رییس اداره کل آموزش، تحقیقات و مشارکت‌های منابع طبیعی مازندران با اشاره به پیشرفت 30 تا 60 درصدی طرح ملی آب و خاک سد البرز گفت: در این پروژه وضعیت پنج شهرستان‌ سوادکوه، قائمشهر، بابل، بابلسر و جویبار در خصوص میزان فرسایش، وضعیت اراضی جنگلی و بهبود مدیریت حوضه آبخیزداری مورد مطالعه قرار گرقتند.

دکتر محمد عموزاد مهدیرجی در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایسنا با بیان اینکه این طرح کلان ملی با عنوان "آب و خاک سد البرز" از سال 1380 اجرایی شد، افزود: این طرح با حمایت مالی بانک جهانی آغاز شد و طی پنج سال با همکاری دستگاه‌های مختلف سند راهبردی این طرح تدوین و بر اساس این سند مدیریت یکپارچه حوضه آبخیزداری منطقه البرز اعمال شد.

وی با بیان این که اهداف این سند از سال 80 تا 91 عملیاتی شد، اظهار داشت: از سال 91 به دلیل اعمال تحریم‌ها علیه کشور اعتبارات بانک جهانی به بانک‌های ایران واریز نشد و طرح تنها با اعتبارات ریالی دولت در حال اجراست.

عموزاد با اشاره به جزئیات این طرح کلان ملی خاطر نشان کرد: در این طرح مقرر شده است که در 102 هزار هکتار از زهکش داخل دریای خزر تا ارتفاع سه هزار و 500 متری که شامل مراتع می‌شود، مطالعاتی در حوضه آبخیزداری و تولید و ذخیره‌سازی آب در جنگل‌ها انجام شود.

وی با بیان این که از وسعت 102 هزار هکتار محدوده 50 هکتار آن مربوط به مرتع و جنگل‌ها و 52 هزار هکتار آن مربوط به زمین‌های کشاورزی می‌شود، ادامه داد: محور این پروژه شامل بخشی از زمین‌های شهرستان‌های سوادکوه، قائمشهر، بابل، بابلسر و جویبار در حدفاصل ساحل غرب رودخانه سیاهرود تا ساحل شرق رودخانه بابل‌رود در مازندران است.

مجری طرح با تاکید بر این که در کنار همکاری نهادها و دستگاه‌های ذیربط در اجرای این طرح از مشارکت مردم هم بهره گرفته شده است، اضافه کرد: افزایش پایداری نرخ بهره‌وری در کشاورزی از طریق احداث بندهای انحرافی، بهبود سامانه آبیاری و زهکشی، استفاده از مکانیزم‌های مدیریت مشارکتی و افزایش راندمان آبیاری و پایش پیوسته کیفی آب، کاهش فرسایش خاک و انتقال رسوبات به مخزن سد با بهبود مدیریت حوضه آبخیز بالادست سد و حفظ محیط زیست آبی در پایین دست رودخانه بابلرود از اهداف اجرای این پروژه است.

وضعیت فرسایش خاک در شمال کشور

مجری طرح با اشاره به گزارش محققان کشور در زمینه میزان فرسایش خاک، گفت: بر اساس مطالعاتی که در سال 80 انجام شد، میزان فرسایش و رسوب خاک این حوزه 18 تن در هکتار بوده است در حالی که متوسط جهانی پنج تن در هکتار است که ما بیش از سه برابر متوسط جهانی رسوب و فرسایش خاک در جنگل‌های کشور داریم.

وی با اشاره به عوارض این پدیده، افزود: افزایش فرسایش و رسوب خاک موجب می‌شود که این رسوب خاک در مخزن سدها افزایش یابد و به مرور زمان لایروبی مخازن را با دشواری‌هایی همراه خواهد کرد به گونه‌ای که به دلیل هزینه بر بودن لایروبی مخازن، سدها رها می‌شوند.

عموزاد با تاکید بر این که این وضعیت در حالی در کشور رخ می‌دهد که در کشورهای اروپایی سدهای هزار ساله وجود دارد، ادامه داد: عمر بالای سدها در کشورهای اروپایی به دلیل حفظ منابع طبیعی در بالا دست مخازن است.

رییس اداره کل آموزش، تحقیقات و مشارکت‌های منابع طبیعی مازندران هشدار داد که اگر این روند در کشور ادامه یابد پیش‌بینی می‌شود که در مدت پنج تا 10 سال آینده میزان رسوب در مخازن سدها به حدی برسد که عمر 50 ساله آنها به 20 سال کاهش یابد.

وی با اشاره به وضعیت حوزه‌های آبخیز کشور اضافه کرد: اگر از دخالت انسان در حوزه‌های آبخیز کشور جلوگیری شود، این حوزه با خود تأمینی که انجام می‌دهد قادر است به درجه‌ای از اعتلای خود برسد که بسیاری از مشکلات کشور در این زمینه رفع خواهد شد.

عموزاد با اشاره به فعالیت‌های موازی و پراکنده عملیات عمرانی آب، گاز و برق رسانی از سوی نهادهای مختلف کشور گفت: هر کدام از دستگاه‌های مربوط مسیر جداگانه‌ای را طی می‌کنند ولی فعالیت هر کدام از آنها موجب تکه تکه شدن حوزه آبخیز کشور شدند.

