مدیر مرکز بین المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی آمار قنوات فعال موجود در ايران را كاملاً اميدوار كننده خواند و دستيابي به رمز و راز بهره‌برداري پايدار از سفره‌هاي آب زيرزميني در طول سه هزار سال را علت معطوف شدن نگا‌ه سازمان‌هاي بين المللي و مجامع پژوهشي و دانشگاهي به اين سازه تاريخي آبي عنوان كرد.
دكتر "علي اصغر سمسار يزدي" در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، منطقه يزد، تصريح كرد: كشور ايران صاحب 37 هزار رشته قنات فعال است كه ساليانه حدود هفت ميليارد مترمكعب آب‌هاي زيرزميني را استحصال مي‌كنند و عمدتاً در اختيار بخش كشاورزي هستند.
وي در خصوص عمده ويژگي‌هاي مميزه قنوات از ديگر سازه‌هاي آبي، تصريح كرد: قنات‌ها باعث افت سطح آب در سفره‌ها نمي‌شوند و در واقع سر ريز سفره‌ها را تخليه مي‌كنند، بدون بهره‌گيري از انرژي الكتريكي و سوخت‌هاي فسيلي، آب‌هاي زيرزميني را از اعماق زمين به سطح زمين منتقل مي‌كنند و نكته مهم ديگر ارتباط قنات‌ها با ميراث معنوي آنها شامل نظام‌هاي بهره‌برداري و مديريتي حاكم بر آنها از قبيل نظام وقف، نظام توزيع و تقسيم آب و نظام تعمير و نگهداري آنها مي‌باشد.
وي ادامه داد: همين ويژگي‌ها به همراه فناوري خاص حفر و بهره‌برداري از قنوات كه منجر به بهره‌برداري پايدار از سفره‌هاي آب زيرزميني در طول سه هزار سال و بدون ايجاد كوچكترين خسارت به اين سفره‌ها شده، امروزه نگا‌ه سازمان‌هاي بين المللي و مجامع پژوهشي و دانشگاهي را به خود معطوف نموده است به طوري كه كاركرد اين سازه‌ي تاريخي در جوامع امروزي زبانزد عام و خاص شده است.
مدیر مرکز بین المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی كشور با بيان اين كه در مدت قريب به 70 سال اخير، برداشت از سفره‌هاي زيرزميني از طريق چاه برخي از سفره‌ها را از تعادل خارج كرده است، خاطرنشان كرد: مجامع پژوهشي و علمي امروز در واقع به دنبال رمز و راز پايداري سيستم‌هاي سنتي استحصال آب از جمله قنات‌ها و استفاده از نظام‌هاي حاكم بر اين سازه‌ها براي رفع چالش‌هاي فعلي مديريت منابع آب هستند.
وي افزود: همايش بين المللي دانش سنتي مديريت منابع آب نيز كه در اسفندماه سال گذشته به ميزباني استان يزد برگزار شد به دنبال همين واقعيت بود كه چگونه مي‌توان به رمز و راز پايداري سيستم‌هاي سنتي استحصال آب پي برد و چگونه مي‌توان اين پايداري را در سيستم‌هاي مدرن امروز به كار گرفت.
وي يادآور شد: خوشبختانه اين همايش از نتايج ارزشمندي برخوردار بود و مجموعه سخنراني‌ها و گفتمان‌هاي صورت گرفته در نشست‌هاي اين همايش، علاوه بر چاپ و انتشار، به شكل خلاصه شده در قالب بيانيه پاياني همايش صادر شد.
دكتر سمسار يزدي حفظ قنوات فعال موجود كه عمدتاً در مناطق كوهستاني و نيمه كوهستاني واقع هستند را در وهله اول و در مرحله‌ي بعد سوق دادن قنات‌هاي نيمه فعال دشت‌ها به سمت آب دار شدن مورد تاكيد قرار داد.
وي بهره‌برداري بيش از اندازه از برخي سفره‌ها و منابع آب زيرزميني را علت كم آب شدن و يا خشكي برخي قنوات ذكر و اضافه كرد: اصلاح تدريجي وضعيت اين گونه قنوات تنها با تلاش در جهت كنترل بهره‌برداري از اين سفره‌ها و جلوگيري از وارد نمودن فشار بيشتر بر سفره‌هاي منابع آب‌هاي زيرزميني به ويژه در مناطق ممنوعه كشور، در كنار اجراي طرح‌هاي تغذيه مصنوعي امكان‌پذير خواهد بود.
تلاش در جهت حفظ نظام‌هاي مديريتي حاكم بر قنات‌ها شامل نظام‌هاي تقسيم و توزيع، بهره‌برداري و تعمير و نگهداري از آنها اولين نكته توصيه شده توسط مدیر مرکز بین المللی قنات و سازه های تاریخی آبی در رابطه با رفتارهاي فعلي با قنوات بود.
