سال 2012 با تمام فراز و فرودهایش روزهای پایانی‌ را سپری می‌کند. به این بهانه نگاهی به جوایز مهم ادبی می‌اندازیم که در سال جاری میلادی مبالغ هنگفت و شهرتی سودآور را نصیب برندگان خود کردند.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، تعدد و کیفیت جوایز ادبی را می‌توان ملاکی مناسب برای میزان اهمیتی دانست که هر کشور به ادبیاتش اختصاص می‌دهد. در این میان آفرینندگان آثار ادبی گاه با کسب جایزه‌ای هنگفت می‌توانند باقی عمر را بی‌دغدغه پای خلق شاهکارهای خود بگذارند و گاه با شهرتی که از کسب جایزه نصیب‌شان می‌شود، فرزندان خود را با خیالی آسوده‌تر روانه‌ پیشخوان کتابفروشی‌ها کنند.

در این گزارش به مرور مهم‌ترین جوایز ادبی دنیا می‌اندازیم که در سال 2012 می‌پردازیم.

** جایزه‌ی «پرنس آستوریاس» که هر ساله در هشت بخش مختلف اعطا می‌شود، امسال در بخش ادبی به «فیلیپ راث»، نویسنده‌ی سرشناس آمریکایی تعلق گرفت. راث که اغلب به عنوان یکی از نامزدهای نوبل ادبیات شناخته می‌شود، سال گذشته میلادی نیز جایزه‌ی بوکر بین‌المللی را به‌دست آورده بود. جایزه‌ی اسپانیایی پرنس آستوریاس هرساله در حوزه‌های علوم اجتماعی‌، هنر‌، ادبیات،‌ همکاری بین‌المللی،‌ ورزشی،‌ تحقیقات علمی و فنی‌، ارتباطات و علوم انسانی و تفاهم بین‌المللی به چهره‌های برتر هر بخش تعلق می‌گیرد.

جایزه ادگار آلن پو

** جایزه‌ی «ادگار آلن پو» که مهمترین جایزه ادبیات جنایی جهان محسوب می‌شود، در سال 2012 به «مایکل دیردا»، منتقد کتاب برنده‌ی جایزه پولیتزر اعطا شد. جایزه‌ی ادگار آلن پو هرساله برای بزرگداشت نام این نویسنده آمریکایی به جنایی‌نویسان برگزیده آمریکایی در بخش‌های ادبیات داستانی، غیرداستانی و فیلمنامه تلویزیونی اعطا می‌شود. کتاب «درباره کانن دویل: یا تمام هنر داستان‌گویی» دیردا به دغدغه این نویسنده‌ی 63 ساله نسبت به قالب مجموعه رمان‌های «شرلوک هلمز» پرداخته است. جایزه‌ی بخش رمان ادگار آلن پو نیز به «مو حیدر» رسید.

** جایزه ادبی «پولیتزر» که مهمترین بخش‌های آن ادبیات، موسیقی، روزنامه‌نگاری، و روزنامه‌نگاری آن‌لاین هستند، در سال 1917 در آمریکا پایه‌گذاری شده است و به یاد «جوزف پولیتزر» و از سوی دانشگاه کلمبیا در نیویورک برگزار می‌شود. این رقابت مهمی ادبی دنیا در 21 بخش برپا می‌شود که در 20 بخش هر برگزیده 10هزار دلار دریافت می‌کند و برگزیده بخش روزنامه‌نگاری یک مدال طلا نیز دریافت می‌کند. امسال در کمال تعجب هیچ‌یک از آثار ارائه شده شایسته دریافت جایزه بخش ادبیات داستانی پولیتزر شناخته نشدند، اما برندگاه دیگر بخش‌های آن در ماه آوریل معرفی شدند

