یافته‌های تحقیقات یک پژوهشگر باستان‌شناسی دانشگاه آزاد در خصوص سکه‌ها و نشان‌های دوره قاجاریه که در قالب دو کتاب تدوین شده روز پنج شنبه در محل موزه ملی ملک رونمایی می شود.

به گزارش خبرنگار پژوهشی ایسنا، تاریخ و اوضاع ایران در دوره دودمان‌ها و سلسله‌های مختلف را می‌توان در لابه لای کتاب‌ها و آثار مکتوبی که از آن دوران بر جای مانده، مرور کرد اما یادگارهای دیگری نیز از ادوار مختلف تاریخی بر جای مانده که می توانند روایتگر بخشی از فراز و فرودهای تامل برانگیز آن روزگار باشند مثلا مسکوکات و نشان‌های دوره قاجاریه که در گنجینه موزه ملی نگهداری می شوند علاوه بر اطلاعاتی که درباره نظام پولی و مالی گذشته ایران به دست می دهند، اطلاعات و شواهد ذی قیمتی درباره شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن دوران در دل خود دارند.

زینب آزمون، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی که در تحقیقات پایان‌نامه خود به بررسی سکه‌ها و مدال‌های دوره قاجاریه پرداخته، یافته های جالب توجه خود را در قالب دو کتاب تحت عنوان «تاریخ قاجاریه» (نگاهی به تاریج قاجاریه براساس سکه ها و مدالها) و «مدال‌های قاجاریه» به علاقمندان تاریخ و علم سکه شناسی و مدال شناسی ارائه کرده است.

مراسم رونمایی از این کتاب‌ها روز پنج شنبه 16 مهرماه از ساعت 13 تا 15 در سالن اجتماعات موسسه و موزه ملی ملک واقع در میدان امام خمینی، سر در باغ ملی برگزار می شود.

وی که با راهنمایی دکتر جواد نیستانی و مشاوره دکتر مهدی موسوی به مطالعه نمونه‌های سکه‌های دوره قاجار در موزه ایران باستان پرداخته به خبرنگار پژوهش ایسنا می‌گوید: سکه‌های قاجاریه از سه شاهی شروع می‌شود و به نیم قرانی، یک قرانی، دو قرانی و پنج قرانی می‌رسد.

سکه‌های بالاتر، 10 قرانی و 20 قرانی (اشرفی) نام داشتند و جنس‌شان از طلای 22 عیار بود. از 20 قرانی به بالا هم به صورت پول کاغذی یا اسکناس بود. البته چاپ اسکناس از زمان ناصرالدین شاه آغاز شد و از آن زمان تا دوره احمد شاه قاجار، پنج قرانی و دو قرانی طلا نیز ضرب می‌شد که به دو قرانی و پنج قرانی زرد معروف بود و در مواقع عید و اعطای انعام مورد استفاده قرار می‌گرفت.

این پژوهشگر باستان‌شناسی با بیان این که در تحقیقات خود 128 نمونه سکه و مدال دوره قاجار را مورد بررسی قرار داده با اشاره به بازتاب تحولات اجتماعی سیاسی بر روی این سکه‌ها اظهار داشت: از تحولات جامعه عصر قاجار که از روی سکه‌ها و مدال‌های این دوره قابل استنباط است، شکل و عیار آنهاست. کمبود طلا در آغاز حکومت قاجار باعث می‌شد مردم برای گذران امورات روزمره به فلوس روی بیاورند. فلوس نام سکه‌ای است از جنس مس که از کلمه یونانی بیزانس فولیس گرفته شده و برخی وجه تسمیه آن را شباهت این سکه با پولک‌های ماهی یا فلسی دانسته‌اند.

فلوس، پول سیاه، پشیز، قازبیک و پول هم خوانده می‌شد. به سکه‌های طلا پول زرد، به سکه‌های نقره پول سفید و به سکه‌های مسی که به مرور زمان سیاه می‌شد پول سیاه می‌گفتند.

وی خاطرنشان کرد: پول مسی فقط تا یک سال اعتبار داشت و در پایان سال مردم آن را با پول جدید الضرب معاوضه می‌کردند. بیشترین سکه‌هایی که در ایران به طور روزمره استفاده می‌شدند شاهی (سکه مسی) و واحد پول خریدهای روزمره دینار بوده است.

این سکه‌ها را با تعریفی که از پول می‌شود، نمی‌توان پول دانست چرا که ارزش تبدیل آنها به نقره دائما کاهش می‌یافت و از طرفی سکه‌های مسی نمی‌توانستند به بهای اسمی تبدیل شوند اما برای کارهای جزیی مفید بودند.

وی، فلوس دوره قاجار را ادامه فلوس دوره صفویه عنوان کرد و گفت: سکه‌های شاهی و نیم شاهی که سابقا از نقره بود در دوره قاجار به دلیل کاهش ارزش پول از مس ضرب خورد و به جریان افتاد. اغلب فلوس‌ها فاقد نام پادشاه حاکم و سال ضرب هستند. تصاویر روی فلوس‌ها هم جنبه ابداعی نداشته بلکه مانند سایر هنرهای ایرانی دارای اصل و مبدا قدیمی است و ریشه در اعماق تاریخ و باورها و نگرش‌های سنتی جامعه دارد که از نظر مردم‌شناسی جالب توجه است. حیوانات مختلفی که روی این سکه‌ها نقش شده‌اند همان حیواناتی هستند که در دوره هخامنشی و عهد ساسانی مشاهده می‌شوند و در حقیقت این هنر ادامه آثار ساسانی است.

آزمون اضافه کرد: در زمان اشغال مناطق شمالی ایران توسط قوای روسیه مدتی در این مناطق سکه‌های مسی روسیه رواج داشت و سکه‌های محلی به دستور روس‌ها با نقوش سکه‌های روسی – عقاب دو سر – ضرب می‌شد که به سکه‌های مازندرانی معروف هستند. آغامحمدخان بر روی این سکه‌ها انگ مجدد زد و برای مقابله به مثل با عقاب دو سر که علامت مخصوص حکومت تزاری بود نشان شیر و خورشید را بر روی سکه‌های مسی این مناطق ضرب کرد که الگوی سکه‌های ایران در دوره‌های بعد شد.

وی خاطرنشان کرد: از دوره ناصرالدین شاه به بعد سکه‌های مسی دائما دچار تبدیل و تحویل در عیار و نقوش شده و اسباب گرفتاری می‌شد. گاه با افزایش قیمت فلز مس و غل و غش در عیار آن موجب اغتشاش و بحران‌های اقتصادی می‌شد تا این که در دوره مظفرالدین شاه با جایگزینی فلز نیکل به جای مس این سکه‌ها برای همیشه از چرخه اقتصاد ایران خارج شوند.

آزمون در پایان با تقدیر از مساعدت مؤسسه و موزه ملی ملک، مجموعه فرهنگی - تاریخی کاخ گلستان، موزه ملی (ایران باستان)، موزه مجلس و موزه سکه بانک سپه در این تحقیقات گفت: مؤسسه و موزه ملی ملک به غیر در اختیار قرار دادن تصاویر سکه ها و مدال های مورد نظر با در اختیار قرار دادن سالن و امکانان مورد نیاز برای رونمایی و گردآمدن صاحب نظران و علاقه مندان، مساعدت بسیار صمیمانه داشته اند که به نوبه خود از همه مسئولان و دست اندرکارن موسسه و موزه ملی ملک تشکر می کنم.

انتهای پیام