توجه به جنگل، رویکرد عمده طرح ملی آب و خاک سد البرز

مجری طرح ملی آب و خاک سد البرز، جنگل‌ها را فراهم کننده خدمات زیست محیطی دانست و گفت: تولیدات غیرچوبی جنگل‌های شمال ایران بویژه تولید و ذخیره‌سازی آب و تولید اکسیژن بسیار مهم است که در صورت رعایت جنبه‌های پایداری و اعمال مدیریت بر آن می‌تواند به عنوان فرصتی برای کشور تلقی شود.

وی با تاکید بر این که بیشترین ذخیره‌سازی آب در جنگل‌ها صورت می‌گیرد، خاطرنشان کرد: جنگل‌ها دارای 23 کارکرد مختلف هستند و یکی از کارکردهای آن ذخیره‌سازی آب است؛ از این رو داشتن جنگل‌های مرغوب عامل تأمین‌کننده و تنظیم‌کننده ذخیره آب‌های زیرزمینی و ایجاد چشمه‌ها به شمار می‌روند.

به گفته وی میزان ذخیره سازی سالانه آب باران در جنگل‌های مرغوب دو هزار و 500 مترمکعب است؛ در حالی میزان آب باران ذخیره‌سازی شده توسط باغات و اراضی زراعی 170 متر مکعب در سال است.

عموزاد با اشاره به مطالعات انجام شده در جنگل مرغوب بهشهر، توضیح داد: این تحقیقات نشان داد که میزان ذخیره‌سازی آب در این جنگل با 600 میلیمتر بارندگی در سال، هزار و 700 مترمکعب در سال است که این میزان در جنگل مخروبه موجود در این منطقه 300 مترمکعب بوده است.

وی با بیان این که در طرح ملی آب و خاک سد البرز توجه جدی به حفظ و احیای جنگل‌ها شده است، ادامه داد: ورود دام به اراضی جنگلی مشکلاتی را برای این مناطق ایجاد کرده است؛ چراکه دامداران سرشاخه‌های درختان را برای تغذیه دام قطع می‌کنند و این اقدام در حالی انجام می‌شود که عمل فتوسنتز از طریق برگ‌ها صورت می‌گیرد.

عموزاده با بیان این که شاخه درختان حاوی کربن است، اضافه کرد: از دو میلیون هکتار جنگل موجود در شمال کشور 700 هزار هکتار آن به جنگل مخروبه تبدیل شده‌اند که احیای دوباره آن در گرو خارج کردن انسان از جنگل‌ها است.

جنگل نیازی به انسان ندارد

این محقق با تاکید بر این که جنگل نیازی به حضور انسان ندارد، خاطر نشان کرد: برای احیای جنگل‌ها باید دام و انسان را از جنگل‌ها دور نگهداشت. در این صورت است که جنگل قادر به بازسازی خود است.

وی در این زمینه توضیح داد: درخت‌های راش سالی یک میلیون بذر تولید می‎کنند ولی ورود دام موجب خورده شدن نهال‌های درختان خواهد شد ازاین رو در این طرح ملی درصدد هستیم تا با دخالت‌های صحیح در جنگل سرعت خود ترمیمی جنگل را افزایش دهیم که در این مسیر نیاز به مشارکت مردم بومی منطقه نیز داریم.

رییس اداره کل آموزش، تحقیقات و مشارکت‌های منابع طبیعی مازندارن - ساری با تأکید بر این که درخت راش سالانه 11 هزار متر مکعب کربن را جذب و کربن جذب شده را تبدیل به چوب می‌کند،‌ گفت: ما به لحاظ اکسیژن کمبود نداریم ولی نیاز به راهکارهایی برای جذب کربن هستیم که در این راستا قاره سبز اروپا برای اجرای برنامه شش ساله خود با اختصاص 27 درصد از منابع خود به حوزه محیط زیست درصدد است هر خانه‌ای حداقل دارای دو درخت باشد تا بخشی از آب باران را به این طریق جمع آوری کند.

میزان پیشرفت طرح کلان ملی

مجری طرح به بیان آخرین وضعیت اجرای طرح ملی آب و خاک سد البرز پرداخت و با بیان اینکه تاکنون فازهای صفر، اول و دوم این طرح اجرایی شده است، اظهار داشت: برای اجرای این طرح هفت سال در نظر گرفته شد که با اتمام دوره هفت ساله تنها 30 تا 60 درصد اهداف این طرح محقق شده است.

وی در عین حال با بیان اینکه ایران دارای سرمایه‌های طبیعی زیادی است، افزود: در صورتی که مدیریت یکپارچه در این منطقه صورت گیرد به جرات می‌توان گفت منطقه البرز قادر به تامین آب مورد نیاز کشور است.

تصمیمات سطحی و عوارض عمقی

عموزاد به برخی از تصمیمات مسؤولان در خصوص اراضی جنگلی کشور گفت: در سال‌های گذشته به مردم اجازه داده شد که در اراضی جنگلی اقدام به کشاورزی کنند که در برخی مناطق چون جنگل ایلام اقدام به کشت گندم شد.

وی یکی از دلایل آتش سوزی در جنگل ایلام را کشت گندم دانست و اظهار داشت: در زمان برداشت گندم بخشی از ساقه آن در زمین باقی می‌ماند که با ایجاد شعله‌ای کوچک،‌این ساقه‌ها به سرعت مشتعل می‌شوند.

مجری طرح همچنین اضافه کرد: در یکی، دو سال گذشته حدود یک میلیون درخت به دلیل فشار بیش از حد از اراضی جنگلی نابود شدند؛ چراکه سیستم جنگل جای کشت و کشاورزی و تراکتور نیست.

انتهای پیام