معدن «نخلک» واقع در استان اصفهان براساس مصوبه‌ی سال 1388 هیئت دولت قرار است به نخستین «موزه - معدن» ایران تبدیل شود.

دوهزار سال است که از معدن نخلک یا معدن «نخل زرو» سرب و نقره استخراج می‌شود، اما این موضوع، توجه‌ها را آن‌گونه که باید به این پتانسیل جذب نکرد تا سرانجام با تصویب مصوبه‌ای در هیئت دولت در سال 1388 برای تبدیل این معدن واقع در 46 کیلومتری شمال شرقی روستای تاریخی «انارک» در حاشیه‌ی کویر مرکزی و بر لبه‌ی ریگ‌زار معروف به «جن»، به نخستین «موزه - معدن» کشور، قدری بودجه و نیروی کارشناسی به این معدن اختصاص یافت.

رییس پژوهشکده‌ی هنر، معماری و مرمت در اصفهان در این‌باره به خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت: سرب از این معدن از زمان‌های باستان و در دوره‌های متعدد و حتی در شکل‌های مختلف برداشت می‌شد و تأیید این ادعا را می‌توان ابزارهای چوبی و آهنی و توبره‌های چرمی دانست که در بیش از 250 کارگاه قدیمی این معدن پیدا شده است.

حمید مظاهری تهرانی با اشاره به بازدید یک گروه باستان‌شناس آلمانی در سال 1970 میلادی از این معدن و بررسی قدمت آن با استفاده از شیوه‌های علمی، اظهار کرد: در این بررسی‌ها، قدمت معدن بیش از دوهزار سال و قدمت دژ و آتشکده (چهارتاقی نخلک) در کنار آن حدود 1800 سال دانسته شد. همچنین آثار کشف‌شده در این منطقه،‌ آن‌ها را متقاعد کرد که در دوره‌های بعد از اسلام نیز در این معدن فعالیت‌هایی وجود داشته است.

وی با بیان این‌که از گذشته‌های دور این معدن توسط مردم محلی روستاهای اطراف مانند «انارک»، «چوپانان» و «جندق» مورد بهره‌برداری بود، ادامه داد: در سال 1307 تا 1332 نخلک توسط شرکت‌های خصوصی اداره شده است. همچنین از مهم‌ترین اتفاق‌های رخ‌داده در این معدن می‌توان به رونق اقتصادی شهر انارک، ضرب سکه توسط یک شرکت خصوصی، تأسیس نخستین بانک ملی منطقه در سال 1316 و نابودی جنگل‌های «تاغ» و سوختن آن‌ها در کوره‌های ذوب سرب اشاره کرد. این معدن در سال 1332 با واگذار شدن به شرکت سهامی کل معادن و ذوب فلزات ایران رسما دولتی شد.

این مدرس دانشگاه همچنین درباره‌ی پتانسیل این معدن برای تبدیل شدن به موزه، بیان کرد: معدن فقط یک سوراخ عمیق حفرشده در دل خاک برای بیرون کشیدن کانی‌های با ارزش نیست، بلکه موادی که از یک معدن به‌دست‌ می‌آید ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که آن را از همه‌ی ساخته‌های دست بشر کاملا متمایز می‌کند. آمیختگی مداوم فعالیت‌های معدنی با مفاهیم باستان‌شناسی، دانش زمین‌شناسی و بویژه حضور موثر انسان و ماشین در فرآیند دشوار استخراج باعث تمایز معادن و این معدن تاریخی از دیگر آثار تاریخی می‌شود.

این کارشناس حوزه‌ی میراث فرهنگی فرم ویژه‌ی مسیرها و تونل‌ها، ترکیب ریل‌گذاری و شیوه‌های حمل و نقل سنگ توسط واگن‌ها، شکل ورودی‌های متنوع تونل‌های تاریک و کمتر دیده‌شده پوسته‌ی زمین، نورپردازی خاص و پر کنتراست (تضاد نور و تاریکی) تونل‌ها و تالارها، اگوستیک و انعکاس‌های صوتی، روش‌ها و تجهیزات جالب استخراج و بسیاری دیگر از مشخصات ذاتی و فنی یک معدن را از جمله پتانسیل‌های یک معدن برای تبدیل شدن به «معدن – موزه» دانست و افزود:‌ این‌گونه مکان‌ها راه را برای برقراری یک ارتباط تأثیرگذار با بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. به عبارت دیگر، فرم متفاوت و نایاب بسیاری از معادن، ارزش این ساخته‌های دست بشر را تا حد یک اثر هنری ارتقا می‌دهد.

