طراوت بهاری حاشیه ارس در نگاه نخست آدمی را در ورطه خیال و اوهام قرار می‌دهد. اینجا کجاست؟ ایران است؟ خوابم یا بیدار؟ آری اینجا ارس است، بهشت گمشده ایران زمین، ارس با همه زیبایی‌های خود و آغوشی از بهار زیبایی ها و شکوهی از زیبایی تاریخ، تمدن و طبیعت بکر در نقطه صفر مرزی ایران با ارمنستان، آذربایجان و نخجوان، گردشگران و علاقمندان به آرامش و زیبایی طبیعت را میزبانی می‌کند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه آذربایجان شرقی، از ارس و زیبایی‌های این منطقه فوق‌العاده روح نواز با جاذبه‌های طبیعی و آثار تاریخی‌اش گفتیم. پس شما نیز با گردش ‌در ارس، منطقه‌ای که به سرزمین زیبایی‌ها و بیکران فرصت‌ها شهرت دارد، همراه شوید....

گردش در این منطقه زیبا آدمی را در رویاها فرو می‌برد. طبق برنامه ریزی‌ها برای لذت از طبیعت، آغاز سیر ما در این منطقه از کلیسای ننه مریم و پایان آن در قلعه آوارسین خواهد بود.

‌ارس نام رودی خروشان با دفتر خاطراتی خونین و گلگون است که همچون ابرویی کشیده زیبایی و نعمات آفریننده خوش ذوق را متذکر می‌شود.

اما همچنان که می‌دانید ارس یار دیرین خاطرات شیرین و تلخ این دیار بوده، ولی از هشت سال قبل قرار شده با الهام گرفتن از زیبایی‌های رود خروشان ارس، جوشش اقتصادی فعالیت‌های غیورمردان و زنان آذری تبار نام و آوازه ارس را در قالبی دیگر به جهانیان معرفی نمایند.

ناز و عشوه ارس به گردشگران

آری ارس زیبا با 25 اثر تاریخی و طبیعی کم نظیر با ناز و عشوه زیبایی‌های خود را به رخ کشیده و باطلی بر سحرهاست.

مسیر 195 کیلومتری از کلیسای ننه مریم جلفا تا قلعه آوارسین خداآفرین یکی از پرتردد‌ترین مسیرهای حمل و نقل جاده‌ای مرزی کشور محسوب می‌شود.

به گزارش روابط عمومی و بین الملل سازمان منطقه آزاد ارس، آراستگی طبیعت از جلفا تا خداآفرین چهارفصل ارس را زیباتر و روح نوازتر از خیال آدمی بر بال بوریا کرده و شاه بیت لسان الغیب حافظ شیرازی را یادآور می‌شود که "ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس/ بوسه زن بر خاک آن وادی و مشکین کن نفس"، باد صبا را وادار به بوسه زدن بر خاک پاک آن کرده و جلوه ای زیبا از موهبت الهی را به رخ گردشگران کشیده است.

ارس، نه تنها یک منطقه آزاد به لحاظ تولید و صنعت و تجارت است، بلکه منطقه‌ای منحصربفرد از حیث تاریخ و تمدن نیز قلمداد شده و سرزمینی سرشار از زیبایی و البته حکمت بی بدیل خداوند است.

آدمی با الهام گرفتن از زیبایی‌های الهی نقش بسته بر تن این خطه، مجذوب عشوه ارس شده و عاشقی محبوب، رعوف و بی همتا در طبیعت را پیدا می‌کند. گذر بر کرانه رود ارس و زیبایی‌های آن گویی آدمی را در دنیایی دیگر قرار می‌دهد، نیمه ای گمشده از وجود آدمی است این ارس، گویی در بازی‌های کودکانه، خواب، هنگام نقاشی، سرودن شعر و یا موسیقی خیال دیدن ارس را در ذهن خود پرورش می‌داده و حال به وصال خود رسیده است.