جایزه پولیتزر

*** یکی دیگر از جوایز مهم ادبی که در شش ماهه‌ی اول 2012 اعطا شد، جایزه‌ی «الکساندر سولژنیتسین» بود که طی مراسمی در مسکو به «اولگ پاولوف»، نویسنده‌ی 42 ساله روس تعلق گرفت. پاولوف که از نویسندگان معروف ادبی روسیه محسوب می‌شود، در سال 2002 موفق به کسب جایزه‌ی بوکر روسیه شد. آثار او تاکنون به زبان‌های انگلیسی‌، فرانسوی‌، ایتالیایی و چینی ترجمه شده‌اند. جایزه‌ی سولژنیتسین که یکی از مهمترین جوایز ادبی روسیه به شمار می‌رود، اولین‌بار در سال 1997 برای بزرگداشت این نویسنده نامدار راه‌اندازی شد.

** جایزه‌ی ادبی «کشورهای مشترک‌المنافع» امسال به نویسنده‌ی سریلانکایی رسید. «شیهان کاروناتیلاکا» برای کتاب «مرد چینی: افسانه‌ی پرادپ متیو» موفق شد جایزه‌ی رمان کشورهای مشترک‌المنافع را از آن خود کند. کاروناتیلاکا پیش از این با رمان خود جایزه‌ی کتاب گاردین و «مایکل اونداتیه» را نیز به دست آورده بود. این جایزه با هدف تشویق نویسندگان و با همکاری سازمان‌های جهانی ادبی قصد گسترش فعالیت‌های ادبی در 54 کشور عضو جامعه کشورهای مشترک‌المنافع را دارد. این جایزه هر سال در دو بخش رمان و رمان اول اعطا می‌شود.

جایزه کشورهای مشترک‌المنافع

** جایزه‌ی ادبی «اورنج» 2012 آخرین سال برگزاری خود با این نام را تجربه کرد. آخرین دوره‌ی این جایز‌ه به «مادلین میلر»، نویسنده‌ی نوقلم آمریکایی تعلق گرفت. این جایزه‌ی 47 هزار دلاری به اولین کتاب میلر با عنوان «آهنگ آشیل» اعطا شد. کمپانی محصولات مخابراتی اورنج اعلام کرد، پس از 17 سال حمایت، دیگر این جایزه ادبی را برگزار نخواهد کرد. بنابراین این جایزه ادبیات انگلیس که ویژه‌ی نویسندگان زن بود، احتمالا با نامی دیگر به کار خود ادامه خواهد داد. از برندگان پیشین جایزه ادبی اورنج می‌توان به نویسندگان نام‌آشنایی چون «تی اوبرت»، «زادی اسمیت» و «باربارا کینگ سلوبر» اشاره کرد.

** جایزه‌ی ادبی «میگوئل سروانتس» اسپانیا از دیگر جوایز معتبر و شناخته‌شده‌ی بین‌المللی در سال 2012 به «نیکانور هارا»، شاعر و نویسنده‌ی 97 ساله شیلیایی رسید. وی که به علت کهولت سن موفق به حضور در مراسم اعطای جایزه نشد، نوه‌اش را به نیابت از خود به این مراسم فرستاد. این جایزه‌ی مهم ادبی در سالگرد درگذشت سروانتس، خالق رمان معروف «دن کیشوت» در مادرید اسپانیا به نوه‌ی پارا اعطا شد تا سومین نویسنده اهل شیلی برنده این جایزه باشد. جایزه ادبی میگوئل سروانتس در سال 1976 به احترام نویسنده‌ی قرن شانزدهم اسپانیا راه‌اندازی شد. این جایزه هر دو سال یک‌بار به نویسندگان اسپانیایی و آمریکای لاتین اعطا می‌شود.