وی گفت: فرآیندهای دشوار استخراج و حفاری در معادن در کنار شخصیت متفاوت معدن‌چیان که ترکیبی همگون از شجاعت، سخت‌کوشی، مهارت و ماجراجویی را دارند، از دیگر عناصری است که معرفی و نمایش آن در قالب یک موزه می‌تواند بسیار قابل توجه باشد. از سوی دیگر، به‌دلیل دور بودن بیشتر معدن‌ها از شهرها و آبادی‌ها و دور از دید و دسترس بودن آن‌ها برای مردم، جذابیتی برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌شود.

رییس پژوهشکده‌ی هنر، معماری و مرمت در اصفهان وجود چنین شاخصه‌هایی را عاملی برای تبدیل شدن تعداد بسیار زیادی از معادن در کشورهای پیشرفته‌ی دنیا به موزه‌هایی جذاب، پرمخاطب و با بالاترین استانداردهای موزه‌داری دانست و گفت: موزه‌های معتبری مانند «موزه‌ی جهانی معدن بریتانیا»، موزه‌ی معدنی «کسل دام»، موزه‌ی معدنی « استرلینگ هیل»، موزه‌ی معدنی «زغال بکلی»، موزه‌ی معدنی «نمک هاچینسون» و ده‌ها موزه‌ی معتبر جهانی به‌عنوان پرطرفدارترین موزه‌های جهان به‌شمار می‌روند.

مظاهری فرآیند بازدید گردشگران از تونل‌ها و واگن‌ها، گرفتن عکس‌های یادگاری و لمس سنگ‌های معدنی را در کنار مجموعه‌ای گسترده و متنوع از امکانات و تسهیلات آموزشی، تفریحی، رفاهی، علمی و حتی ورزشی، عاملی برای جذب گردشگران بیشتر در این معدن تاریخی و با ارزش دانست و اظهار کرد: برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی، نمایشگاه‌های فیلم و عکس، راه‌اندازی آرشیو تصاویر، برگزاری تورهای متنوع و متفاوت برای گروه‌های سنی‌ مختلف، برپایی سمینارها و همایش‌های تخصصی، موزه‌ی کانی‌شناسی، فروش محصولات مربوط با معدن و دیگر فعالیت‌های قابل توجه می‌تواند این را برای مخاطبان جذاب‌تر کند.

او از معدن نخلک اصفهان به‌عنوان «جواهری در قلب کویر» نام برد و بیان کرد: این معدن به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین معادن جهان با داشتن همه‌ی وجوه با ارزش دیرین‌شناسی، علمی، زیبایی‌شناسی و انسانی یک معدن، استعداد و استحقاق فوق‌العاده‌ای برای تبدیل شدن به یک موزه‌ی تمام عیار و پرکشش را دارد.

وی ادامه داد: موقعیت مکانی ویژه‌ی این معدن و وجود دژ و آتشکده‌ی کهن‌سال نخلک و مجاورت آن با شهر تاریخی انارک و شهرستان خور و بیابانک (در دل آن، روستاهای گرمه، مصر، بیاضه، عروسان، هفت تومان و چوپانان) که اکنون به‌عنوان مقاصد و مسیرهای گردشگری معتبر و شناخته‌شده برای گردشگران داخلی و خارجی به‌شمار می‌آیند، از مزیت‌های استثنایی نخلک برای جذب بازدیدکننده است.

مظاهری اضافه کرد: در صورت تبدیل شدن معدن نخلک به موزه‌ی معدنی براساس یک طراحی دقیق و کارشناسانه‌ی گردشگری و موزه‌داری و اجرا و تأسیس اندام‌ها و امکانات ضروری یک موزه‌ی معدنی مانند نورپردازی اصولی محوطه، تونل‌ها و تالارها، ساخت سالن‌های نمایش موزه‌ای سطحی و زیرزمینی، فروشگاه محصولات موزه‌ای، سالن‌های نمایش، سخنرانی و آمفی‌تئاتر، راه‌اندازی تورهای گردشگری واگنی و پیاده، کارگاه‌های انجام کارهای عملی، ساخت مجسمه‌های مومی از معدن‌چیان، آرشیو عکس و حتی کتابخانه، این مکان می‌تواند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌ها و قطب‌های گردشگری و حتی علمی - پژوهشی و ورزشی در کویر مرکزی ایران مطرح شود.

انتهای پیام