وي حفظ حريم قنوات را ديگر توصيه‌ي مهم در اين خصوص بيان كرد و افزود: عدم حفر چاه‌هاي عميق و نيم عميق در حريم قنات و عدم اجراي طرح‌هاي توسعه‌ايي مختلف اعم از صنعتي، كشاورزي، عمراني و غيره در حريم آنها مي‌تواند در تداوم حيات قنوات موثر واقع شود.
نامبرده به گسترش شديد شهرها در شرايط فعلي اشاره كرد و گفت: چنانچه در طرح‌هاي شهرسازي و جاده‌سازي حريم قنوات رعايت شود، كالبد اين سازه‌هاي تاريخي حفظ شده و دچار تخريب نخواهند شد.
وي حمايت از بهره‌برداران و صاحبان قنوات را ديگر موضوع مهم و تاثيرگذار در حفظ حيات قنات‌ها عنوان و اظهار اميدواري كرد؛ با توجه به اعتبارات بسيار خوب در نظر گرفته شده در سال 90 و 91 توسط مجلس و دولت، منابع مالي كافي در اختيار بهره‌برداران قنوات قرار گيرد تا با مشاركت خودشان، نسبت به تنقيه و بازسازي قنات‌ها اقدام نمايند.
اين پژوهشگر در ادامه بازسازي اصولي و فني قنوات را نيز مورد تاكيد قرار داد و يادآور شد: انجام عمليات تعمير و بازسازي قنوات بدون رعايت اصول فني نه تنها نتيجه‌اي را عايد قنات نمي‌كند، بلكه گاهاً منجر به بروز مشكلاتي نيز خواهد شد و لذا امور مربوط به بازسازي قنوات همواره بايستي به دست خبرگان اين رشته انجام شود.
وي در همين راستا توجه به دانش بومي مقنيان و خبرگان قنات و استفاده از تجربيات ارزشمند آنان كه در ساليان متمادي با روش‌هاي سعي و خطا به دست آمده را از نكات اصولي در اين رابطه دانست.
وي تدوين اين دانش بومي را بسيار ارزشمند خواند و با اشاره به تدوين تجربيات خبرگان قنات در استان يزد در قالب كتابي تحت همين عنوان، تصريح كرد: اين كتاب حاصل گفت‌وگو با 16 خبره‌ي تراز اول قنات استان يزد مي‌باشد كه هم‌اكنون مورد استفاده پژوهشگران، متخصصان و كارشناسان مرتبط با موضوع مي‌باشد.
مدیر مرکز بین المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی انجام چنين اقدامي در ساير استان‌هاي صاحب قنات در كشور را مفيد و موثر دانست.
وي بر آموزش هنرجويان هنرستاني در زمينه قنات در راستاي انتقال دانش گذشتگان به نسل جديد و امكان بهره‌برداري، تعمير و نگهداري اصولي از قنوات توسط فارغ التحصيلان رشته‌ي قنات، تاكيد و اعلام كرد: ايجاد دانشكده قنات در شهرستان تفت يزد نيز در همين راستا صورت گرفته است و تاكنون بيش از 150 نفر تكنسيين بهره‌برداري از قنات از اين مركز فارغ التحصيل شده‌اند.
وي در خصوص ايجاد چنين مراكزي در ساير نقاط قنات خيز كشور نيز توصيه كرد.
دكتر سمسار يزدي در بخش پاياني اين گفت‌وگو آمار قنوات فعال موجود در ايران را كاملاً اميدوار كننده خواند و گفت: خوشبختانه وضع كشور ما از نظر بهره‌برداري از قنات‌هاي فعال نسبت به ساير كشورهاي صاحب قنات در دنيا بهتر و اميدواركننده‌تر است و علت آن نيز تلاش‌هايي مي‌باشد كه از يك سو توسط وزارت جهادكشاورزي در جهت بازسازي قنوات صورت مي‌گيرد و از طرف ديگر توسط وزارت نيرو براي حفظ منابع آبي زيرزميني انجام شده است.
مدیر مرکز بین المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی متذكر شد: البته در اين ميان صاحبان و بهره‌برداران قنوات نيز نقش موثري در حفظ، احياء و مرمت قنات‌هاي خود ايفا نموده‌اند چرا كه اگر روزي متصديان و صاحبان قنوات نسبت به قنات خود بي تفاوت شوند و براي بازسازي، لايروبي و مرمت آن رغبتي نشان ندهند، از آن روز قنات‌ها وارد افول خواهند شد و اميدواريم هيچگاه چنين شرايطي پيش نيايد.
انتهاي پیام
نظرات