نتایج یک پژوهش در کشور نشان می‌دهد که رشد جمعیت بدون افزایش امکانات رفاهی، تاثیر منفی بر بهروزی کودکان یک جامعه دارد.

به گزارش خبرنگار پژوهشی ایسنا، این تحقیق که از نوع مطالعه هبستگی بوم‌شناختی گذشته‌نگر است، به روش کتابخانه‌ای و با اتکا به داده‌های مربوط به سلامت اجتماعی طبق شاخص ترکیبی سلامت اجتماعی در ایران شامل مولفه‌های فقر،‌ خشونت،‌ رشد جمعیت، آموزش، پوشش بیمه، بیکاری، و توزیع عادلانه درآمد و داده‌های بهروزی کودکان با مولفه‌های میزان مرگ و میر نوزادان، میزان مرگ و میر کودکان زیر 5 سال،‌ میزان سوء تغذیه کودکان زیر پنج سال ، میزان ثبت نام در دبستان‌ها و درصد کودکانی که به پایه پنجم دبستان می‌رسند،‌ در 30 استان کشور، انجام شده است.

پژوهش حاضر که توسط فاطمه حاج‌نقی‌زاده، کارشناس ارشد رفاه اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و با همکاری دکتر مریم شریفیان ثانی و دکتر حسن رفیعی انجام شده است، ابتدا به موضوع سلامت در ابعاد جسمانی و روانی اجتماعی آن می‌پردازد: امروزه هنگامی که موضوع سلامت مطرح می‌شود، توجه صرف به بعد جسمانی، نوعی ساده‌اندیشی به حساب می‌آید. سلامت در دنیای امروز، چشم‌انداز وسیع‌تری پیدا کرده و ابعاد گسترده جسمانی و روانی و اجتماعی را شامل می‌شود. با در نظر گرفتن چنین دیدگاهی، نظر به عوامل تعیین کننده غیر پزشکی سلامت معطوف می‌شود. از این عوامل می‌توان به مصادیقی همچون شیوه زندگی و محیط زیست و وضعیت اقتصادی اجتماعی اشاره کرد.

این پژوهش با اشاره به اهمیت دوران کودکی در شکل‌گیری سرنوشت انسان می‌افزاید: از طرفی دوران کودکی از سرنوشت‌سازترین دوران در تعیین مسیر زندگی هر یک از افراد جامعه محسوب می‌شود. فرد در این دوران چه به لحاظ جسمانی و چه به لحاظ روانی و اجتماعی، مراحلی را طی می‌کند که آثار آن در اغلب مواقع برگشت‌ناپذیر است. تجربیات فرد در دوران کودکی تا آخرین لحظه‌های عمر با او همراه بوده و بر تفکر و تصمیم‌گیری و انتخاب‌های او اثر می‌گذارد. ویژگی این دوران در آسیب پذیر بودن و توانایی بسیار انسان برای یادگیری و فرصت برای پی ریزی آینده است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، کودکان بر حسب این که در کجا به دنیا می‌آیند، به طور چشمگیری فرصت‌های متفاوتی را برای زندگی کردن دارند. در ژاپن یا سوئد، آنها ممکن است انتظار داشته باشند، بیشتر از 80 سال عمر کنند، در برزیل 72 سال، در هند 63 سال و در یکی از چندین کشور آفریقایی، کمتر از 50 سال. در درون کشورها نیز تفاوت‌های فاحشی در شانس زندگی وجود دارد و این در تمام جهان مشاهده می‌شود.

طبق آنچه این پژوهش مطرح کرده، مطالعات نشان داده است که در بین تعیین کننده‌های سلامت، سهم هر یک شامل نظام ارائه خدمات سلامت، 25 درصد، عوامل ارثی و زیستی، 15 درصد، عوامل زیست محیطی و عوامل رفتاری (شیوه زندگی فردی)10 درصد و عوامل اجتماعی 50 درصد است.

در سراسر جهان، سالانه 10 میلیون کودک به علت فقر و سوء تغذیه و نداشتن دسترسی به خدمات بهداشتی درمانی قبل از تولد، در پنج سالگی می‌میرند. اکثر این مرگ‌ها در میان کودکانی رخ می‌دهد که در کشورهایی با درآمد کم یا متوسط متولد شده‌اند و در این کشورها نیز میان خانوارها و اجتماع‌ها با آسیب پذیری فراوان، بیشتر شاهد این گونه مرگ‌ها هستیم.

مطلب مهم دیگر آن است که حداقل 200 میلیون کودک به نیروهای رشد کامل خود نمی‌رسند که این خود پیامدهای جبران‌ناپذیری برای سلامتی آنها و در ابعاد گسترده‌تر برای جامعه به بار می‌آورد.

این پژوهش با تاکید بر این که تقریبا در تمام کشورها بین فقر و نابرابری و محرومیت اجتماعی با بهروزی و سلامت کودکان رابطه معنی‌داری وجود دارد، به نتایج پژوهش‌های جدید در خصوص رفاه کودک اشاره دارد که بر اساس آنها، رفاه در سنین آغاز، برای هر کودک پایه سلامتی دوران بلوغ است. بنابراین سرمایه‌گذاری در رفاه کودکان، آثار سودمندی به خصوص بر آینده سلامت جامعه و نیز آینده کارکرد شهروندان آن دارد.