جایزه اورنج

** جایزه‌ «آسترید لیندگرن» یکی دیگر از جوایز نام‌آشنایی است که در جهان به عنوان بزرگترین جایزه ادبیات کودک و نوجوان شناخته می‌شود و در دو بخش نویسنده و تصویرگر کتاب کودک برگزار می‌شود. «شوآن تان»، تصویرگر استرالیایی کتاب کودک جایزه‌ی یادبود آسترید لیندگرن 2012 را طی مراسمی در استکهلم از دستان شاهزاده ویکتوریا ولیعهد سوئد دریافت کرد. این جایزه بین‌المللی 40 هزار کرونی برای اولین‌بار در سال 1967 توسط دولت سوئد به منظور بزرگداشت نام آسترید لیندگرن، برجسته‌ترین نویسنده‌ی ادبیات کودک این کشور، برگزار شد.

** جایزه‌ «فرانتس کافکا» از شناخته‌شده‌ترین جوایز ادبیات جهان محسوب می‌شود که امسال نصیب «دانیه‌لا هودرووا» از جمهوری چک شد. هیات داوران این جایزه در کمال ناباوری جایزه کافکا را به کتاب «پراگ: من یک شهر می‌بینم» اثری از نویسنده و نظریه‌پرداز ادبی نه چندان مشهور از جمهوری چک اعطا کردند. انجمن اروپایی فرانتس کافکا در سال 1995 برای بزرگداشت این شاعر آلمانی‌زبان جایزه‌ی مذکور را راه‌اندازی کرد. کافکا یکی از مهمترین چهره‌های ادبی قرن بیستم به شمار می‌رفت. مدال‌های فرانتس کافکا هر ساله به شخصیت‌ها و موسساتی تعلق می‌گیرد که در فعالیت‌های ادبی در راستای اهداف کافکا موفق بوده‌اند.

جایزه آسترید لیندگرن

** دیگر جایزه‌ی حائز اهمیتی که در سال 2012 به برنده‌اش رسید، جایزه‌ی بهترین رمان تاریخی «والتر اسکات» است. امسال «سباستین بری»، شاعر، رمان‌ و نمایشنامه‌نویس نام‌آشنای ایرلندی موفق شد با کتاب «از طرف کنعان» برنده‌ی سال 2012 این جایزه شود. جایزه‌ی ادبی والتر اسکات که با جایزه‌ی نقدی 25 هزار پوندی همراه است، امکان حضور تمامی رمان‌های تاریخی که موضوع آ‌نها در 60 سال قبل اتفاق می‌افتد را فراهم ساخته است. جایزه کتاب والتر اسکات در سال 2010 برای بزرگداشت رمان‌نویس اسکاتلندی خالق آثار تاریخی راه‌اندازی شد.

** «جولی اتسوکا»، نویسنده‌ی ژاپنی آمریکایی است که با رمان «بودا در زیرشیروانی» خود جایزه 15 هزار دلاری «پن/فاکنر» 2012 را به خانه برد. این در حالی است که اسامی نویسندگان نامداری چون «دان دلیلو» در فهرست نامزد‌های نهایی این جایزه به چشم‌ می‌خورد. جایزه ادبی پن/فاکنر جایزه 15 هزار دلاری را از سوی بنیاد فاکنر به بهترین نویسنده‌ی سال اعطا می‌کند. چهار نویسنده‌ای که به مرحله‌ی نهایی این جایزه رسیده‌اند نیز هر یک 5000 دلار جایزه نقدی دریافت می‌کنند. این جایزه برای اولین‌بار در سال 1981 اعطا شده است.

جایزه پن فاکنر

** جایزه‌ی کتاب «کاستا» یکی از معتبرترین و مشهورترین جوایز ادبی در انگلیس است که در شش بخش رمان نخست، رمان، زندگی‌نامه‌، داستان کوتاه، شعر و کتاب کودکان برگزیدگان خود را معرفی می‌کند. جایزه برگزیدگان هر بخش، 5000 پوند است و یک کتاب از این میان به عنوان کتاب برتر معرفی می‌شود که 30هزار پوند به عنوان جایزه دریافت می‌کند. این جایزه‌ی انگلیسی در 20 نوامبر 2012 فهرست راه‌یافتگان به مرحله‌ی نهایی خود را اعلام کرد. جایزه کتاب کاستا از سال 1971 کار خود را به عنوان جایزه ادبی «وایت برد» آغاز کرده و سپس در سال 2006 به جایزه کتاب «کاستا» تغییر نام داده است.

