نهم اردیبهشت‌ماه سال‌روز تولد دکتر محمد معین، از پایه‌گذاران اصلی فرهنگ و ادبیات نوین فارسی، است؛ کسی که همه‌ی ما او را با دوره‌ی شش‌جلدی «فرهنگ معین» می‌شناسیم.

به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، محمد معین سال 1297 در رشت متولد شد. او در کودکی و به فاصله‌ی پنج روز پدر و مادرش را از دست داد و سرپرستی او را جد پدری‌اش شیخ محمدتقی معین العلما که از بزرگان رشت بود، بر‌عهده گرفت. با علاقه‌ی زیادی که به تحصیل داشت، موفق شد خیلی زود وارد مدرسه‌ی دارالمعلمین تهران شود و در سال 1313 لیسانس ادبیات و فلسفه را اخذ کند. او آن‌قدر به زبان فرانسه تسلط داشت که در 16 سالگی در حضور لرد بایرون - شاعر فرانسوی - سخنرانی کرد و رساله‌ای هم به این زبان ارائه داد.

شاید خیلی‌ها ندانند نیما یوشیج بدون این‌که محمد معین را دیده باشد، در وصیت‌نامه‌اش او را معتمد و وصی خود معرفی کرده و بازخوانی و تصحیح شعرهایش را به او سپرده بود. در کتاب «یادداشت‌های روزانه‌ی نیما یوشیج» از زبان خود نیما آمده است: «فکر می‌کردم برای دکتر حسین مفتاح چیزی بنویسم که وصیت‌نامه‌ی من باشد، به این نحو که بعد از من هیچ‌کس حق دست زدن به آثار مرا ندارد، به جز دکتر محمد معین. او که نسل صحیح علم و دانش است، کاغذپاره‌های مرا بازدید کند. دکتر محمد معین که هنوز او را ندیده‌ام، مثل کسی است که او را دیده‌ام. اگر شرعا می‌توانم قیم برای ولد خود داشته باشم، دکتر محمد معین قیم است؛ ولو این‌که شعر مرا دوست نداشته باشد.»

معین بعد از پایان دوره سربازی به اهواز رفت و در دبیرستان‌های این شهر مشغول تدریس شد. وقتی شنید تعدادی از باستان‌شناسان فرانسوی برای حفاری به شهر شوش آمده‌اند، به خاطر علاقه‌ای که به کار آن‌ها داشت، به دیدارشان رفت. سرپرست باستان‌شناسان به معین گفت، لهجه‌های محلی ایران به زودی تحت تأثیر لهجه‌ی مرکزی از بین خواهد رفت. این حرف تأثیر عمیقی بر معین گذاشت و او را به این فکر انداخت که اصطلاحات، گویش‌های خاص و امثال و حکم این دوره را جمع‌آوری و تدوین کند.

ترجمه «روان‌شناسی تربیتی» نوشته‌ی علی الجارح و مصطفی امین از عربی به فارسی و «ایران از آغاز تا اسلام» نوشته پروفسور گریشمن انگلیسی و تألیف رساله‌ی تحقیقی «حافظ شیرین سخن» و «گنجینه شوش» از یادگاران دوره‌ی معلمی معین در اهواز هستند.

در سال 1321 در جلسه‌ی دفاع محمد معین از رساله‌ی دکترای خود، در میان خیل عظیم دانشجویان و استادان حاضر در جلسه این جملات از زبان رییس جلسه شنیده شد: «رساله‌ی آقای محمد معین از هر حیث قابل تمجید و تحسین است و با قید "بسیار خوب" تصویب شده و آقای محمد معین در زبان و ادبیات فارسی دکتر شناخته می‌شود. به ایشان تبریک می‌گوییم...». و به این ترتیب محمد معین به عنوان اولین فارغ‌التحصیل رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی با مدرک دکترا شناخته شد.

آشنایی با علامه دهخدا و همکاری با او در تدوین «لغت‌نامه» از مهم‌ترین اتفاقات زندگی معین بود. پس از آن هم علاقه‌ی او به واژه‌های فارسی و ثبت آن‌ها باعث شکل‌گیری «فرهنگ معین»، از بزرگ‌ترین دایرة‌المعارف‌های فارسی، شد که چاپ آن از سال 1342 شروع شد و تا امروز هم از پرفروش‌ترین کتاب‌های مرجع محسوب می‌شود؛ کتاب شش جلدی‌ای که در همه‌ی کتابخانه‌ها مورد استفاده مردم عادی، استادان و محصلان رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی قرار می‌گیرد.

محمد معین 23 اثر تألیفی دارد که «ستاره‌ی ناهید»، «قاعده‌های جمع در زبان فارسی»، «تحلیل هفت پیکر نظامی» و «برگزیده شعر فارسی از دوره‌ی طاهریان تا آل بویه» از جمله‌ی آن‌ها هستند. او کتاب‌هایی هم در حیطه‌ی تصحیحات دارد که تصحیح دوره‌ی پنج‌جلدی «برهان قاطع» اثر محمد‌حسین بن خلف تبریزی معروف‌ترین آن‌هاست. ترجمه‌ها و مقاله‌های متعددی هم از او به جا مانده است.

در کارنامه‌ی دکتر معین، عضویت در شورای عالی فرهنگ و کنگره‌های هزاره‌ی ابن سینا و آزادی فرهنگ ثبت شده است. همچنین بارها به دعوت دانشگاه‌ها و مؤسسات فرهنگی مختلف به کشو‌رهای مختلف دنیا سفر کرد. در سال 1340 از طرف دولت فرانسه نشان عالی «ادب و هنر» به او اهدا شد.

معین آذرماه 1345 در دفتر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران بر اثر ضایعه‌ی مغزی بی‌هوش شد و پس از انتقال به بیمارستان به حالت اغما فرورفت. او 13 تیرماه 1350 از دنیا رفت.

انتهای پیام