یافته‌های این پژوهش بر اساس داده‌های موجود نشان داده است: در بین 30 استان کشور از نظر میزان مرگ و میر نوزادان و کودکان، استان تهران نسبت به بقیه استان‌ها میزان مرگ و میر کمتری دارد. خراسان جنوبی بیشترین مقدار مرگ و میر در بین نوزادان و کودکان زیر پنج سال را از آن خود کرده است.

همچنین طبق این یافته‌ها، رابطه آماری معنی‌داری میان فقر، باسوادی، رشد جمعیت و پوشش بیمه با مرگ و میر کودکان مشاهده می‌شود.

نتایح همچنین نشانگر معنی‌دار بودن رابطه میان سلامت اجتماعی و مرگ و میر کودکان است.

یافته‌های تحقیق حاکیست که ارتباط معنی‌داری بین سواد و رشد جمعیت با سوء تغذیه کودکان است و همچنین بین سلامت اجتماعی و سوء تغذیه همبستگی منفی وجود دارد.

نتایج همبستگی بین سلامت اجتماعی و آموزش کودکان هم حاکی از رابطه معنی‌دار و معکوسی میان فقر و رشد جمعیت با سلامت اجتماعی است. همچنین رابطه معنی‌دار و مستقیمی بین با سوادی و میزان پوشش بیمه با سلامت اجتماعی کودکان مشاهده می‌شود.

این تحقیق، همچنین رابطه نسبتا قوی میان سلامت اجتماعی و آموزش کودکان را نشان داده است.

همانطور که نتایج این تحقیق نشان داده است بین فقر و بهروزی کودکان همبستگی معنی‌دار تایید می‌شود. منفی شدن جهت رابطه را طبق آنچه این تحقیق آورده می‌توان چنین توضیح داد که فقر در استان‌های فقیرتر از طریق تاثیر بر میزان دسترسی به خدمات بهداشتی درمانی و خدمات آموزشی و همچنین دسترسی به تغذیه مناسب، بر بهروزی کودکان تاثیر می‌گذارد و این یافته‌ها هماهنگ با نتایج به دست آمده از مطالعات است.

وجود همبستگی نسبتا قوی و منفی و معنی‌دار بین رشد جمعیت با بهروزی کودکان نشان دهنده آن است که هر چه میزان رشد جمعیت در استانی بیشتر باشد، امکانات و تسهیلات رفاهی بین جمعیت بیشتری تقسیم شده و در نتیجه کودکان بهروزی کمتری دارند. این یافته‌ها در گزارش سال 2008 سازمان بهداشت جهانی نیز مشاهده می‌شود.

طبق این پژوهش، باسوادی و بهروزی کودکان همبستگی نسبتا قوی و مثبت و معنی‌داری دارند. این پژوهش در توجیه این رابطه چنین ذکر کرده که هر چه افراد استان با سوادتر باشند، میزان ثبت‌نام کودکان نیز در مدارس بیشتر است، آگاهی‌ها به فراهم کردن مولفه‌های زندگی سالم بالاتر بوده و وضع اجتماعی و اقتصادی این افراد نسبت به افراد با تحصیلات کمتر، مناسب‌تر است.

در پاسخ به این فرض که «پوشش بیمه با بهروزی کودکان همبستگی آماری معنی‌داری دارد» نتایج، شاهد همبستگی مثبت و معنی‌دار است. در توضیح این رابطه می‌توان گفت که هر چه میزان افراد تحت پوشش بیمه در استانی بیشتر باشد، میزان دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی و پیشگیرانه از جمله دسترسی به واکسیناسیون، خدمات مربوط به بهداشت خانواده نیز بیشتر بوده و در نتیجه با تاثیر کاهنده بر مولفه مرگ و میر کودکان، بهروزی مطلوبی برای کودکان رقم می‌زند.

در جوامع در حال گذار امروزی همچون ایران شاخص سلامت اجتماعی روز به روز در حال تغییر است؛ چرا که در فرآیند ارتباط با جهان مدرن، مهاجرت و تغییرات اجتماعی و اجرای برنامه‌های نوسازی را دولت‌ها از بالا تعیین می‌کنند. در چنین جوامعی، توجه خاص به تاثیر تغییرات سلامت اجتماعی بر بهروزی کودکان نقش بسزایی در داشتن جامعه سالم نسل آینده ایفا خواهد کرد.

در استان‌های توسعه یافته‌تر ایران سلامت اجتماعی از وضعیت مناسب‌تری برخوردار است و در برخی مواقع این الگو لزوما درباره بهروزی کودکان این گونه مشاهده نمی‌شود.

این تحقیق تاکید دارد که توجه خاص و برنامه‌ریزی هدفمند با کودکان، لازمه داشتن سطح عالی‌تر برای بهروزی آنهاست.

با استناد به نتایج به دست آمده از این مطالعه و نقش اساسی و انکارناپذیر سلامت اجتماعی در بهروزی کودکان، مباحث مربوط به سلامت اجتماعی باید در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های مرتبط با بهروزی کودکان مد نظر قرار گیرد. بعلاوه، بر اساس همبستگی‌های به دست آمده، نقاط مداخله برای ارتقا و بهبود بهروزی کودکان در ایران می‌تواند ارتقای میزان سواد و خدمات اجتماعی مثل پوشش بیمه و کنترل رشد جمعیت و کاهش فقر باشد.

انتهای پیام