منطقه آزاد ارس از جلفا تا خداآفرین

شاید سرّی در دل این طبیعت زیبا نهفته است. ننه مریم و آوارسین دست در دست هم این زیبای آذربایجان را حکمران شده‌اند. طبق نقشه گردشگری تهیه شده در روابط عمومی و بین الملل سازمان منطقه آزاد ارس نخستین جاذبه گردشگری این محدوده مرزی کلیسای ننه مریم واقع در 22 کیلومتری جلفا است و آخرین جاذبه گردشگری این محدوده نیز به یک قلعه تاریخی بنام آوارسین در 22.5 کیلومتری خداآفرین منتهی می‌شود. این دو جاذبه تاریخی 250 کیلومتر با هم فاصله دارند، اما جلوه‌های جذاب طبیعی و تاریخی این مسیر طولانی را قریب می‌نماید.

طبق نقشه و بر اساس دید محدود انسانی 25 اثر تاریخی و طبیعی و مذهبی در این مسیر سرسبز در دسترس گردشگران قرار دارد.

سیر در زیبای خفته

آغاز گردش در ارس را از کلیسای باصفای ننه مریم که در 20 کیلومتری غرب جلفا واقع است، شروع می‌کنیم. مورخان آورده‌اند این کلیسای کوچک و زیبا در سال 1518 میلادی زمانی که ارامنه در این منطقه‌(دره شام) سکونت داشتند، بنا شده است.

کلیسای ننه مریم که یکی از کلیساهای بنا شده و آثار تاریخی و مذهبی ارامنه در ارس است، با گردش در درون و اطراف آن می‌بینیم فاقد حجاری بوده و تنها بر روی دیوار غربی دو سنگ صلیب حجاری شده دارد و در نزدیکی آن بقایای ویرانه‌هایی از خانه‌های روستایی و قبرستان ارامنه با تعدادی سنگ صلیب قرار دارد.

اگر کمی بیشتر از زیاد گوش فرا دهید، می‌توانید نوا و آواز گذشتگان را برای حفظ این زیبایی‌ها بشنوید.

این کلیسا منظره‌ای بسیار زیبا رو به رود ارس دارد.

بعد از طی مسیر 5 کیلومتری از کلیسای ننه مریم به سمت جلفا، کلیسایی ثبت جهانی شده بنام سنت استپانوس چشم نوازی می‌کند. این کلیسای زیبا در دره ای سرسبز با فضایی روح افزا بنا شده و گویی در دامن کوه‌های سبزپوش، از تاریخ کهن این منطقه سخن می‌گوید.

نوای ناقوس کلیسا همراه با صدای پرندگان خوش صدا در طبیعتی بکر، آدمی را سرمست از این همه زیبایی ساخته و مدهوش می‌کند.

کلیسای سنت استپانوس در 26 کیلومتری غرب جلفای منطقه آزاد ارس در محلی به نام قریه قزل وانگ‌(صومعه قرمز‌) در نردیک‌ترین روستای دره شام از دهستان ارس در کنار بخش پلدشت شهرستان ماکو واقع شده است‌، در گذشته راه کوهستانی مالرو داشت و از سال 1350 راه ماشین و هموار آن ساخته شده و چون در دامنه رشته کوههای ماقارات قرار گرفته، به آن عبارت ماقارات سنت استپانوس نیز اطلاق می‌شود.

آندرانیک هویان در مقاله کلیسای سنت استپانوس مقدس درمجله ایران زمین می‌گوید: کلیسای استپانوس مقدس در دژی استوار واقع شده و به مجموعه بناهای موجود در این دژ وانگ استپانوس مقدس یا وانگ ماقارات می‌گویند‌، این وانگ مانند سایر وانگهای ارمنیان محل اجتماع طلاب خطاطان و خوشنویسان وتذهیب کاران، نویسندگان فلاسفه و مورخین و دانشمندان بوده است. وانگ استپانوس از دو نظر برای ارمنیان حائز اهمیت است‌، کلیسا به خاطر سبک بنا و جنبه فرهنگی از مراکز مشهور دینی و فرهنگی ارمنیان است، تعداد بسیاری خوشنویس و خطاط در این وانگ گرد آمده و به استنتاج کتب می‌پرداختند، نقاشان و تهذیب کاران با هنر خود بر زیبایی کتاب‌ها می‌افزودند و به این سبب وانگ استپانوس مقدس به عنوان یکی از مراکز خوشنویسان ارمنی شهرت دارد و هم اکنون تعداد زیادی کتاب در این وانگ استنتاج شده است و در کتابخانه‌های جمهوری ارمنستان و ایتالیا نگهداری می‌شود.

