‎گیرند و با برخورد یک تیر به شاهرگ گردن اردشیر، جوان 37 ساله در دم به شهادت می‎رسد. او بیست و دومین شهید در راه مخلوقات زیبای خداوند در استان فارس است.

پس چیزی که واضح و کاملا مشخص است این است که محیط‎بانان به خاطر رو در رویی با قاتلان در لباس شکارچی باید مسلح باشند که هستند. اما در استفاده از اسلحه باید از ماده یک قانون بکارگیری اسلحه تبعیت کنند. اما پیش از برشمردن قوانین این ماده توجه کنید که:

1-احراز عنوان ضابط دادگستری، علاوه بر وثاقت و مورد اعتماد بودن منوط به فراگیری مهارت‎های لازم و گذراندن دوره‎های آموزشی زیر نظر مرجع قضایی و تحصیل کارت ویژه ضابطان دادگستری است. اقدامات صورت گرفته از سوی اشخاص فاقد این کارت ممنوع و از نظر قانونی بدون اعتبار است (ماده 30 قانون آ. د. ک)

2-ضابطان دادگستری درباره جرائم مشهود، تمام اقدامات لازم را به منظور حفظ آلات، ادوات، آثار، علائم و ادله وقوع جرم و «جلوگیری از فرار یا مخفی شدن متهم و یا تبانی به عمل می‎آورند، تحقیقات لازم را انجام می‎دهند و بلافاصله نتایج و مدارک به دست آمده را به اطلاع دادستان می‎رساند.»

3-تمرد نسبت به مامورین دولت و ضابطان دادگستری مجازات دارد که بر اساس ماده 838 مجازات اسلامی «هرگونه حمله یا اقدام مقاومتی که با علم و آگاهی نسبت به مامورین دولت در حین انجام وظیفه آنان به عمل آید تمرد محسوب می‎شود و دارای مجازات است.»

طبیعت وارداتی نیست، وقتی تمام شود تمام شده است

مقدم، پیشکسوت و پیر محیط‎بانان کشور درباره خدمت بیست و هفت ساله‌اش در محیط بانی می‎گوید: تلخ و شیرین‎های زیادی را در طول خدمت‎ام به زیست بوم دیده‎ام. خداوند به واسطه روح طبیعت قدرت و شجاعت عجیبی به محیط بان می‎دهد. محیط بان به جایی می‎رسد که حاضر است از همه چیزش بگذرد تا مبادا شاخه‎ای از درختی بشکند.

وی ادامه می‎دهد: علاوه بر صدها محیط بان مجروح و جانباز که یکی دست ندارد یکی پایش را از دست داده و یکی چشم‎اش را، بیش از 130 محیط بان شهید را می‌‎شناسم. محیط بان ضامن آهوست. ضامن طبیعت است. محیط بانان ایران به امام رضا (ع) اقتدا می‎کنند.

این محیط‎بان پیشکسوت می‎گوید: با از بین رفتن گونه‌های جانوری و محیط زیست در آینده چگونه زندگی کنیم؟ من از بین رفتن طبیعت را سی سال لحظه به لحظه با چشمان ام دیده‎ام. چه گونه‎های نادر و رو به انقراضی که جلوی چشمانم شکار شده‌اند و کاری از دستم برنمی‎آمد. اگر همین طور ادامه بدهیم برای آیندگان از طبیعت چه چیزی باقی خواهد ماند؟

مقدم اضافه می‎کند: طبیعت وارداتی نیست. وقتی تمام شود تمام شده است. کره دیگری وجود ندارد که از آنجا وارد کنیم. آموزش درباره احترام و تلاش برای حفظ طبیعت باید از مهدکودک و دبستان آغاز و در تمام سنین ادامه داشته باشد.

وی می‎گوید: به یاد می‌آورم محیط‎بانی را که در جنگل گلستان به همراه همسر و فرزند سه ساله‎اش در جایی خدمت می‎کرد که 2 ماه از سال جاده‎اش بسته می‎شد و او می‎ماند و همسر و فرزند و یک کلبه جنگلی؛ و بالاخره در یکی از این سال‎ها به من بیسیم زد و گفت خواهش می‎کنم بیایید. پسرم مریض است.

این محیط‎بان بغض می‎کند و با صدایی لرزان ادامه می‎دهد: وقتی به سختی به آنجا رسیدیم محیطبان و همسرش جسم زرد و بی‌جان پسرک را در آغوش گرفته بودند و گریه می‎کردند. این از خود گذشتگی نیست؟ این شجاعت، ایثار، انسانیت و هرآنچه از خوبی می‎دانیم نیست؟

مقدم آرزو می‎کند: کاش آن‌قدر عمر کند تا روزی را ببیند که همه مردم کشور هرکدام‌شان یک محیط‎بان هستند که اگر این‌طور نشود زندگی در آینده غیرممکن خواهد بود.

دیده‎بان، محیط بان نمونه سال 94 که توانست با فیلم برداری و ثبت چهره شکارچی در حین شکار، یکی از همکارانش را از اعدام نجات دهد، می‎گوید: شرایط و قوانین حمل سلاح از مشکلات ماست و همیشه با این‌که کارت ضابطی داریم و دائم دوره می‎بینیم بعد از هر درگیری بازداشت و زندانی می‎شویم و همیشه مجبور به پرداخت دیه و حتی اعدام می‎شویم.