** جایزه بین‌المللی «ایمپک دوبلین» که ارزش نقدی آن بالغ بر 126 هزار دلار است، یک از گرانترین جوایز ادبی دنیا محسوب می‌شود. این جایزه که در ایرلند برگزار می‌شود، به بهترین اثر یک نویسنده تعلق می‌گیرد. «جان مک گروگو» امسال پس از پیشی گرفتن از نویسندگانی چون «دان دلیلو»، «ایزابل آلنده»، «پل آستر»، «جاناتان فرنزن» و «عتیق رحیمی» با کتاب «حتی سگ‌ها» موفق به کسب این جایزه‌ی معتبر شد. فهرست اولیه این جایزه به انتخاب کتابخانه‌های سراسر دنیا تعیین می‌شود. این جایزه کتاب‌هایی را شامل می‌شود که به زبان انگلیسی نوشته یا ترجمه شده و در فاصله زمانی یک ساله اخیر منتشر شده باشند. این جایزه با همکاری شورای شهر دوبلین ایرلند و دولت دوبلین و کمپانی ایمپک اهدا می شود.

جایزه ایمپک دوبلین

** یکی از معتبرترین جوایز ادبی دنیا یعنی «بوکر» در سال 2012 برای بار دوم نصیب «هیلاری منتل» شد. او در سال 2009 هم برای کتاب «تالار گرگ‌ها» این جایزه را دریافت کرده بود. در واقع «بالا آوردن جسد‌ها» جلد دوم رمان «تالار گرگ‌ها» است که سومین جلد آن در دست نگارش است. این جایزه ادبی که با نام «من بوکر» نیز شناخته می‌شود، هر سال به بهترین رمان انگلیسی‌زبان که از سوی شهروندان انگلیسی‌زبان یا همسو با بریتانیا و جمهوری ایرلند نوشته شده باشد، اعطا می‌شود. بوکر تأثیر بسیار زیادی بر فروش و ترجمه‌ی کتاب در سطح جهان دارد و جایزه‌ای 50هزار پوندی برای برنده‌ی آن به همراه می‌آورد.

** جایزه «نوبل» ادبیات یکی از پنج جایزه آکادمی نوبل (فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح) است که هرسال به مجموعه آثار یک نویسنده تعلق می‌گیرد. این جایزه از سال 1895 در حال برگزاری است و به کتاب‌های انگلیسی یا ترجمه‌شده به زبان انگلیسی اعطا می‌شود. برنده جایزه نوبل یک مدال طلا، دیپلم افتخار و یک جایزه نقدی دریافت می‌کند که میزان جایزه نقدی به درآمد بنیاد نوبل در آن سال بستگی دارد. امسال این جایزه بعد از سال‌ها به نویسنده‌ای از آسیا رسید و «مو یان» چینی این جایزه را دریافت کرد و با کسب این افتخار جنجال‌های فراوانی به پا کرد.

جایزه بوکر

** جایزه ادبی «گنکور» مهم‌ترین جایزه‌ ادبی کشور فرانسه محسوب می‌شود که طبق وصیت «ادموند دو گنکور» نویسنده و منتقد فرانسوی در سال 1896 بنیان نهاده شد. این جایزه هر سال به بهترین کتاب داستانی فرانسوی که همان سال منتشر شده باشد، تعلق می‌گیرد. هر نویسنده در زندگی ادبی خود تنها یک‌بار برنده این جایزه می‌شود. در این میان، رومن گاری یک استثنا به شمار می‌آید که یک‌بار این جایزه را در سال ۱۹۵۶ برای رمان «ریشه‌های آسمان» و یک‌بار با نام «امیل آژار» در سال ۱۹۷۵ برای رمان «زندگی در برابر خود» دریافت می‌کند.