تاریخ دقیق تاسیس کلیسای سنت استپانوس کاملا مشخص نیست‌، محققین حدس می‌زنند بین قرن‌های هفتم تا نهم میلادی این کلیسا بنا شده باشد.

کتیبه‌ای از سنگ ماسه‌ای سرخ رنگ به خط نستعلیق بر بالای در ورودی و زیر طاق ورودی کلیسا به چشم می‌خورد، نقش‌های برجسته‌ای از فرشتگان بر پیشانی طاق‌نماهای اضلاع شانزده‌گانه بزرگ گنبد مرکزی که در حقیقت پای طاق گنبد بلند و زیبای نمازخانه کلیسا محسوب می‌شود، حجاری شده است.

این کلیسا که بیشتر شبیه یک قلعه مستحکم است، در حصاری بلند با هفت برج نگهبانی و پنج پشت بند استوانه‌ای سنگی شبیه به دژهای مستحکم دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی بوده و با دروازه‌ای کم نظیر که در وسط دیوار غربی تعبیه شده و از جنس چوب و آهناست و نقش برجسته‌ای از حضرت مریم(ع) و دوران کودکی حضرت عیسی(ع) در پیشانی طاقنمای آن به چشم می‌خورد.

بنای این اثر تاریخی و مقدس از سه قسمت اصلی برج ناقوس، نمازخانه و اجاق دانیال تشکیل شده است.

برج ناقوس کلیسا بر روی ایوان دو طبقه‌ای متصل به دیوار جنوبی کلیسا قرار دارد. این برج با نقوش برجسته فرشته، صلیب، ترنج و ستاره گل هشت‌پر زینت یافته است. گویا این برج از آثار نفیس دوره قاجاریه است و در زمان عباس میرزا نایب‌السلطنه مرمت شده است. در ورودی نمازخانه منبت کاری با تزئینات بسیار زیبای آن در وسط ضلع غربی تعبیه شده است و گفته می‌شود بیش از هزار تکه چوب در آن به کار رفته است. در این قسمت از کلیسا حجاری پایه‌ها و نیم ستون‌ها و زنجیرهای جوانب و مقرنس‌های آن از شاهکار‌های هنر حجاری به شمار می‌رود.

اجاق دانیال نیز تالاری است متصل به دیوار شمالی کلیسا که 6 متر عرض و نزدیک به 20 متر طول دارد، اجاق دانیال به نام دانیال از قدیسین قرن پنجم میلادی معروف است.

سفر دو ساعته ما در این جاذبه‌های زیبای تاریخی تمام شد.

در گزارش بعدی از کلیسای چوپان تا کاروانسرای خواجه نظر عباسی که در ادامه مسیر حاشیه رود ارس قرار دارند با شما خواهیم بود.

حال با این اوصاف کوتاه گناه آدمی از عشق ورزیدن به ارس و زیبایی های آن در چیست؟ صرفا جهت اطلاع دوستانی که شاید این خطه را نمی شناسند: منطقه آزاد ارس در شمال غرب کشور و در همسایگی با کشورهای ارمنستان، آذربایجان و نخجوان قرار داشته و با مرکز استان آذربایجان شرقی 160 کیلومتر فاصله دارد. زیبایی های ارس عاشقان را فرا می‌خواند.

و این قصه ادامه دارد...

گزارش از: داوود جاهدی، خبرنگار ایسنا، منطقه آذربایجان‌شرقی

انتهای پیام