ماده یک بکارگیری سلاح در موارد ضروری می‌گوید؛ مامورین مسلح موضوع این قانون که به منظور استقرار نظم و قانون و جلوگیری از فرار متهم یا مجرم و یا در مقام ضابط قوه قضاییه به تفتیش، تحقیق و کشف جرائم و اجرای احکام قضائی و یا سایر ماموریت‎های محوله مجاز به حمل سلاح هستند موظفند به هنگام بکارگیری سلاح از این قوانین تبعیت کنند.

مامورین مسلح در کلیه موارد مندرج دراین قانون در صورتی مجاز هستند از سلاح استفاده نمایند که اولا چاره‎ای جز این نباشد و ثانیا در «صورت امکان» مراتب زیر را رعایت کنند:

الف)ابتدا تیر هوایی

ب)تیراندازی به از کمر به پایین

ج) تیراندازی به از کمر به بالا

هم‌چنین بد نیست ماده 3 قانون بکارگیری سلاح را بازخوانی کنیم. در این قانون مواردی که مامورین اجازه استفاده از سلاح را دارند نام برده شده است.

1-برای دفاع از خود در برابر کسی که با سلاح سرد یا گرم به آن‌ها حمله کند.

2-برای دفاع از خود در برابر یک یا چند نفر که بدون سلاح حمله می‎آورند ولی اوضاع به گونه‌ای باشد که بدون بکارگیری سلاح مدافعه امکان نداشته باشد.

3-در صورتی که مامور مشاهده کند یک یا چند نفر مورد حمله قرار گرفته‌اند و جان‌شان در خطر است.

4-برای حفظ سلاحی که در اختیار آن‌ها قرار داده شده است.

مطابق با قانون 256 مجازات اسلامی هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود با دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع، با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانوون جرم محسوب شود در صورت اجماع شرایط زیر، مجازات نخواهد شد:

الف)رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد.

ب)دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد.

پ)خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد.

ت)توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر موثر نباشد.

در بیابان شاهدی برای شهادت دادن نیست

حمید ظهرابی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در این باره می‌گوید: روح محیط بان عجین با طبیعت است و روح طبیعت روح محیط بان همراه او را لطیف می‎کند. به همین خاطر گاهی محیط‎بانان کارهایی می‎کنند که برای ما باور نکردنی نیست. مثلا از جان خود برای یک حیوان می‎گذرند.

وی ادامه می‌دهد: محیط‎بان شجاعت و غیرت خاصی برای حفاظت از محیط زیست پیدا می‎کند. خطرات بسیار زیادی هر لحظه محیط‎بان را تهدید می‎کند. نقص موارد قانونی و چاله‎های قانونی مشکلات و خطرات این رزمندگان را دوچندان کرده است.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان ادامه می‌دهد: در بیابان شاهدی نیست که شهادت دهد چه کسی اول تیراندازی را شروع کرده و چه کسی دوم. وقتی به محیط‎ بان اسلحه داده می‎شود و او را ضابط دادگستری می‎دانند چرا بعد از درگیری و از پای در آوردن یک شکارچی، برای دفاع از جان باید به اعدام محکوم شود.

سیدرسول رنجبران، فعال اقتصادی و نماینده اتاق بازرگانی نیز در این خصوص می‎گوید: اقتصاد و تخصص من در نگاه اول ارتباطی به محیط‎بانی و محیط زیست ندارد. اما وقتی کمی عمیق نگاه کنیم خواهیم دید یکی از اصلی‌ترین شاخص‎های توسعه، مسئله محیط زیست است.

وی تصریح می کند: ما در شاخص‎های توسعه یافتگی بسیار عقب افتاده هستیم و نه تنها در حوزه طبیعت بلکه در موارد دیگر از جمله توسعه منابع انسانی هم عقب افتاده هستیم. باید بدانیم توسعه یک بعدی نیست و اولین و مهم‎ترین خاص توسعه توجه به زیست بوم و توسعه پایدار است.

این عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی اصفهان می‌افزاید: اگر فضایی که در آن تنفس می‎کنیم پاک نباشد و اگر طبیعتی که در آن هستیم سالم نباشد، بی‌تردید تمام دیگر فعالیت‎ها و تلاش‎های ما ابتر خواهد بود. من در همین جا اعلام می‎کنم تمام تلاش‌مان را از طرف اتاق بازرگانی برای حل مشکل محیط‎بانان خواهیم کرد و حمایت اتاق بازرگانی را از این عزیزان اعلام می‎کنم.

در طول این نشست مبالغ کوچک و بزرگی به این دو محیط‎بان از طرف خیرین و فعالان این زمینه اهدا شد. چند بانوی حاضر گوشواره و گردنبند‎های طلایشان را اهدا کردند و حتی کودکی پول توی جیبی‎اش را اهدا کرد.

خلاهای قانونی موجود در جهت بازدارندگی و کارایی قوانین مربوط به شغل محیطبانی به خصوص قانون بکارگیری سلاح توسط مامورین و نیروهای مسلح در موارد ضروری در ارتباط با ضابطین خاص (محیط‎بانان)، کمبود نیروی انسانی بر اساس آمار رسمی، آموزش‎های مورد نیاز و ضروری حقوقی و کاربردی کار با سلاح به صورت مستمر، به کارگیری سلاح‌های نوین و با دقت کافی در مقابل سلاح‌های شکارچیان، مسائل و مشکلات متعدد مربوط به امور استخدامی و حقوق و دستمزد محیط‎بانان و ... مواردی است که باید مورد بررسی مجدد توسط قانون گذار قرار گیرد تا دیگر محیط بانی به جرم حفاظت از طبیعت جان خود را از دست ندهد.

گزارش از: نیما آتش خبرنگار ایسنا، منطقه اصفهان

*عکس تزیینی است.

انتهای پیام