** جایزه ادبی «فمینا» در سال 1904 توسط 22 نویسنده مجله «زندگی زیبا» راه‌اندازی شد. داوران این جایزه زن هستند، اما لزوما این جایزه مختص زنان نیست. امسال «جولی اوتسوکا»، نویسنده‌ی آمریکایی که با رمان «بودا زیر شیروانی» خود جایزه 15 هزار دلاری «پن/فاکنر» را کسب کرده بود، جایزه بخش رمان خارجی فمینای فرانسه را نیز از آن خود کرد. جایزه بخش رمان داخلی فمینا هم به «پاتریک دوویل» برای نگارش رمان «طاعون و وبا» رسید.

جایزه نوبل

** جایزه‌ی «رنودو» در سال 1926 توسط چند منتقد هنری در تکمیل جایزه «گنکور» بنیان نهاده شد و هرساله به نویسنده‌ای شایسته‌ای تعلق می‌گیرد که جایزه ادبی بزرگی دریافت نکرده است. هیات داوران جایزه‌ی ادبی رنودو که یکی از معتبرترین جوایز ادبی کشور فرانسه محسوب می‌شود، نام «موکاسونگا شولاستیک»، نویسنده‌ی اهل روآندا را به عنوان برنده سال 2012 این جایزه‌ ادبی اعلام کرد. «ژولین کراگ» تنها نویسنده‌ای بود که در سال 1951 با وجود آن‌که برای کتاب «ساحل جزیره‌ی سرت» موفق به کسب آن شد؛ اما از دریافتش خودداری کرد.

** جایزه «مدیسی» جزو مهمترین جوایز ادبی دنیاست که به صورت سالانه در دو بخش رمان و ترجمه رمان برگزار می‌شود. امسال اسامی «امانوئل پیریر» و «آبراهام یهوشوا» به عنوان برندگان این دو بخش اعلام شد. «ولخرجی عمومی» نام اثری است که پیریر را به جایزه مدیسی رساند. وی برای کسب این جایزه با نویسندگانی چون «پاتریک دوویل»، «لزلی کاپلان»، «عبدالله تایا»، «فیلیپ دژان» و «پاتریک روژیه» به رقابت پرداخت.جایزه ادبی مدیسی در سال 1958 کار خود را آغاز کرد تا نویسندگان خلاق را با وجود ناشناخته بودنشان در دنیای ادبیات مورد تقدیر قرار دهد. این جایزه در سال‌های اولیه تنها ویژه بهترین رمان فرانسوی بود اما از سال 1970 بخش‌های رمان خارجی و سپس در سال 1980 بخش مجموعه مقالات نیز به آن افزوده شد.

رنودو

** جایزه ادبی «هانس کریستین اندرسن» تقریبا مهم‌ترین جایزه ادبی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است که گاه «نوبل کوچک» خوانده می‌شود. این جایزه که هر دو سال یک‌بار از سوی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان در دو بخش به نویسندگان و تصویرگران اهدا می‌شود، به نام هانس کریستین اندرسن، نویسنده افسانه‌های کودکانه دانمارکی، نام‌گذاری شده است و برگزیدگان آن جایزه خود را از دست ملکه‌ی دانمارک دریافت می‌کنند. هیأتی از نویسندگان و تصویرگران این جایزه را داوری می‌کنند. در سال 2012 اسامی «ماریا ترزا آندرتو» نویسنده آرژانتینی و «پیتر سیس» تصویرگر آمریکایی چکی به عنوان برندگان جایزه هانس کریستین اندرسن اعلام شد.

انتهای پیام

گزارش از مترجم ایسنا: مهری محمدی مقدم