آن‌قدر عمیق است که نمی‌توان انتهای آن را دید؛ چاهی حدود هشت متری که حفاران غیرقانونی آن را به طمع پیدا کردن گنج در حیاط رباط «قِلی» در مدت پنج روز حفر کردند.
به گزارش خبرنگار بخش میراث فرهنگی ایسنا، رباط قِلی در یک دشت لُخت در فاصله چهار کیلومتری جاده سَنخواست از توابع شهرستان جاجرم در خراسان شمالی آرام گرفته است و به آن کاروانسرای تیموری هم می‌گویند. ساخت این کاروانسرا را به امیر علیشیر نوایی، وزیر سلطان حسن بایقرا نسبت می‌دهند.
نخستین فاز مرمتی کاروانسرای قِلی یا تیموری که بعد از دوره صفوی شروع شده بود، از اواسط اسفندماه سال 93 به لطف سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی دنبال شد و سرانجام به پایان رسید.
یونس مظفر، پیمانکار فاز نخست مرمتی این کاروانسرا به خبرنگار ایسنا می‌گوید: رباط یا کاروانسرای قِلی حدود 700 سال قدمت دارد. این بنا با نمایی سنگی از ملات سنتی ساخته شده است. تا کنون مرمت چهار چوب بنا و جداره‌های خارجی آن شامل شرقی، غربی و جنوبی انجام شده است. بخش‌های پرخطر یا آسیب‌دیده‌ی بنا شامل بخش‌هایی از شترخان جنوبی، شترخان شمالی و طاق‌ها و ستون‌های سمت راست گنبد خان نیز مرمت شده‌اند.
او بیان می‌کند: خاک اینجا آهکی است و ما هم از همین مصالح برای مرمت آن استفاده می‌کنیم، اما قطعا در فازهای بعدی باید از کوه، مصالح سنگی بیاوریم.
مظفر درباره این‌که قرار است بعد از مرمت چه استفاده‌ای از این کاروانسرا شود، پاسخ می‌دهد: تا جایی که من اطلاع دارم مرمت این کاروانسرا یک برنامه پنج ساله است و برای بازسازی و احیای شاهراه جاده ابریشم است. در مسیر گرگان به مشهد، تعدادی بنا داریم. بعد از رباط گرگان، دشت، قره‌بیل و عشق، رباط قِلی است که به سمت نیشابور و بعد از آن مشهد می‌رود و قرار است این مسیر احیا شود.
وی همچنین درباره بودجه مرمتی نخستین فاز کاروانسرای تیموری، اظهار می‌کند: کمتر از 100 میلیون تومان برای نخستین فاز مرمت کاروانسرای تیموری که کمتر از چهارماه زمان برد، هزینه شد.
او درباره این‌که چند درصد بنا با این مبلغ مرمت شد، می‌گوید: اگر نسبت این هزینه به حجم کل بنا را در نظر بگیریم، میزان قابل توجهی نیست، اما قسمت‌های پرخطر را تا حد امکان مرمت کرده‌ایم.
پیمانکار نخستین فاز مرمتی رباط قِلی درباره این‌که چطور از این بنا حفاظت می‌شود؟ اظهار می‌کند: یگان حفاظت چندبار در طول هفته به کاروانسرا سرک‌کشی می‌کند. نکته قابل توجه این است، با آن‌که راه این بنا دور است، اما گردشگران به آن سر می‌زنند.
مظفر همچنین درباره آسیبی که حفاران غیرمجاز به این کاروانسرای 700 ساله زده‌اند، می‌گوید: به‌دلیل نگاه اشتباه به بناهای تاریخی، تخریب در آن‌ها رخ می‌دهد و حفاری غیرمجاز در زمانی که ما نیستیم در آن انجام شده است.
به گزارش ایسنا، کاروانسرای قِلی دو اتاق شاه‌نشین دارد که یکی در ضلع شمالی شرقی و دیگری در جنوب غربی قرار دارد. متأسفانه اتاق شمالی شرقی نیز از دست حفاران غیرمجاز در امان نمانده و فقط فضای کوچکی از آن باقی مانده است.بسیاری از حجره‌های این کاروانسرا تودرتو است.
مظفر می‌گوید: مردم محلی افسانه‌ای را دهن به دهن نقل می‌کنند مبنی بر این‌که در ورودی بنا، کتیبه‌ای وجود داشته که روی آن نوشته شده بوده «نه در شرق است نه در غرب، در زیر برج سایه‌انداز است» به همین دلیل، در هر شش برجی که در اطراف بنا وجود دارد، حفاری غیرمجاز انجام شده است و در حال حاضر هم هیچ نشانه‌ای از کتیبه نیست.
ناصرالدین‌شاه ساخت کاروانسرای قِلی را به زمان تیموریان یا صفویان نسبت داده است. در سفرنامه مک‌گریگور، از این رباط به نام رباط شاه یا شاه‌عباس یاد شده است. محمدحسن‌خان صنیع‌الدوله (اعتمادالسلطنه) در صفحات 124 و 125 مطلع‌الشمس درباره این رباط می‌نویسد: «یکی از قرای سنخواست ده قلی است واقع در دامنه کوه موسوم به همین اسم که قسمتی از صعلوک است و در نیم فرسخی این قریه رباطی است موسوم به رباط قلی که سرای معتبری بوده است و بنای آن یک‌جا از سنگ خاره و گچ خالص ساخته شده از کتیبه بالای در تقریبا چهار صفحه باقی است و لوح تاریخ افتاده است، ولی جودت خط کتیبه شهادت می‌دهد که تاریخ بنا از اواسط عهد گورکانی آن طرف نمی‌گذرد. آن رباط به اسم قریه قِلی مشهور شده و آن قریه که سابقا در نزدیکی این رباط بوده است، به اسم کوه قِلی معروف شده است.»
انتهای پیام
نظرات